6.8.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Η καταστροφή της Βηρυτού, μετά την τρομακτική έκρηξη που έλαβε χώρα στο λιμάνι της, στις 4 Αυγούστου 2020, αποτελεί έναν ακόμη κρίκο στη μακρά αλυσίδα πόνου και ολέθρου που βιώνει η πολύπαθη πόλη (το άλλοτε περίφημο “Παρίσι της Μέσης Ανατολής”), αλλά και εν γένει ο Λίβανος, τα τελευταία 45 χρόνια. Αποτελεί, επίσης, ένα ακόμη εφιαλτικό γεγονός που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του τόσο αλλόκοτου -και... δίσεκτου- έτους 2020...
Το 1975 ξεκίνησε το κακό. Ήταν η απαρχή του εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο, που κόστισε στη χώρα αυτή ανυπολόγιστα. Επρόκειτο στην ουσία για μία ακόμη ενδοαραβική σύρραξη (από τις πολλές), με θρησκευτικό υπόβαθρο, αφού είναι γνωστό ότι στον Λίβανο χριστιανοί και μουσουλμάνοι συνυπάρχουν. Την εποχή εκείνη η χώρα ήταν “τριχοτομημένη”: η κεντρική κυβέρνηση ελεγχόταν από τους Μαρωνίτες (χριστιανούς), στις ακτές κυριαρχούσαν οι μουσουλμάνοι σουνίτες, ενώ στον νότο ηγεμόνευαν οι μουσουλμάνοι σιίτες.
Το γεγονός που άλλαξε τα δεδομένα ήταν η μετατόπιση 100.000 τουλάχιστον Παλαιστινίων προσφύγων στον Λίβανο, οι οποίοι εκδιώχθηκαν κατά καιρούς από το Ισραήλ, ενώ επιπροσθέτως επίδραση στις εξελίξεις είχε και ο τότε Ψυχρός πόλεμος Ανατολής-Δύσης: οι μεν Μαρωνίτες ήταν στενά προσδεδεμένοι στις ΗΠΑ, ενώ Παλαιστίνιοι, παναραβιστές και, γενικότερα, μουσουλμάνοι υποστηρίζονταν από τη Σοβιετική Ένωση. Η σύγκρουση που ξέσπασε ήταν σφοδρή.
Ο εμφύλιος πόλεμος διήρκεσε 15 χρόνια και 6 μήνες: από τον Απρίλιο του 1975 έως τον Οκτώβριο του 1990. 120.000 νεκροί και πολλαπλάσιοι τραυματίες ήταν ο μακάβριος απολογισμός μίας διαμάχης, η οποία έληξε με την περίφημη Συμφωνία του Ταΐφ (στη Σαουδική Αραβία, το 1989), που προέβλεπε: α) απέλαση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης από τον Λίβανο· β) εκπροσώπηση 1:1 για χριστιανούς και μουσουλμάνους στο κοινοβούλιο της χώρας, αντί του 6:5 (υπέρ των χριστιανών) που ίσχυε έως τότε· γ) ενίσχυση των μουσουλμανικών πρωθυπουργικών εξουσιών. Γεωπολιτικά, οι συνέπειες του εμφυλίου στον Λίβανο ήταν αφενός η συριακή στρατιωτική κατοχή του μεγαλύτερου μέρους της χώρας και αφετέρου η ισραηλινή ζώνη ασφαλείας στον νότιο Λίβανο...
Ενδιάμεσα, το 1982, είχαμε την ισραηλινή εισβολή στον νότιο Λίβανο, που έμεινε γνωστή ως επιχείρηση “Ειρήνη για τη Γαλιλαία”. Αφορμή για την εισβολή υπήρξε η απόπειρα δολοφονίας του Ισραηλινού πρέσβη στις ΗΠΑ, Σλόμο Αργκόβ, από την παλαιστινιακή τρομοκρατική ομάδα του Αμπού Νιντάλ. Το γεγονός αυτό έδωσε την ευκαιρία στο Ισραήλ να εισβάλλει στον νότιο Λίβανο και να εκκαθαρίσει τις εκεί ευρισκόμενες βάσεις των Παλαιστινίων, που ευθύνονταν για τις κατά καιρούς επιθέσεις εναντίον ειρηνικών Ισραηλινών πολιτών.
Ο πόλεμος απέκτησε ευρύτερες διαστάσεις, όταν στους Ισραηλινούς εισβολείς επιτέθηκαν συριακές στρατιωτικές δυνάμεις (ως γνωστόν, η Συρία ισχυρίζεται ότι προστατεύει τον Λίβανο από το Ισραήλ), οι οποίες μαζί με τις λιβανέζικες ένοπλες δυνάμεις και Παλαιστίνιους μαχητές προσπάθησαν -ανεπιτυχώς όμως- να εκδιώξουν τους σκληρούς σιωνιστές από τα εδάφη του Λιβάνου. Μία ανθρωπιστική τραγωδία έπληξε τότε τους κυνηγημένους Παλαιστινίους, τους οποίους τελικά διέσωσε η ελληνική σοσιαλιστική κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, αποστέλλοντας στην περιοχή πλοία γι' αυτό τον σκοπό.
Πολλοί κατηγόρησαν τότε το Ισραήλ και τον υπουργό άμυνάς του, Αριέλ Σαρόν (μετέπειτα πρωθυπουργό), ως “εγκληματίες πολέμου”, διότι οι ισραηλινές δυνάμεις έκαναν χρήση απάνθρωπων μέσων για να εξοντώσουν τους Παλαιστινίους: π.χ. χρησιμοποίησαν βόμβες εσωτερικής κατάρρευσης των κτιρίων, τα οποία πράγματι πάθαιναν καθίζηση με ολέθρια αποτελέσματα για άμαχους πληθυσμούς. Τελικά, ο πόλεμος του 1982 έληξε με μία ακόμη ήττα των Αράβων από το μικρό Ισραήλ, που αργά αλλά σταθερά επιβλήθηκε ως “χωροφύλακας” της περιοχής της Μέσης Ανατολής.
24 χρόνια μετά, το καλοκαίρι του 2006, ξέσπασε εκ νέου πόλεμος στον Λίβανο, μικρότερης διάρκειας (κράτησε 35 ημέρες). Αυτή τη φορά οι μάχες ξεκίνησαν, όταν η σιιτική ένοπλη οργάνωση “Χεζμπολάχ” επιτέθηκε στις ισραηλινές δυνάμεις που κατέχουν τον νότιο Λίβανο. Ήταν η επιχείρηση “Αληθινή Υπόσχεση”, που ονομάστηκε έτσι από την υπόσχεση του αρχηγού της οργάνωσης, σεΐχη Χασάν Νασράλα, να αιχμαλωτίσει Ισραηλινούς στρατιώτες προκειμένου να τους ανταλλάξει με τρεις Λιβανέζους κρατούμενους στο Ισραήλ. Όμως το Ισραήλ, ετοιμοπόλεμο πάντα, απάντησε με την επιχείρηση “Δίκαιη Ανταμοιβή”, συντρίβοντας -ξανά- τους Άραβες... Ανθρωπιστικές οργανώσεις κατηγόρησαν εκ νέου το Ισραήλ, ότι προκάλεσε και πάλι θανάτους αθώων, ενώ εκτιμήθηκε ότι το 1/3 των νεκρών ήταν ανήλικα παιδιά...
Φτάσαμε έτσι στην εφιαλτική έκρηξη της Τρίτης 4 Αυγούστου του 2020 στο λιμάνι της Βηρυτού, που σαν επακόλουθο είχε... την καταστροφή της μισής πόλης! Το κακό συνέβη μάλιστα παραμονές της επετείου της ρίψης ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι... Ανυπολόγιστος είναι (την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές) ο αριθμός των νεκρών, αλλά και των ζημιών που -σύμφωνα με μια αρχική εκτίμηση- κυμαίνονται από 3 έως 5 δις ευρώ! Ποια ήταν η αιτία της έκρηξης; Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής ενδείξεις, αυτή οφείλεται στην ανάφλεξη αποθήκης όπου φυλάσσονταν χιλιάδες τόνοι εξαιρετικά εκρηκτικού υλικού (νιτρικής αμμωνίας), και μάλιστα υπό μη ασφαλείς συνθήκες. Μέσα στο λιμάνι, δίπλα ακριβώς σε κατοικημένες περιοχές... Οι ευθύνες, τεράστιες.
Η καταστροφή της Βηρυτού θα έχει αναμφίβολα δραματικές συνέπειες, όχι μόνο για την τοπική κοινωνία, αλλά και για το σύνολο της Μέσης Ανατολής και της ευρύτερης περιοχής. Το φοβερό γεγονός συνέβη και σε μία “περίεργη” χρονική συγκυρία, με την πανδημία του κοροναϊού (COVID-19) να επανέρχεται απειλητικά για την παγκόσμια κοινότητα... Ενώ μόλις πρόσφατα (24 Ιουλίου 2020) ο Τούρκος “σουλτάνος” Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν δίστασε να πραγματοποιήσει την απειλή του, μετατρέποντας την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη σε ισλαμικό τέμενος. Απομένει τώρα οι Εβραίοι να ανοικοδομήσουν τον ναό του Σολομώντα στη θέση του τζαμιού Αλ Άκσα, στην Ιερουσαλήμ. Από όλα αυτά, είναι σαφές ότι εισήλθαμε σε αποκαλυπτικούς, πράγματι, καιρούς: τα επερχόμενα γεγονότα αναμένονται υπέρ του δέοντος δραματικά...