5.11.2016
Της Robin Brooks
Οι Αμερικανοί ίσως να φαίνεται πως είναι διχασμένοι ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τη Χίλαρι Κλίντον, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος δεν είναι. Σχετικά πρόσφατα διενεργήθηκε σε 45 χώρες έρευνα της WIN/Gallup International, η οποία έδειξε ότι η Χίλαρι Κλίντον προηγείται με διψήφια διαφορά από τον αντίπαλό της. Η Χ. Κλίντον προηγείται με πειστική διαφορά σε όλες σχεδόν τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σλοβενίας, ιδιαίτερης πατρίδας της Μελάνια Τραμπ, συζύγου του Ντόναλντ. Προηγείται παντού, με δύο σημαντικές εξαιρέσεις - τη Ρωσία και την Παλαιστινιακή Αρχή, κάτι φυσικά που δείχνει πολλά…
Οι συμπάθειες των Ρώσων προς τον Ντόναλντ Τραμπ, δεν είναι καθόλου δύσκολο να εξηγηθούν. Ενώ οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο τους από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, παρ’ όλα αυτά ο Τραμπ έχει καταστήσει σαφές ότι βλέπει στη Ρωσία τη στενή σύμμαχο των ΗΠΑ, ενώ στο πρόσωπο του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν έναν πολύ στενό προσωπικό του φίλο, και πρότυπο για τον ίδιο.
Δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί και η υποστήριξη των Παλαιστίνιων προς τον Τραμπ. Η Χίλαρι Κλίντον είναι μία αποδεδειγμένη εδώ και χρόνια στενή σύμμαχος του Ισραήλ, πολύ περισσότερο από ό,τι είναι ο κ. Τραμπ, έστω και αν ο τελευταίος δηλώνει επίσης φίλος των Εβραίων. Απλά, οι Παλαιστίνιοι, υποστηρίζοντας τον Τραμπ, προτιμούν το μικρότερο από τα δύο κακά.
Αλλά το πραγματικά ενδιαφέρον ερώτημα είναι γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ είναι τόσο αντιδημοφιλής έξω από την Αμερική, αφού πολλές από αυτές τις χώρες είναι έτοιμες να υποστηρίξουν τον τύπο του λαϊκιστή πολιτικού; Γιατί πολλοί άνθρωποι που στις χώρες τους ψηφίζουν «οργισμένους κι αντισυστημικούς» υποψηφίους, παρ’ όλα αυτά δεν είναι έτοιμοι να υποστηρίξουν τον Ντόναλντ Τραμπ; Γιατί, για παράδειγμα, οι Αυστριακοί, ενώ έχουν στραφεί σε σημαντικό βαθμό υπέρ της άκρας Δεξιάς, εν τούτοις στηρίζουν την Χίλαρι Κλίντον σε ποσοστό 78%, ενώ υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ εκφράζεται μόλις το 9% από αυτούς; Γιατί, επίσης, οι Ιταλοί, οι οποίοι για δύο συνεχείς δεκαετίες στήριζαν φανατικά τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι, ή οι Ολλανδοί, που στηρίζουν την αντιμεταναστευτική πολιτική του Γκερτ Βίλντερς, απορρίπτουν μαζικά τον Ντόναλντ Τραμπ;
Θα ήθελα να εκθέσω δύο υποθέσεις. Η πρώτη, η οποία θα μπορούσε να ονομαστεί «ο πιλότος του αεροπλάνου», είναι εύκολο να εξηγηθεί. Υπάρχουν άνθρωποι ικανοί να μεθύσουν και στη συνέχεια να προτείνουν στο φίλο τους να τον οδηγήσουν στο σπίτι του, αλλά θα γέμιζαν με φρίκη αν διαπίστωναν ότι ο πιλότος του αεροπλάνου τους, κυβερνάει το σκάφος έχοντας πιει ακόμη και μια γουλιά μπύρας. Κατά τον ίδιο τρόπο, πολλοί από τους υποστηρικτές λαϊκιστικών κομμάτων στην Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και την Ασία, πιστεύουν πως μία μη λογική επιλογή είναι στα όρια του αποδεκτού σε μικρές χώρες όπως οι δικές τους, αλλά γεμίζουν με φρίκη από την προοπτική οι Αμερικανοί να βγάλουν ως Πρόεδρο έναν τέτοιου είδους υποψήφιο. Κάτι που έχει λογική: η διαφορά ανάμεσα στο να εκλεγεί ο Τραμπ Πρόεδρος σε μια χώρα π.χ. της Βαλκανικής, με το να εκλεγεί Πρόεδρος των ΗΠΑ, είναι όπως η διαφορά ανάμεσα στον συμβατικό και τον πυρηνικό πόλεμο.
Η δεύτερη υπόθεση μπορεί να ονομαστεί «αυτός είναι ο κόσμος σας». Στον πυρήνα του πολιτικού μηνύματος του κ. Τραμπ είναι η εξέγερση κατά της παγκοσμιοποίησης. Αυτό είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό μεταξύ των διαφόρων λαϊκιστικών κινημάτων ανά τον κόσμο. Αλλά η αντι-παγκοσμιοποίηση του κ. Τραμπ, επειδή ακριβώς προέρχεται από την Αμερική, δεν είναι πειστική για τον υπόλοιπο κόσμο. Ενώ οι λαΪκιστές εκτός Αμερικής επιτίθενται στην παγκοσμιοποίηση, επειδή αυτή ακολουθεί τους αμερικανικούς κανόνες και εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα, ο κ. Τραμπ δηλώνει ότι ουσιαστικά η Αμερική είναι το μεγαλύτερο θύμα της παγκοσμιοποίησης. Ενώ στον υπόλοιπο κόσμο οι διεθνείς συμφωνίες περί ελεύθερου εμπορίου, όπως η Διατλαντική Συνεργασία, συναντούν αυστηρή κριτική, επειδή πιστεύεται πως εξυπηρετούν τα συμφέροντα των πολυεθνικών επιχειρήσεων, που είναι πιστές στις ΗΠΑ, ο κ. Τραμπ την ίδια ώρα αποκαλεί αυτές τις συμφωνίες «προδοτικές» ως προς τα αμερικανικά πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Ενώ στον υπόλοιπο κόσμο η παγκοσμιοποίηση είναι συνώνυμη με τον αντιαμερικανισμό, ο κ. Τραμπ επιμένει ότι η παγκοσμιοποίηση δεν είναι παρά συνωμοσία κατά των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο Στίβεν Χολμς, καθηγητής πολιτικής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, εξέφρασε σε μένα την άποψη ότι, αν θέλουμε να κατανοήσουμε το φαινόμενο Τραμπ πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλα αυτά που η πλειοψηφία των Αμερικανών θεωρούσε πιο πριν σαν πλεονέκτημα, σήμερα είναι πηγή της στρατηγικής αβεβαιότητας. Η παγκοσμιοποίηση δεν σημαίνει πια νέες αγορές για τα αμερικανικά εμπορεύματα, τις αμερικανικές τεχνολογίες και τις αμερικανικές ιδέες. Αντίθετα, σημαίνει απώλεια εργασιακών θέσεων, τρομοκρατία και μετανάστευση. Πέραν αυτών, οι Αμερικανοί έχουν μάθει, πως δεν είναι απαραίτητο οι χώρες που έχουν δημοκρατικό πολιτικό σύστημα να υπερασπίζονται τυφλά τα αμερικανικά συμφέροντα, όπως και ότι η διάδοση της δημοκρατίας μπορεί να οδηγήσει στην εξουσία όχι μόνο κυβερνήσεις φιλικά διακείμενες προς τις ΗΠΑ, αλλά και κυβερνήσεις που είναι έτοιμες για αντιπαλότητα και σύγκρουση με την Αμερική.
Κατά τον Στίβεν Χολμς, οι Αμερικανοί αρχίζουν να αγωνιούν όλο και πιο πολύ και από την παγκόσμια εξάπλωση της αγγλικής γλώσσας. Πριν από καιρό ο φιλόσοφος Φίλιπ βαν Πάρις πρότεινε όσοι γεννήθηκαν σε αγγλόγλωσσο περιβάλλον να επιφορτωθούν με ειδικό φόρο, εξαιτίας του τεράστιου πλεονεκτήματος που έχουν να είναι μητρική τους γλώσσα η αγγλική. Δεν πιστεύουν όμως το ίδιο και οι Αμερικανοί.
Στον κόσμο μας που όλο και περισσότερο γίνεται αγγλόφωνος, οι Αμερικανοί είναι απολύτως «διαφανείς» και ορατοί από όλο τον κόσμο που γνωρίζει την αγγλική γλώσσα, ενώ την ίδια στιγμή ο υπόλοιπος κόσμος εξακολουθεί να παραμένει για τους Αμερικανούς το ίδιο κλειστός και «άγνωστος» όπως προηγουμένως. Την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος απορροφά τις αμερικανικές ταινίες και ακολουθεί την αμερικανική πολιτική, οι Αμερικανοί συνεχίζουν να γνωρίζουν πάρα πολύ λίγα, ελάχιστα, για το πώς σκέφτονται και για το πώς ζουν όλοι οι υπόλοιποι. Οι Αμερικανοί ποτέ δεν έχουν ακούσει καν για τα κινηματογραφικά π.χ. αστέρια άλλων χωρών και έχουν μόνο μία θολή ιδέα για το ποιες ακριβώς είναι οι πολιτικές συγκρούσεις που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στον κόσμο.
Αυτή η σημαντική ασυμμετρία που παρατηρείται ανάμεσα στις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο, είναι ουσιαστικά η πηγή μιας πραγματικής αδυναμίας. Όταν τα Wikileaks δημοσιεύουν τα απόρρητα τηλεγραφήματα του υπουργείου εξωτερικών των ΗΠΑ ή γνωστοποιούν την αλληλογραφία της προεκλογικής εκστρατείας της Κλίντον, όλα αυτά δημιουργούν τεράστιο πρόβλημα στην αμερικανική διπλωματία που καλείται να το αντιμετωπίσει. Κι αυτό, την ώρα που μία αντίστοιχη δημοσίευση π.χ. κινεζικών διπλωματικών τηλεγραφημάτων ή επιστολών Ρώσων επισήμων προσώπων ποτέ δεν θα προκαλούσε τόσο μεγάλο ενδιαφέρον παγκοσμίως, απλά επειδή ελάχιστοι είναι εκείνοι στις άλλες χώρες που μπορούν να διαβάσουν στα κινέζικα ή τα ρώσικα κι ακόμα λιγότερο μπορούν να τα καταλάβουν.
Το πρόβλημα του Ντόναλντ Τραμπ είναι, ότι ενώ πολλοί Αμερικανοί είναι έτοιμοι να πιστέψουν πως η Αμερική είναι όντως το κύριο θέμα της παγκοσμιοποίησης, εν τούτοις ο υπόλοιπος κόσμος δεν μπορεί να συμφωνήσει με κάτι τέτοιο. Κι αυτό, επειδή απλά ο κόσμος, τον οποίο πολλοί Αμερικανοί σήμερα απορρίπτουν, είναι ο κόσμος που δημιούργησε η Αμερική η ίδια. Γι’ αυτό και οι λαϊκιστές των διαφόρων χωρών ποτέ τους δεν θα κατορθώσουν να ενωθούν μεταξύ τους.