(με αφορμή την κοίμηση του Αγίου Νεκταρίου)
22.9.2012
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Το 1920 κοιμήθηκε ο Άγιος Νεκτάριος, αυτή η τιτάνια προσωπικότητα της Εκκλησίας μας, σε ηλικία 74 ετών. Όσο βρισκόταν πάνω στη Γη τον γνώριζαν σίγουρα πολλοί, το δε όνομά του συνδέθηκε με πλήθος περιπετειών και σκανδάλων, εφόσον άτομα σκοτεινά θέλησαν να αμαυρώσουν – ανεπιτυχώς όμως – την άγια μορφή του. Ακόμα περισσότεροι όμως γνώρισαν τον Άγιο Νεκτάριο μετά την κοίμησή του, με πλήθος θαυμαστών σημείων που ο Άγιος έκανε ενώπιον ανθρώπων από το Υπερπέραν, έτσι ώστε να χαρακτηρίζεται σήμερα ως ο πλέον θαυματουργός Άγιος της εποχής μας! Προβάλλει λοιπόν ως φυσική συνέπεια το ερώτημα: αφού ο Άγιος έκανε περισσότερα θαύματα μετά την κοίμησή του, μετά δηλ. την ημερομηνία θανάτου του (8 Νοεμβρίου 1920), απ’ όσα είχε κάνει εν ζωή, σημαίνει τούτο ότι ο Άγιος είναι ακόμα ΕΔΩ; Ότι δηλ. φανερώνεται έτσι πως η ανθρώπινη ψυχή είναι αθάνατη; Το ζήτημα της αθανασίας της ψυχής του ανθρώπου είναι σίγουρα ένα κεντρικό ζήτημα για την Ορθοδοξία. Με αφορμή δε την κοίμηση του Αγίου Νεκταρίου, ο Αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Ζιόμπολας, στο εξαιρετικό του έργο «Ο Άγιος Νεκτάριος, ο κορυφαίος και λαοφιλής των καιρών μας», γράφει τα εξής πολύ σπουδαία: «Κάτι πέταξε, «κάτι» έφυγε στις 10.30 μ.μ. στις 8-11-1920 από το δωμάτιο Νο 2 του Αρεταίειου Νοσοκομείου. Αυτό το «κάτι» είναι πέραν της βιολογικής ζωής που έχουν και τα ζώα. Αυτό το «κάτι» είναι πέραν πλέον του σώματος που παρέμεινε για ταφή. Αυτό το «κάτι» συνυπάρχει αρμονικά εδώ κατά ανέκφραστο ανθρώπινο τρόπο με την υλική-σωματική ύπαρξη του ανθρώπου. Αυτός ο ανέκφραστος αρμονικός συνεταιρισμός μέσα μας, πάνω μας είναι όντως «υπερλόγου συνθέσεως». Μόλις φύγει από το σώμα η ζωή φεύγει και αυτό το «κάτι» που από την αρχαιότητα ονομάστηκε ΨΥΧΗ, που σημαίνει ό,τι δεν είναι υλικό στον άνθρωπο τον λογικό και υπεύθυνο, στοιχείο που αποτελεί την πεμπτουσία της ζωής και είναι ατομικό για τον καθένα και αθάνατο. Είναι η ψυχή, ο φορέας της ανθρωπίνης γενικά συνειδήσεως». Και συνεχίζει στο εκπληκτικό πράγματι ως άνω έργο του ο Αρχιμανδρίτης Νεκτάριος Ζιόμπολας: «Η ψυχή θεωρείται έδρα των θρησκευτικών συναισθημάτων. Πολλές φορές είναι συνώνυμος προς το «άνθρωπος» και έδρα του «εγώ» προς το οποίον ταυτίζεται. Αυτονόητο, ότι για τον άνθρωπο της γης είναι οντότητα αθέατη. Ανάγεται στη σφαίρα του αΰλου, του υπερφυσικού. Ό,τι συγκροτεί τον λογικό άνθρωπο και δεν υπάρχει στο ζωικό βασίλειο, «ψυχή εστιν ουσία τις ασώματος και αθάνατος» (Γρηγόριος ο Θεολόγος). Είναι ο «σπινθήρας της αιωνιότητος» στο χοϊκό άνθρωπο. Τέτοια είναι η οντότητα της ψυχής ως έδρας της ζωής. Χρησιμοποιείται και ως περιγραφή του προσώπου ή αντί του «Εγώ». Αυτή λοιπόν την ψυχή του καθ’ ενός ανθρώπου χωριστά που θεολογικά είναι «το κατ’ εικόνα Θεού» πάνω μας μέσα μας, η πνοή η ουράνια από την τρισυπόστατη Θεότητα, ο φιλάνθρωπος-Θεάνθρωπος κατά τον πλέον αυθεντικό τρόπο, θέλοντας τρόπον τινά να την «κοστολογήσει» δεν το μπόρεσε και είπε, ότι η ζημιά της ψυχής μας που προέρχεται από απιστία και άτακτη αμαρτωλή ζωή δεν αναπληρώνεται ακόμη και με όλο τον υλικό κόσμο ως αντάλλαγμα (Ματθ. ιστ΄, 26)». Πράγματι, στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, διαβάζουμε τα εξής συγκλονιστικά (στον στίχο που αναφέρεται αμέσως πιο πριν από τον Αρχιμ. Νεκτάριο Ζιόμπολα): «Τι γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδήση, την δε ψυχήν αυτού ζημιωθή»; Να τώρα τι γράφαμε εμείς σχετικά με το θέμα της ψυχής του ανθρώπου στο κείμενό μας «Ο Παΐσιος είναι ΕΔΩ!!! Νέο θαύμα!...» (10 Αυγούστου 2012): «Οι νεκροί κοιμούνται, δεν πεθαίνουν! Η πνευματική τους μορφή δε, αποκρυσταλλώνεται σε πολύ αραιότερο σώμα από ό,τι είναι το συμπυκνωμένο της ύλης πάνω στην επιφάνεια του πλανήτη. Πριν από την Ανάστασή τους την ημέρα της Κρίσης, μερικοί εξ αυτών εμφανίζονται σε εμάς, με τη μορφή οραμάτων, είτε για να μας προειδοποιήσουν για ορισμένα πράγματα, είτε για να μας συμβουλέψουν κτλ.». Επίσης, ο πολύ αξιόλογος Πρεσβύτερος Ευστάθιος Κολλάς έγραψε σχετικό άρθρο, με τίτλο «Περί της ψυχής-πνεύμα του ανθρώπου» (16 Αυγούστου 2012), όπου μεταξύ πολλών άλλων γράφει και τα εξής σημαντικά: «Ο άνθρωπος, αποτελείται από ύλη (= σώμα) και από ψυχή, ή όπως αλλοιώς λέγεται πνεύμα, και το μεν υλικό σώμα πεθαίνει, η δε ψυχή-πνεύμα είναι αθάνατη δεν πεθαίνει, έχει αιώνια ύπαρξη, διότι δίνεται στον άνθρωπο, από τον Αθάνατο και Αιώνιο Θεό. Συνεπώς η ψυχή-πνεύμα δεν πεθαίνει μαζί με το υλικό σώμα, αλλά ζει και μετά τον χωρισμό της από το σώμα δια του θανάτου». Πράγματι, η ψυχή και το πνεύμα ταυτίζονται, είναι δηλ. ΤΟ ΙΔΙΟ ακριβώς πράγμα! Αυτό αναλύεται και ετυμολογικά (ως γνωστό η ετυμολογία των λέξεων μας δίνει, με τη σωστή ανάλυση, την ακριβή ιδιότητα των πραγμάτων-αντικειμένων). «Ψυχή» προέρχεται από το «ψύχος», δηλ. «αέρας», «άνεμος», «παγωνιά», Αλλά και «πνεύμα» προέρχεται από το «πνοή», που σημαίνει τα ίδια ακριβώς παραπάνω προσδιοριστικά. Συνεπώς, ψυχή και πνεύμα ταυτίζονται πλήρως εννοιολογικά και σημασιολογικά, αφού αμφότερες οι λέξεις προσδιορίζουν τον «άνεμο» που εμφύσησε μέσα στον άνθρωπο ο Θεός-Δημιουργός, αφού πρώτα του είχε πλάσει το σώμα από το χώμα!... [και στα λατινικά: “anima” = «ψυχή», από το «άνεμος» (!), ενώ “homo” = «άνθρωπος», από το «χώμα»!!!]. Από χώμα και από άνεμο είναι φτιαγμένος λοιπόν ο άνθρωπος από τον Μεγάλο Ποιητή του Σύμπαντος. Και αυτή είναι η δισυπόστατη φύση του, όπου πάνω στον πλανήτη και κατά τη διάρκεια του βίου του ο άνθρωπος εμφανίζεται με συμπαγές και σκληρό σώμα (λόγω της βαρύτητας της ατμόσφαιρας κτλ.). Μετά δε από τον θάνατο-κοίμησή του οδεύει προς τον Άδη, τον κόσμο των νεκρών, στα έγκατα της Γης, όπου και συνεχίζει να ζει με αραιότερο σώμα (ως αιθερική ύπαρξη), δηλ. ως «σκιά» ή «ολογράφημα» όπως θα το λέγαμε με σύγχρονους όρους. Στην πραγματικότητα βέβαια το πνεύμα-ψυχή ζει, αναμένοντας τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, έχοντας ως εικόνα του την εξωτερική μορφή που έλαβε όχι απλά με τη γέννησή του στον κόσμο μας, αλλά με αυτή που είχε ως πρότυπο ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΚΙΟΛΑΣ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ! Δηλ. ΟΛΟΙ μας υπάρχουμε από την ημέρα που ο Θεός έπλασε τον κόσμο, έχοντας τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα-σημάδια (με τα οποία και παίρνουμε σάρκα και οστά την ημέρα της σύλληψής μας στην κοιλιά της μητέρας μας). Αυτά δε είναι απολύτως αντίστοιχα των εσωτερικών (πνευματικών-ψυχικών) χαρακτηριστικών μας. Έτσι η κακιά ψυχή έχει και κακό π.χ. πρόσωπο, η αγαθή έχει αντίστοιχα αγαθό κ.ο.κ. Πού όμως εγκατοικεί το πνεύμα-ψυχή στη διάρκεια του ανθρώπινου βίου; Ο αείμνηστος πατέρας Ιωάννης Ρωμανίδης είχε δώσει την απάντηση: το πνεύμα-ψυχή του ανθρώπου έχει ως έδρα του τον χώρο της καρδιάς! Εκεί ακριβώς εδρεύει λοιπόν η ψυχή, την οποία ο Ρωμανίδης αποκάλεσε «νουν». Ο «νους» λοιπόν, το πνεύμα-ψυχή, που είναι αθάνατος, δεν είναι παρά η ευρισκόμενη σε διαρκή κίνηση δύναμη-ενέργεια του ανθρώπου, που εκτελεί διπλό ρόλο: ο εγκέφαλος την αντιλαμβάνεται ως «Λόγο» (λογική), ενώ η καρδιά την αποδέχεται ως «Νοερά Ενέργεια», δηλ. ως Ανώτερη δύναμη της νόησης. Συνεπώς το ίδιο ακριβώς σωματικό όργανο, ο «νους», μπορεί την ίδια στιγμή ταυτόχρονα να επιλύει μαθηματικά προβλήματα στον εγκέφαλο, αλλά και να προσεύχεται στον Κύριο στην καρδιά! Αυτή είναι λοιπόν η περίφημη αθανασία της ψυχής, σύμφωνα με την ελληνορθόδοξη παράδοση. Δεν συμφωνούμε καθόλου βεβαίως με μερικούς άθεους φιλοσόφους, όπως π.χ. ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, που αρνούνται τελείως την ύπαρξη της ψυχής και που καταντούν μηδενιστές, θεωρώντας ότι με τον θάνατο εξαλείφεται και η ίδια η ύπαρξη του ατόμου. Επίσης, δεν συμφωνούμε και με μερικούς ψυχολόγους της φροϋδικής σχολής (από τον Ζίγκμουντ Φρόιντ), οι οποίοι – αν και ψυχολόγοι! – δεν δέχονται ούτε κι αυτοί την ύπαρξη της ψυχής!!! «Συμβουλεύουν» δε όσους καταφεύγουν σ’ αυτούς, χωρίς να πιστεύουν στο ίδιο το αντικείμενο της επιστήμης τους!... Αντίθετα, το θέμα της ψυχής και του προτύπου του ανθρώπου (μέσω των «αρχετύπων») το συνέλαβε καλύτερα αναμφίβολα ο ψυχολόγος Καρλ-Γκούσταβ Γιουνγκ. Τέλος, δεν αξίζει καν να ασχοληθούμε στα σοβαρά με όλους εκείνους που ισχυρίζονται ότι... «άλλο» πράγμα είναι η ψυχή και «άλλο» το πνεύμα (αν είναι ποτέ δυνατόν!)... Συνοπτικά, εμείς δεχόμαστε την ορθόδοξη χριστιανική ερμηνεία του φαινομένου του πνεύματος-ψυχής και είμαστε απολύτως σίγουροι ότι μια άχρονη μέρα (εφόσον μετά την Ανάσταση των νεκρών ο χωροχρόνος θα καταρρεύσει) θα συναντηθούμε και πάλι με τα αγαπημένα μας πρόσωπα «εκεί όπου δεν υπάρχει σκοτάδι» (όπως γράφει και ο Τζορτζ Όργουελ στο «1984»)!