4.9.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Όπως πολύ εύστοχα γράφει ο λογοτέχνης Γιάννης Υφαντής, στην Εισαγωγή του βιβλίου “Άπαντα τα καλύτερα” του Γεωργίου Σουρή που επιμελήθηκε: “Πριν μού ανατεθεί αυτή η εργασία (να ανθολογήσω τον Σουρή), ήξερα τον ποιητή μες από τα ελάχιστα ποιήματά του που συναντούσα στις διάφορες ανθολογίες. Η γνώμη μου ήταν πως είχα να κάνω με έναν κωμικό εφημεριδογράφο, που σ' όλο του τον βίο σκάρωσε και τέσσερα πέντε πολύ καλά σατιρικά ποιήματα. Δεν ήξερα ότι ο Σουρής είναι ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα του δέκατου ένατου και του εικοστού αιώνα. Δεν ήξερα πως έχω να κάνω μ' έναν έξοχο τεχνίτη του λόγου, με τέλεια αίσθηση του ρυθμού και του μέτρου, με άψογες φαρμακερές και συνάμα λυτρωτικές ομοιοκαταληξίες”.
Πραγματικά, ο Γεώργιος Σουρής -αν και ένα από τα μεγαλύτερα σύγχρονα πνεύματα του τόπου μας- εξακολουθεί και σήμερα, πάνω από 100 πλέον χρόνια από τον θάνατό του, (πέθανε το 1919 στο Νέο Φάληρο) να θεωρείται απλώς ως ένας “σατιρικός” δημιουργός, ένας γραφέας του γέλιου, και τίποτα παραπάνω. Λανθασμένη εντύπωση! Διότι ο Σουρής υπήρξε κάτι πολύ βαθύτερο, όπως αναγνωρίζει και ο Γ. Υφαντής στο παραπάνω απόσπασμα απ' την Εισαγωγή του σε μια σχετικά πρόσφατη (2002) ανθολογία του ποιητή.
Γεννημένος στην Ερμούπολη της Σύρου το 1853, η καταγωγή του ωστόσο ήταν από τα Κύθηρα και τη Χίο. Αν και από εύπορη οικογένεια, εν τούτοις όταν ο πατέρας του χρεοκόπησε, τον έστειλε σε έναν θείο του, σιτέμπορο στη Ρωσία, στο Ταγκανρόγκ, για να εργαστεί ως υπάλληλος στο κατάστημά του. Εκεί ο νεαρότατος Γεώργιος έδειξε αμέσως δείγμα του χαρακτήρα του: κατά τη διάρκεια της εργασίας του, έγραφε κρυφά στίχους στα κατάστιχά του και έπειτα από δύο μόλις μήνες αποχώρησε από τη Ρωσία, ερχόμενος στην Αθήνα.
Στην ελληνική πρωτεύουσα ο Σουρής άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος, ενώ παράλληλα φοιτούσε στη Φιλοσοφική Σχολή. Παρ' όλα αυτά, δεν έλαβε ποτέ το πτυχίο του, επειδή κάποιος καθηγητής του τον “έκοψε” στο μάθημα της μετρικής (κατ' άλλους, στα λατινικά)... Για να τον... εκδικηθεί, ο Σουρής έγραψε εναντίον του σατιρικούς στίχους, γεμάτους με το φαρμακερό πράγματι πνεύμα του! Όμως το ταλέντο του αναγνωρίστηκε και σύντομα άρχισε να γίνεται ευρύτερα γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής.
Αφού συνεργάστηκε με διάφορες εφημερίδες και περιοδικά, στις 2 Απριλίου 1883, σε ηλικία 30 ετών, εξέδωσε το πρώτο φύλλο της δικής του εφημερίδας, που έλαβε την ονομασία “Ο Ρωμηός” (“νονός” της, ο γνωστός λογοτέχνης Γεώργιος Δροσίνης). Επί 35 ολόκληρα χρόνια εξέδιδε τον “Ρωμηό”, έως τις 17 Νοεμβρίου 1918, όταν και κυκλοφόρησε το τελευταίο φύλλο (λίγο πριν τον θάνατο του Σουρή). Η εφημερίδα αυτή έγραψε πραγματική ιστορία λόγω της πρωτοποριακής της ύλης, ενώ ο Γεώργιος Σουρής έμεινε γνωστός ως “ο σύγχρονος Αριστοφάνης”!
Εριστικός ως χαρακτήρας, δεν δίστασε να συγκρουστεί, ακόμη και δημόσια, με πολλούς επώνυμους της εποχής του, ακόμη και με τη βασίλισσα Όλγα, η οποία μάλιστα εξαπέλυσε εναντίον του ποιητή δίωξη! Αν και ο ίδιος χρησιμοποιούσε βασικά τη δημοτική, εν τούτοις ήρθε σε έντονη ρήξη με τον πλέον μαχητικό δημοτικιστή των αρχών του 20ού αιώνα, τον Γιάννη Ψυχάρη. Από εκεί ξεκίνησε και η αμφισβήτηση του έργου του: οι εχθροί του τον αποκάλεσαν “στιχοπλόκο”, κατηγορώντας το έργο του ότι στερείται ποιητικής αξίας και είναι εντελώς επιφανειακό...
Κάθε Σάββατο που κυκλοφορούσε ο “Ρωμηός”, γινόταν πραγματικά ανάρπαστος! Η εφημερίδα αυτή αγαπήθηκε πολύ από τον απλό λαό και διαβαζόταν και από τον υπόδουλο ελληνισμό εκείνων των καιρών (αφού η εθνική ολοκλήρωση, με την απελευθέρωση των σκλαβωμένων πατρίδων, δεν είχε ακόμη συντελεστεί). Δημιούργησε δύο φανταστικούς τύπους, που δέσποζαν στις σελίδες της εφημερίδας, τον Φασουλή και τον Περικλέτο, οι οποίοι χαρακτηρίζονταν από έντονο κέφι, εξυπνάδα και πατριωτισμό. Η σάτιρά του ήταν κυρίως κοινωνική και πολιτική. Μεγάλοι λογοτέχνες τον θαύμαζαν, μεταξύ αυτών ο Κωστής Παλαμάς, ο οποίος τον αποκαλούσε “γόητα ποιητήν”. Ονομαστό ήταν στο σπίτι του το φιλολογικό του σαλόνι, όπου σύχναζαν πολλοί ποιητές και συγγραφείς της εποχής του.
Είναι χαρακτηριστικό του σεβασμού που απολάμβανε ο Γεώργιος Σουρής, πως όταν πέθανε το 1919, κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη με τιμές εν ενεργεία στρατηγού! Και πολύ δίκαια, διότι ο Σουρής υπήρξε πρωτοποριακός για τον καιρό που έζησε, δημιουργώντας μία ολόκληρη λογοτεχνική “σχολή” με τις δημιουργίες του. Όπως συμβαίνει όμως με όλα τα αυθεντικά και σημαντικά πνεύματα στην Ελλάδα, το έργο του άργησε να αναγνωριστεί και επί πολλές δεκαετίες οι εναντίον του συκοφαντίες επηρέασαν αρνητικά τόσο τους κριτικούς λογοτεχνίας, όσο και το αναγνωστικό κοινό...