Καλοκαίρι 2005
Του Βύρωνα Γ. Πολύδωρα
Όταν ο Πίνδαρος μάς μετέφερε το ιστορικό της στρατολόγησης του πληρώματος της μυθικής «Αργούς», κατά το οποίο ο Ιάσων έστειλε κήρυκες σε όλη την Ελλάδα να ζητήσουν την συμμετοχή των εθελοντών για το ταξίδι, εχρησιμοποίησε στίχους που περιέκλειαν μια λαϊκή παράδοση που έλεγε ότι η Ήρα προέτρεπε όλα τα αρχοντόπουλα να μετάσχουν και να μη λείψουν από την «Αργώ», «γιατί ήταν άχαρο να ζουν δίπλα στην μητέρα τους μια ακίνδυνη ζωή». Τότε ο Πίνδαρος όριζε αξιολογικά και θεότροπα τις μεγάλες επιλογές. Οι Έλληνες έκαναν την αξιακή επιλογή τους. Επέλεξαν το ταξίδι, την περιπέτεια, την αναζήτηση, το άγνωστο, την γοητεία του κινδύνου και της κίνησης από την θαλπωρή της ακινησίας στην αγκαλιά της μάνας.
Σε άλλη σελίδα της μεγάλης βιογραφίας του Ελληνισμού, στην «Οδύσσεια» του Ομήρου, με την αναγνώριση της αξίας της Ιθάκης και του «αναθρώσκοντος από αυτήν καπνού» κατά το «νόστιμον ήμαρ», έρχεται ισορροπία ανάμεσα στις δυο τάσεις, της φυγής και του ερχομού. Όλα αυτά τότε, εκεί, στα σύνορα του μύθου και της ιστορίας. Στην «λάλον Αργώ» και στο ταξίδι των Αργοναυτών το πνεύμα, η γνώση, η καινοτομία, η δεξιότητα, η ευελιξία, η ευρηματικότητα κυριαρχούσαν, κατ’ αντιδιαστολήν προς την υλική δύναμη και την βία. Η διδασκαλία προς την ανθρωπότητα εγένετο κατά τρόπο απόλυτα πειστικό. Και η ανθρωπότητα μπήκε έτσι στην τροχιά του «χιλιόχρονου» ταξιδιού της. Στην γλυκιά περιπέτεια της μονομαχίας με το άγνωστο. Οι ανακαλύψεις και οι εφαρμογές τους από τα κοινωνικά σύνολα που ευεργετούντο ως χρήστες είναι ταυτόσημες με τον ίδιο τον τροχό της ιστορίας. Που γυρίζει και μας μεταφέρει στο άγνωστο. Στο πεπρωμένο που το γνωρίζουμε και το αναγνωρίζουμε πάντοτε καθυστερημένα, για να μην πω «post mortem», όταν γίνεται «η κατάδειξη των μυστικών» για την οποία ομιλεί ο προφήτης Δανιήλ.
«Πολλά τα δεινά κουδέν ανθρώπου δεινότερον πέλει (υπάρχει)», λέει ο χορός στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλέους, υμνώντας την ανθρώπινη διάνοια. Αυτό «το δεινότερον, το φοβερό, το εκπληκτικό και θαυμαστό, ο άνθρωπος, προχωρεί πάνω στο τρικυμιώδες και κατάλευκο πέλαγος, καλλιεργεί την γη, δαμάζει την φύση, δημιουργεί την γλώσσα, που θεμελιώνει τον πολιτισμό και χωρίς την οποία (ο άνθρωπος) θα έμενε στην κατάσταση των κωφαλάλων, στρέφεται στην αναζήτηση και εύρεση της αλήθειας, δημιουργεί τον κόσμο των ιδεών και της επιστήμης, οργανώνει πολιτική κοινωνία της οποίας τα όρια είναι η Ελευθερία, η Δίκη και ο Νόμος, θεραπεύει βαριές ασθένειες και μόνο τον θάνατο δεν μπορεί να αποφύγει».
Αυτός είναι ο ύμνος της ανθρώπινης διανοίας. Σε αυτό το χορικό αποτυπώνεται ενδεικτικά η αιώνια συγκομιδή των πνευματικών καρπών του ανθρώπου. Καρποί παραλλασσόμενοι, εναλλασσόμενοι, εξελισσόμενοι είτε σπειροειδώς είτε βουστροφηδόν, συνεχώς αποταμιευόμενοι στο ταμείο της ιστορίας. Μέσα από το δαιδαλώδες ταξίδι ένα είναι το χαρακτηριστικό στοιχείο σε όλα τα γυρίσματα του κύκλου. Όποιος άνθρωπος, λαός, τόπος έπαιρνε το πλεονέκτημα της γνώσης-ανακάλυψης-καινοτομίας, αυτός ελάμβανε ταυτόχρονα και το πλεονέκτημα του διοικείν, το πολιτικό πλεονέκτημα. Ποτέ τα πράγματα δεν έγιναν αντίστροφα. Και όταν επιχειρήθηκε το αντίστροφο, δηλαδή αξιοποίηση τυχόν πολιτικών πλεονεκτημάτων, που οφείλοντο σε κάποια ίσως επιτυχημένη πρόσκαιρα συνταγή κοινωνικής οργάνωσης, χωρίς να έχει προηγηθεί η γνώση και η ανακάλυψη, τότε το πράγμα ήταν ή κατέληγε σε φαρσοκωμωδία.
Η σειρά των ανακαλύψεων που όρισαν την πορεία της ανθρωπότητας, καθώς και των συνακόλουθων κοινωνικών και οικονομικοπολιτικών συστημάτων είναι ενδεικτικά η ακόλουθη: καρποσυλλέκτης άνθρωπος, κυνηγός, γεωργός, έμπορος, βιοτέχνης, βιομήχανος, διαστημικός, ψηφιακός (digital). Και κάπου παράλληλα: λίθος, χαλκός, σίδηρος, χρήση των ουράνιων σημείων προσανατολισμού, τροχός, πλοίο, πυξίδα, πυρίτιδα, καραβέλα, ατμός, πετρέλαιο και μηχανή εσωτερικής καύσεως, ατομική ενέργεια, οπτικές ίνες, λεωφόροι της επικοινωνίας και ούτω καθεξής.
Και από μια άλλη σκοπιά, την συγκρουσιακή, μάς πληροφορούν ο Όμηρος και το Έπος του Γκιλγκαμές (ο Όμηρος όμως έγινε το ορόσημο της παγκόσμιας ή έστω «δυτικότροπης» αφετηρίας), ύστερα ο Ηρόδοτος για τα Μηδικά, ο Θουκυδίδης για τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ο Αρριανός για την ηφαιστειακή έκρηξη του στρατιωτικού και πολιτιστικού φαινομένου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρ και ο Τάκιτος για το μεγαλείο της Ρώμης, για να περάσουμε στο Βυζάντιο, και στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Καρλομάγνου. Ύστερα ήρθαν οι ανακαλύψεις των νέων χωρών, η γένεση και άνθηση του Νέου Κόσμου, ο Πρώτος και ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Το διπολικό σύστημα, ο χωρισμός του κόσμου σε δυο στρατόπεδα, ο «ψυχρός πόλεμος» που διήρκεσε σχεδόν πενήντα χρόνια.
Και σήμερα η παγκοσμιοποίηση. Ο ένας και μόνος κυρίαρχος πόλος. Η αλήθεια ή η ψευδαίσθηση της πλανητικής μονοκρατορίας, αυτής των ΗΠΑ. Αν θέλουμε όμως να ορίσουμε την παγκοσμιοποίηση με εθνικούς όρους, τότε υπάρχει όχι πιθανότητα, αλλά βεβαιότητα σφάλματος. Η μόνη συμμετοχή του «εθνικού κριτηρίου» στην περίπτωση των ΗΠΑ έγκειται στο ότι αυτή η υπερδύναμη στην ύφανση της κοινωνίας της χρησιμοποιεί μη εθνικά αλλά υπερεθνικά στοιχεία. Η πιο αληθινή και ουσιαστική εφαρμογή της πολυπολιτισμικής κοινωνίας ήδη από τον 18ο αιώνα.
Εκτός από αυτή την διάσταση υπάρχει και η άλλη, η μαρξιστική. Η οποία μιλούσε με σχετική ευστοχία και πάντως ταξικά για την τεράστια σημασία του κριτηρίου της κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, του «ποιος κατέχει ή ελέγχει τα μέσα παραγωγής». Δεν είναι όλοι οι συντελεστές της παραγωγής ισότιμοι, ίσης αξίας. Διαφέρουν μεταξύ τους και η αξία τους μεταλλάσσεται κατά εποχή. Η γη, η εργασία, το κεφάλαιο και η προστεθείσα από τις φιλελεύθερες σχολές επιχειρηματική δραστηριότητα (land, labor, capital και business entrepreneurship) ποικίλλουν κατά τόπο και κυρίως κατά εποχή. Άλλη η αξία της γης στην μακραίωνη γεωργική περίοδο και άλλη σήμερα. Άλλη η αξία της εργασίας στην δουλοκτητική κοινωνία και άλλη η αξία της εργασίας της εμπλουτισμένης με γνώση και δεξιότητα, με καινοτομία και ευρηματικότητα, όπως μορφοποιείται στην σύγχρονη εποχή. Το κεφάλαιο και η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι περισσότερο σταθερές, επιτελικές αξίες. Γιατί αυτές κινητοποιούν, ελέγχουν ή και εξαγοράζουν όλες τις άλλες. Γι’ αυτό και ο Μαρξ ονόμασε το πολέμιο σύστημα «καπιταλισμό» ή «κεφαλαιοκρατικό σύστημα».
Σήμερα, και συγκεκριμένα μετά την κατάρρευση του αποκληθέντος «υπαρκτού σοσιαλισμού», μετά την απόλυτη διάψευση των κομμουνιστικών ιδεωδών και προσδοκιών και την συνακόλουθη δικαίωση της φιλελεύθερης οικονομικής και πολιτικής σχολής, δηλαδή της δημοκρατίας και της οικονομίας της αγοράς, ομολογούμε ότι πρώτα κινείται η εξελικτική πράξη και έπειτα η ερμηνευτική ή θεωρητική σκέψη. Πρώτα ήρθαν τα αποτελέσματα του πολέμου των άστρων και οι τεχνολογικές και λογισμικές επιτεύξεις των computers και των digitals, της δορυφορικής και της πληροφορικής, του DNA και της γενετικής, και ύστερα αυτά τα νέα δεδομένα προσέλαβαν ή προσλαμβάνουν την πολιτική τους αξία και εφαρμογή.
Η Αμερική ελέγχει τις αγορές. Κατέχει κατά την όχι και τόσο αφελή διατύπωση τα μέσα παραγωγής. Όχι όπως ο παλιός colonialism (αποικιοκρατία), αλλά με σύγχρονους όρους. Κατέχει την εργασία της γνώσης και της εξειδίκευσης, του know-how και του franchise. Κατέχει και ελέγχει το κεφάλαιο και τις χρηματαγορές. Ελέγχει και μονοπωλεί το διαστημικό traffic. Ελέγχει τους αγωγούς της ενέργειας, τις ροές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Και τους ελέγχους αυτούς τους επιτυγχάνει και με την στρατιωτική ισχύ. Φυσικά και προς ίδιον όφελος.
Η εξέλιξη αυτή του μονοπολικού imperium δεν σημαίνει πως ισοδυναμεί με την ανάθεση των πλανητικών προβλημάτων σε έναν κατ’ επάγγελμα ευεργέτη της ανθρωπότητας. Ούτε πως οι ΗΠΑ επιτελούν την ιεραποστολή τους να εκπολιτίσουν τον κόσμο, όπως έλεγε ο Θεόδωρος Ρούζβελτ, και να φέρουν σε πέρας το «burden of the white race», το «άχθος της λευκής φυλής». Αυτά είναι πεπερασμένα. Αυτά είναι ορισμοί άλλων εποχών. Σήμερα η αμερικανοκίνητη ή αμερικανοδιευθυνόμενη παγκοσμιοποίηση φέρνει μαζί της μία νέα παγκόσμια τάξη. Που δεν εξορκίζεται. Που δεν ευχολογείται. Που δεν ήρθε ο καιρός να αξιολογηθεί. Απλώς συμβαίνει, συντελείται, βιώνεται. Οι γρήγοροι άνθρωποι και λαοί πρέπει να κάνουν λίγο κόπο να αξιοποιήσουν τα νέα δεδομένα, τις νέες ευκαιρίες. Απλές εκφάνσεις αυτής της νέας τάξης είναι: δημοκρατία και ανθρώπινα δικαιώματα, πολυπολιτισμικότητα, σεβασμός του διαφορετικού, προστασία των μειοψηφιών και των μειονοτήτων, ελεύθερος ανταγωνισμός, η μέγιστη δυνατή ελευθερία στην κίνηση προσώπων, κεφαλαίων, αγαθών, υπηρεσιών, ελεύθερες αγορές, αντιμονοπωλιακές οικονομίες και πολιτικές, μηδενισμός των αποστάσεων, ιλιγγιώδεις ρυθμοί στην ανάπτυξη των επικοινωνιών και της τηλεματικής και ούτω καθεξής.
Αυτές οι εκφάνσεις είναι πλανητικής εφαρμογής και πλανητικών επιπτώσεων. Η δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι απόλυτες πανανθρώπινες αξίες, σύγχρονες παγκόσμιες καθομολογήσεις. Βρίσκονται σε αντιπαράθεση, σε μια διαρκή συγκρουσιακή σχέση με τα καθεστώτα των καταπιεστικών δικτατοριών όπου γης. Εκείνα κάποτε προέβαλλαν το επιχείρημα ότι ασκούσαν δικαίωμά τους και ότι δεν μπορούσε κανείς (Δυτικός ας πούμε) να τα εμποδίσει στο όνομα της αρχής της μη επέμβασης στα εσωτερικά ξένου κράτους. Όλα αυτά απώλεσαν την όποια αξία τους μετά την διάδοση και εμπέδωση του πολιτισμικού κώδικα της παγκοσμιότητας.
Οι αρετές της παγκοσμιοποίησης είναι αυταπόδεικτες. Τις αρνούνται μόνο οι προκαταλήψεις, οι εμμονές στο παρελθόν και η συντήρηση των κεκτημένων. Η παγκοσμιοποίηση επιχειρεί με κοινωνικούς και οικονομικούς αυτοματισμούς περισσότερο, παρά με πολιτικούς σχεδιασμούς, να λύσει τις παγκόσμιες αντιφάσεις. Να σημειώσουμε τρεις.
Πρώτη, στο ευρωαμερικανικό κοινωνικό πεδίο το φαινόμενο της υπογεννητικότητας κυριαρχεί. Πλανητικά όμως το δημογραφικό χαρακτηρίζεται από υπεργεννητικότητα. Η μετανάστευση, σύννομη ή παράνομη, είναι ως εκ τούτου μέθοδος θεραπείας παρά βλάβη. Στοιχείο ισορροπίας μάλλον παρά ανισορροπίας και ασυμμετρίας.
Δεύτερη παγκόσμια αντίφαση, ο καταναλωτισμός και ο υπερσιτισμός κυριαρχεί ως γνώρισμα και πρόβλημα στο ένα τρίτο του πλανήτη. Στα άλλα δύο τρίτα (της Ασίας, της Ευρασίας και της Αφρικής) το πρόβλημα είναι φτώχια και υποσιτισμός.
Και τρίτη αντίφαση, ενώ πλανητικά κατοχυρώνονται οι αρχές του ελεύθερου εμπορίου μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) και άλλων διεθνών οργανισμών και υπερεθνικών νομικών δεσμεύσεων, η πραγματικότητα είναι ότι οι ανεπτυγμένες κοινωνίες και οικονομίες ζουν σε υποσυστήματα προστατευτισμών. Το δόγμα «ίση αμοιβή για ίση εργασία» διατηρεί ίσως κάποια αξία και εφαρμογή μόνο στην ευρωατλαντική ενότητα. Στον υπόλοιπο κόσμο το μεροκάματο του ενός δολαρίου είναι ο κανόνας. Πώς θα θεραπευθούν αυτές οι ανισότητες; Εν ονόματι των ανθρωπιστικών αξιών και της ανάγκης για παγκόσμια ισορροπία; Ως πότε θα εθελοτυφλούμε μπροστά σε τόσο κραυγαλέες και προκλητικές ανισότητες; Ως πότε θα δοκιμάζουμε τις αντοχές του πολιτισμού μας;
Το άλλο δόγμα «της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο» ποια αληθινή υπόσταση προσλαμβάνει στις σύγχρονες μορφές διακίνησης και ροής του εργατικού δυναμικού; Ένας δολαρόμισθος Ασιάτης δραπετεύει από την ανέχεια και την πείνα της πατρίδας του και έρχεται στην Ευρωζώνη όπου αμείβεται δεκαπλάσια, πλην όμως η δεκαπλάσια αμοιβή του είναι πολύ χαμηλότερη από αυτήν που λαμβάνουν οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί του. Κάποιος ας μας ορίσει με επίκαιρους όρους την έννοια της εκμετάλλευσης. Ποιος είναι ο εκμεταλλευτής και ποιος ο εκμεταλλευόμενος;
Τα μεγάλα πράγματα στην ζωή, όπως εσημειώσαμε ήδη, δεν ορίζονται, βιώνονται. Συνεπώς η ζωή θα δείξει τι θα αντέξει και ποια θεσμική αξία θα εμπεριέχει ή θα προσλάβει ο κοινωνικός ή οικονομικός τρόπος που θα επιζήσει. Οι κοινωνικές αναγνωρίσεις και παραδοχές δεν εξάγονται ως συμπεράσματα κάποιων ακαδημαϊκών ή και πολιτικών ακόμη εργαστηρίων (αυτά, όπως προείπαμε, αποφαίνονται κατόπιν εορτής) αλλά ως αποτελέσματα «εθιμικού δικαίου». Η μακρά και ομοιόμορφη άσκηση (αυτός είναι ο πυρήνας της έννοιας του εθίμου) στον καταναλωτισμό, στην νομή των αγαθών, των ανακαλύψεων, της επιστήμης και των τεχνολογικών επιτευγμάτων εγκαθιδρύει την παγκοσμιοποίηση. Όχι κάποιες αποφάσεις κάποιου αόρατου κέντρου.
Η παγκόσμια ενιαία σκέψη, ο παγκόσμιος ενιαίος τρόπος ενδύεσθαι, ψυχαγωγείσθαι και φέρεσθαι έχει ένα κοινό σημείο αναφοράς και γένεσης: την εθελοντική προσχώρηση. Δεν προσεχώρησαν οι άνθρωποι στον σοσιαλιστικό πουριτανισμό γιατί απλούστατα δεν ήταν ελκυστικός. Προσχωρούν όμως στις καταναλωτικές και ψυχαγωγικές προτάσεις οι λαοί του πλανήτη γιατί καταρχάς ικανοποιούνται από αυτές. Το mystique της νεωτερικότητας είναι ακαταμάχητο. Όποιος κατέχει το υπερεργοστάσιο παραγωγής νεωτερικών προτάσεων, αυτός (άνθρωπος, κράτος, οργανισμός, σύστημα) έχει το πλεονέκτημα στην πλανητική κοινωνία ή αλλιώς στο πλανητικό χωριό. Είναι βέβαιο πως σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη του πλανήτη πολιτικά καθοριστικές μάχες διεξάγονται για πολιτιστικές αξίες. Για φαινομενικά νέες ιδεολογίες που είναι ίσως παμπάλαιες. Οι οποίες πάντως υπερβαίνουν κατά πολύ τις χθεσινές τυπολογίες όπως αρθρώθηκαν με τους μαρξιστικούς όρους.
Μπροστά σε όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, η ελληνική κοινωνία καλείται να πάρει θέση. Για την ακρίβεια, καλείται εκ νέου να αυτοπροσδιορισθεί. Για να αυτοπροσδιορισθεί όμως, πρέπει πρώτα πρώτα να επικαιροποιήσει την αυτογνωσία της. Να ανακαλύψει και να αξιοποιήσει τις αρετές της, να εξουδετερώσει τα ελαττώματά της και να βρει τρόπους υποδοχής του νέου και συνύπαρξης με το διαφορετικό. Η ετερότητα των υφισταμένων την κατάσταση της παγκοσμιοποίησης μάς προσφέρει τα κριτήρια για την αξιολόγηση των προϋποθέσεων και των δυνατοτήτων συμμετοχής και διαβάθμισης της θέσης κάθε λαού, κάθε κράτους, κάθε κοινωνίας. Αντί να προβούμε σε ασκήσεις συγκριτικής ιστορίας και πολιτικής, είναι χρήσιμο να θυμίσουμε εδώ τους όρους και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μετέχει η Ελλάδα στην παγκοσμιοποίηση.
Η μεγάλη προίκα της είναι η δεσπόζουσα θέση των κλασικών γραμμάτων στην γένεση και διαμόρφωση του παγκόσμιου ή έστω του δυτικότροπου πολιτισμού. Οι επιστήμες και οι τέχνες όλες ξεκινούν από τους αρχαίους Έλληνες. Όλα τα έχουν πει αυτοί οι σκαπανείς του πανανθρώπινου λόγου, αυτοί οι πιονέροι της επιστήμης, αυτοί οι μύστες του συμπαντικού κόσμου. Και για να μη μένουν αμφιβολίες γι’ αυτόν τον παράξενο λαό και αυτόν τον γεννήτορα τόπο, άφησαν τις εμπράγματες αποδείξεις τους ως αιώνια μαρτυρία.
Εκτός από τους προσωκρατικούς, τους και φυσικούς λεγομένους φιλοσόφους της Ιωνίας, εκτός από τον πρωτομύστη Πυθαγόρα, τον πρωθιερέα των ιδέων Πλάτωνα, τον πανεπιστήμονα Αριστοτέλη, για να περιορίσουμε τον κατάλογό μας σε αυτούς που χαράσσουν τους νέους και παντοτινούς δρόμους (ή μήπως τους προσφέρουν στην ανθρωπότητα σε άρτια τελείωση;), εκτός από τον Παρθενώνα ως αρχιτεκτονική πρόταση και ως ορισμό της αρμονίας, εκτός από την ποίηση και την αρχαία τραγωδία ως ανατομία ψυχής του οικουμενικού ανθρώπου, εκτός από τα αμάχητα τεκμήρια της ιστορίας, κατοχυρώνεται και η συνέχεια, η αδιάκοπη έμβια συνέχεια. Ο ίδιος λαός, η ίδια νοοτροπία, τα ίδια ελαττώματα, οι ίδιες αρετές και ποιότητες συνεχίζουν να ζουν στον ίδιο τόπο. Στον ίδιο βράχο. Δερόμενοι από σαράντα κύματα. Και πάντα επιζώντες.
Το κυριότερο νομιμοποιητικό έγγραφο αυτής της συνέχειας είναι η ελληνική γλώσσα. Ζώσα γλώσσα, ομιλουμένη από τον ίδιο λαό, στον ίδιο τόπο ακαταπαύστως, με μια μοναδική και εκπλήττουσα συνέχεια τουλάχιστον επί τρεις χιλιάδες χρόνια. Από τον Όμηρο μέχρι σήμερα. Φαινόμενο μοναδικό στον κόσμο. Με μόνη εξαίρεση ίσως την γλώσσα των Εβραίων, η οποία όμως δεν είχε συνέχεια. Ήταν η γλώσσα των ραββίνων. Την διέσωσαν εκείνοι. Την αναβίωσαν οι πατέρες του νέου κράτους του Ισραήλ το 1948 και την ανακήρυξαν επίσημη γλώσσα του νεοσυσταθέντος κράτους. Τελείως ανόμοια και διαφορετικά πράγματα.
Η ελληνική γλώσσα υπόκειται και αυτή στους φυσικούς νόμους. Και ως ποιοτικά δυνατή, ανώτερη, μοναδική και θεία, αντέχει. Και διαιωνίζεται όχι με «διατάγματα» μα με την θέληση του λαού που την γέννησε. Αλλά η μέγιστη αξία της ελληνικής γλώσσας έγκειται στο γεγονός ότι είναι η μητέρα γλώσσα όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών. Η ελληνική εγέννησε και την λατινική. Ο Κικέρων εμπλούτισε την παλαιά γλώσσα του Λατίου (η οποία εξηντλείτο σε τρεις ενότητες λέξεων, του αγρού, των πολέμων και της ιππικής και τέλος της οικοσκευής) με τις πολυτελείς ελληνικές λέξεις-έννοιες και με την χρήση των προθέσεων τις οποίες σφετερίσθηκε αυτούσιες από την ελληνική. Αυτή είναι η λεγόμενη κικερώνεια γλώσσα ή γραφή. Οι λατινογενείς λεγόμενες γλώσσες είναι συνεπώς ελληνογενείς καταρχάς γλώσσες.
Έτσι βλέπουμε πάνω από 40% των αγγλικών λέξεων και ανάλογο ποσοστό των γαλλικών να είναι ελληνικές. Από δε τους όρους των επιστημών, είναι αδύνατον να συνταχθεί γλώσσα της επιστήμης χωρίς τους ελληνογενείς επιστημονικούς όρους. Το γεωδετικό, το αστρονομικό και το προσανατολιστικό σύστημα συγκροτούνται όλα από ελληνικούς όρους. Οι ήπειροι, οι θάλασσες, οι ωκεανοί, οι χώρες, ο ουρανός του πλανήτη ορίζονται ελληνικά. Αλλά και η νέα τεχνολογία, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, το διαδίκτυο και η ψηφιακή επιστήμη καταφεύγουν στο αλγοριθμικό σύστημα της ελληνικής γλώσσας για να εξελιχθούν.
Αυτό ως φαινόμενο ξεφεύγει από τα όρια και τις δυνατότητες της γλωσσολογικής επιστημονικής ερμηνείας και ανάγεται σε άλλους τόπους και άλλους νόμους. Στους νομοτελειακούς ρυθμούς της παγκόσμιας κίνησης. Αυτοί οι νόμοι δομούν την ίδια την υπόσταση της παγκοσμιοποίησης. Και ορίζουν την σχέση του Ελληνισμού προς την Οικουμενικότητα. Είναι χρήσιμη ίσως εδώ η υπόμνηση της βαθιάς καθομολόγησης του Πέρσυ Σέλεϋ (Percy Bysshe Shelley) και της δοξαστικής αναγνώρισης της συμβολής του Ελληνισμού στον παγκόσμιο πολιτισμό: «Είμαστε όλοι Έλληνες. Οι νόμοι μας, η λογοτεχνία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Ο ανθρώπινος τύπος και το ανθρώπινο πνεύμα έφθασαν στην τελειότητά τους στην Ελλάδα».