30.12.2023
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Η μεγάλη υπόθεση της Ουκρανίας αποτελεί για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν έναν διαρκή «γόρδιο δεσμό»: ουσιαστικά, από την εκεί εξέλιξη των πραγμάτων κρίνεται το ίδιο το πολιτικό μέλλον του ηγέτη του Κρεμλίνου, ο οποίος κυριαρχεί εδώ και σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα στην εξουσία της Μόσχας... Η Ουκρανία, η οποία σαφώς είναι μια χώρα δίχως εδαφική (εθνολογική, θρησκευτική...) ενότητα· ο ορθόδοξος και φιλορωσικός ανατολικός της τομέας έρχεται σε ανοικτή αντίθεση με τον καθολικό και αντιρωσικό της δυτικό αντίστοιχο. Το 1996, στο βιβλίο του «Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης», ο αείμνηστος Αμερικανός πολιτειολόγος Σάμουελ Χάντινγκτον (1927-2008) είχε προβλέψει τη μελλοντική διάσπαση της Ουκρανίας σε δύο αντιμαχόμενα μέρη, δημοσιεύοντας και τον σχετικό χάρτη.
Μία παράξενη ρωσική παραστρατιωτική οργάνωση φαίνεται ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο στις ουκρανικές εξελίξεις. Πρόκειται για την περίφημη Ομάδα Βάγκνερ (ЧВК Вагнер), μια ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία -ένα δίκτυο μισθοφόρων-, με επικεφαλής τον Ρώσο επιχειρηματία Γεβγκένι Πριγκόζιν. Ο Πριγκόζιν εδώ και χρόνια θεωρείτο άνθρωπος του στενού περιβάλλοντος του Πούτιν: λάμβανε εξοπλισμό για την ομάδα του απ’ ευθείας από το ρωσικό υπουργείο Άμυνας, χρησιμοποιώντας παράλληλα τις εγκαταστάσεις των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων για την εκπαίδευση των μισθοφόρων του. Η Ομάδα Βάγκνερ αναμείχθηκε ενεργά στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, από τον Φεβρουάριο του 2022 και μετά, όπου φέρεται να αναπτύχθηκε εντός των ουκρανικών εδαφών με στόχο να σκοτώσει σημαίνοντες Ουκρανούς ηγέτες. Για τον σκοπό αυτό δεν δίστασε να στρατολογήσει κρατούμενους, ακόμη και για σοβαρά ποινικά εγκλήματα, των ρωσικών φυλακών, προκειμένου αυτοί να μπουν στην πρώτη γραμμή του μετώπου.
Κατηγορίες κατά της Ομάδας Βάγκνερ και προσωπικά κατά του Πριγκόζιν εκτοξεύθηκαν από δυτικούς κύκλους ήδη από το 2014, ειδικά γύρω από τα γεγονότα των αυτοαποκαλούμενων Λαϊκών Δημοκρατιών του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ, ενώ ανά περιόδους οι πολεμιστές της φέρεται να έχουν λάβει μέρος σε συγκρούσεις σε διάφορα σημεία της υφηλίου, κυρίως δε στη Συρία και τη Λιβύη, πάντοτε στο πλευρό των ντόπιων φιλορωσικών δυνάμεων. Φυσικά, οι δυτικοί αυτοί κύκλοι, σε Ευρώπη και ΗΠΑ, δεν δίστασαν να κατηγορήσουν τους μισθοφόρους της Βάγκνερ για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου, συμπεριλαμβανομένων βιασμών, αλλά και βασανιστηρίων ανθρώπων...
Πούτιν και Πριγκόζιν συμπορεύτηκαν, αγωνιζόμενοι για κοινά συμφέροντα, έως την «ημέρα-Χ» των σύγχρονων ρωσικών εξελίξεων: την 23η Ιουνίου του 2023, όταν και έλαβε χώρα ένα ιδιάζον πραξικόπημα της Ομάδας Βάγκνερ κατά της κυβέρνησης Πούτιν! Τι ακριβώς συνέβη; Ο Πριγκόζιν και οι άνθρωποί του είχαν από καιρό εκφράσει τη δυσαρέσκειά τους έναντι του ρωσικού υπουργείου Άμυνας και προσωπικά κατά του αρμοδίου υπουργού Σεργκέι Σοϊγκού. Η αφορμή: οι συνεχόμενες αποτυχίες των ρωσικών δυνάμεων να προχωρήσουν βαθύτερα στο ουκρανικό έδαφος, με τις προσπάθειές τους να φαίνονται να έχουν «βαλτώσει». Κατηγόρησαν επίσης τον Πούτιν για «ατολμία» ως προς τις επιχειρήσεις των Ρώσων στην Ουκρανία. Έφθασαν μάλιστα να κάνουν λόγο για ένα «νέο Αφγανιστάν», με ανάλογη δραματική για τα ρωσικά συμφέροντα κατάληξη και με απροσδιόριστες συνέπειες για το εν γένει μέλλον του ρωσικού έθνους.
Έτσι, προέκυψε στις 23 Ιουνίου 2023 η στάση της Ομάδας Βάγκνερ κατά του Βλαντίμιρ Πούτιν (η λεγόμενη συνθηματικά «Πορεία Δικαιοσύνης»), η οποία πυροδότησε νέες δυναμικές εξελίξεις. «Είμαστε πατριώτες, θα τερματίσουμε τη διαφθορά, τα ψέματα και τη γραφειοκρατία στη Ρωσία!», είπε σε φωνητικό του μήνυμα σχετικά ο Πριγκόζιν, δίνοντας το στίγμα των επιδιώξεών του. Οι δυνάμεις του Πριγκόζιν κατέλαβαν αρχικά την παραποτάμια πόλη της Αζοφικής θάλασσας Ροστόφ επί του Ντον, στις εκβολές του ποταμού Ντον, και κινήθηκαν προκειμένου να ανατρέψουν τον Πούτιν. Ο τελευταίος, σε έκτακτο διάγγελμά του, χαρακτήρισε τις ενέργειες της Βάγκνερ ως «εσχάτη προδοσία» και υποσχέθηκε να καταστείλει άμεσα την εξέγερση. Τις πρώτες στιγμές των δραματικών γεγονότων ο Πριγκόζιν κέρδισε τις εντυπώσεις: η Βάγκνερ κατέλαβε και άλλα γεωγραφικά σημεία, όπως τις πόλεις Βορονέζ και Λίπετσκ, βαδίζοντας σταθερά προς τη Μόσχα, ενώ ταυτόχρονα πλησίαζε επικίνδυνα και σε υπερευαίσθητες περιοχές με πυρηνικά όπλα.
Δεν άργησε όμως η κατάσταση να αλλάξει δραματικά. Ανεξήγητα για πολλούς, και μέσα σε 48 περίπου ώρες, ο Πριγκόζιν αποφάσισε εντελώς ξαφνικά να υποχωρήσει και να τεθεί σε καθεστώς εξορίας στη Λευκορωσία. Οι ένοπλοι γύρισαν άμεσα στα στρατόπεδά τους και η στάση έληξε τόσο απότομα όσο και είχε ξεκινήσει. Μέγα μυστήριο καλύπτει την απόφαση αυτή του Πριγκόζιν, καθώς και το περιεχόμενο των διαπραγματεύσεών του με το καθεστώς Πούτιν: τι ακριβώς συνομίλησαν και τι τελικά συμφώνησαν οι δύο άντρες; Γεγονός είναι πάντως ότι η όλη εξέλιξη των πραγμάτων θεωρήθηκε ως μεγάλη προσωπική ήττα του Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο οποίος από τη μια στιγμή στην άλλη έχασε την όποια αίγλη απολάμβανε έως τότε...
Αναλυτές αποκάλεσαν το κίνημα του Πριγκόζιν ως «πραξικόπημα-μαριονέτα», με ανεξήγητες αιτίες και άδηλους σκοπούς. Όλοι αυτοί έκαναν λόγο για στημένη δήθεν «εξέγερση», σκηνοθετημένη από τον ίδιο τον Πούτιν. Μάλιστα, στη δημοσιότητα βγήκε η είδηση ότι ο Πριγκόζιν σταμάτησε τις κινήσεις του έπειτα από ένα μυστηριώδες τηλεφώνημα που έλαβε από τον πρόεδρο της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο. Όποια και να είναι η αλήθεια, το γεγονός είναι ένα: πως μετά την άδοξη κατάληξη του πραξικοπήματος η Ομάδα Βάγκνερ μάλλον περιήλθε σε απομόνωση και -ουσιαστικά- η δράση της ατόνησε. «Το τέλος του Πριγκόζιν είναι και το τέλος της Βάγκνερ...», ανέφερε χαρακτηριστικά η Ρωσίδα πολιτική επιστήμονας Τατιάνα Στανοβάγια.
Ώσπου και πάλι ξαφνικά, στις 23 Αυγούστου 2023, ήρθε το «παράξενο» νέο: ο 62χρονος Γεβγκένι Πριγκόζιν σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα! Το ιδιωτικό του αεροσκάφος στο οποίο επέβαινε συνετρίβη στην περιοχή μεταξύ Μόσχας και Αγίας Πετρούπολης, μαζί δε με τον Πριγκόζιν έχασαν τη ζωή τους εννέα ακόμη άτομα. Ήταν απλώς ένα δυστυχές περιστατικό; Ή μήπως υπήρξε αποτέλεσμα δολιοφθοράς; Κάποιοι έκαναν λόγο ότι θραύσματα χειροβομβίδας βρέθηκαν στα συντρίμμια του αεροπλάνου... Τίποτα όμως δεν επιβεβαιώθηκε (ακόμα τουλάχιστον). Ίσως δεν επιβεβαιωθεί και ποτέ. Ο Πούτιν ανέφερε για τον νεκρό: «Ήταν ένας άνθρωπος με πολύπλοκη μοίρα. Έκανε μερικά σοβαρά λάθη στη ζωή του. Προσπάθησε να επιτύχει τα απαραίτητα αποτελέσματα, τόσο για τον εαυτό του όσο και τη στιγμή που του το ζήτησα για τον κοινό μας σκοπό». Όσο για τους συντρόφους του της Ομάδας Βάγκνερ, δήλωσαν αναφορικά με τον τραγικό του θάνατο τα εξής: «Ο επικεφαλής της Ομάδας Βάγκνερ, ήρωας της Ρωσίας, ένας αληθινός πατριώτης, ο Γεβγκένι Βικτόροβιτς Πριγκόζιν, σκοτώθηκε ως αποτέλεσμα ενεργειών προδοτών στη Ρωσία»...