ΜΙΑ ΧΩΡΑ-ΠΡΟΤΥΠΟ
30.8.2015
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Πώς ένα μικρό αριθμητικά έθνος μπορεί να πετύχει στη σύγχρονη εποχή; Στο ερώτημα αυτό έχουμε την απάντηση, μελετώντας την πορεία της Σουηδίας, αυτής της σκανδιναβικής χώρας που δεσπόζει «σφηνωμένη» ανάμεσα σε Νορβηγία και Φινλανδία, σε αρκετά μικρή απόσταση από δύο υπερδυνάμεις: τη Ρωσία στα ανατολικά της και τη Γερμανία στα νότιά της. Κι όμως η Σουηδία έχει μεγάλη συμβολή στη διαμόρφωση του σύγχρονου παγκοσμίου πολιτισμού! Από τον σουηδικό λαό προέκυψαν οι πιο σημαντικές εφευρέσεις της εποχής μας, όπως θα δούμε στη συνέχεια…
Ο μέγας Σουηδός αστρονόμος Άντερς Τσέλζιους (1701-1744), γνωστότερος στα ελληνικά ως Κέλσιος, είναι ο πασίγνωστος σε όλο τον κόσμο δημιουργός του θερμόμετρου! Επίσης, στη σύντομη ζωή του έκανε μεγάλη επιστημονική σταδιοδρομία και θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους παγκοσμίως θετικούς επιστήμονες των νεώτερων καιρών. Ιδρυτής του φημισμένου αστεροσκοπείου της Ουψάλα, το 1741, εν έτει 1742 πρότεινε τη γνωστή κλίμακα για τη μέτρηση της θερμοκρασίας που φέρει και σήμερα ακόμη το όνομά του («βαθμοί Κελσίου»).
Ο Καρλ φον Λίνε (1707-1778), ελληνιστί Κάρολος Λιννέος, υπήρξε διάσημος βοτανολόγος από τη Σουηδία, αλλά τα ενδιαφέροντά του επεκτείνονταν και στους τομείς της βιολογίας, της ανθρωπολογίας και της ζωολογίας. Ήταν ο πρώτος που κατέταξε τα φυτά, τα ζώα και τα μέταλλα σε επί μέρους κατηγορίες, στο βιβλίο του «Systema Naturae» («Το σύστημα της φύσης»). Η εργασία του αυτή ονομάστηκε διωνυμική ονοματολογία.
Το όνομα του Άλφρεντ Μπέρναρντ Νομπέλ (1833-1896) είναι βέβαια γνωστό περισσότερο από το ομώνυμο βραβείο, το οποίο καθιερώθηκε το 1895, σύμφωνα με τη διαθήκη που άφησε ο μέγας αυτός Σουηδός εφευρέτης. Για πρώτη φορά το εν λόγω βραβείο -που απονέμεται σε άτομα που έχουν καταφέρει κατορθώματα στους τομείς της επιστήμης και της λογοτεχνίας- απονεμήθηκε το 1901 και έκτοτε αποτελεί παγκόσμια «σταθερά», ως προς το ποιοι είναι οι κορυφαίοι σε πρωτοτυπία στον κόσμο. Λιγότερο γνωστό είναι ότι ο Νομπέλ είναι ο δημιουργός συνολικά 335 εφευρέσεων! Ανάμεσά τους: ο δυναμίτης…
Ένα από τα σημερινά σημαντικότερα εργαλεία είναι το περίφημο «γερμανικό κλειδί», με το οποίο συσφίγγονται κοχλίες και χρησιμοποιείται προκειμένου να μένει σταθερό το παξιμάδι, καθώς στρέφεται ο κοχλίας στον οποίο εφαρμόζει. Υπάρχουν βέβαια πολλά είδη «γερμανικού κλειδιού», χωρίς το οποίο θεωρείται αδιανόητο να εργαστεί ένας σύγχρονος τεχνικός. Πόσοι όμως γνωρίζουν ότι το σπουδαίο αυτό εργαλείο είναι έμπνευση και κατασκευή του Σουηδού εφευρέτη Γιόχαν Πέτερ Γιόχανσον (1853-1943);
Δεν χρειάζεται ασφαλώς εδώ να αναφερθούμε στην τεράστια χρησιμότητα του λεγόμενου «ρουλεμάν» (στα ελληνικά η λέξη είναι «έδρανο»): είναι το στοιχείο εκείνο της μηχανής, πάνω στο οποίο στηρίζονται οι άξονες, οι άτρακτοι και οι πείροι, ώστε να είναι εφικτή η περιστροφή τους, ενώ παράλληλα μεταβιβάζουν τα φορτία τους στη βάση της μηχανής. Ο σύγχρονος σχεδιασμός των ρουλεμάν ανήκει στον Σουηδό μηχανικό Σβεν Γκούσταφ Βίνκβιστ (1876-1953) της εταιρείας SKF, ο οποίος κατασκεύασε το ρουλεμάν εν έτει 1907…
Ένας άλλος Σουηδός, ο χημικός Γκούσταφ Έρικ Πας (1788-1862), ανακάλυψε -μετά από πολλή εργαστηριακή δουλειά- έναν εύκολο τρόπο παραγωγής φωτιάς: το σπίρτο, που ακόμη και στις ημέρες μας αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες μεθόδους για να ανάψει κανείς φωτιά. Μάλιστα, επί σειρά πολλών δεκαετιών, οι Σουηδοί είχαν το μονοπώλιο παγκοσμίως παραγωγής σπίρτων, με μια ισχυρή βιομηχανία στο Γιόνκοπινγκ.
Ελάχιστοι επίσης είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι το περιβόητο «φερμουάρ», που τόσο πολύ διευκολύνει και στη δική μας εποχή τα διάφορα μπουφάν, παντελόνια κτλ., είναι κατασκευή του Σουηδού μηχανικού Όττο Φρέντρικ Γκίντεον Σούντμπεκ (1880-1954). Ο Σούντμπεκ δημιούργησε το φερμουάρ το 1914, ύστερα από επίπονες προσπάθειες πολλών ετών: έβαλε τα θρυλικά «δοντάκια» σε σχήμα «Υ» και το πρώτο φερμουάρ στην ιστορία της ανθρωπότητας ήταν γεγονός!
Ο Σουηδός μηχανικός Έρικ Βάλενμπεργκ (1915-1999) είναι ο δημιουργός των γνωστών σήμερα «Tetra Pak»-τετράεδρων, δηλ. των χάρτινων συσκευασιών που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση γάλακτος και χυμών. Για πρώτη φορά εμπνεύστηκε τη δημιουργία του το 1944 και τελικά την τελειοποίησε και την παρουσίασε το 1951. Σήμερα οι χάρτινες αυτές συσκευασίες είναι πλέον πιο διαδεδομένες τόσο από τις αντίστοιχες γυάλινες, όσο και από τις πλαστικές…
Ο Μπάλτζαρ φον Πλάτεν (1898-1984) συνέδεσε το όνομά του με τα λεγόμενα «συνθετικά διαμάντια». Αυτά είναι απολύτως απαραίτητα στις σύγχρονες ηλεκτρικές συσκευές και θεωρείται πως προώθησαν κατά πολύ την επανάσταση της ηλεκτρικής τεχνολογίας στις ζωές μας. Η κατασκευή του φον Πλάτεν έλαβε «σάρκα και οστά» έπειτα από μεγάλες εργαστηριακές προσπάθειες, όπου κατά μία έκφραση «αποδείχτηκε το μεγαλείο του ανθρώπινου πνεύματος»!...
Ο Σουηδός καθηγητής Νιλς Άλβαλ (1904-1986) είναι ο εμπνευστής και δημιουργός των περίφημων «συσκευών διάλυσης». Έτσι, θεωρείται ως ο «πατέρας της εξωσωματικής επεξεργασίας του αίματος», που τόσα πολλά προσέφερε στην εξέλιξη της επιστήμης! Επίσης, πρωτοστάτησε στην τεχνική της «υπερδιήθησης» και εισήγαγε την αρχή της «αιμοδιήθησης»…
Τέλος, ακόμη πιο κοντά στις ημέρες μας, ο διαπρεπής Σουηδός επιστήμονας στον τομέα των ηλεκτρονικών υπολογιστών Χόκαν Λανς (1947-) είναι ο κατασκευαστής του πασίγνωστου παγκοσμίως -και τόσο χρήσιμου…- «ποντικιού» («mouse»)! Το «ποντίκι» είναι συσκευή εισόδου που χρησιμοποιείται στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, καθώς και σε ταμπλέτες (tablets). Πώς όμως ο Λανς εμπνεύστηκε αυτή την κατασκευή που άλλαξε, ομολογουμένως, ολόκληρη την πορεία της επιστημονικής έρευνας; Από το σχήμα και τις κινήσεις φυσικά του ποντικιού! Κανείς δεν μπορεί να διανοηθεί πώς θα ήταν σήμερα ο κόσμος της τεχνολογίας χωρίς το «ποντίκι» του Σουηδού εφευρέτη…
Αυτά σχετικά με τη Σουηδία και τους σύγχρονους εφευρέτες της που άλλαξαν στην κυριολεξία τον κόσμο με τις δημιουργίες τους! Την ίδια αυτή περίοδο τι έχει άραγε να αντιπαραβάλλει η σύγχρονη Ελλάδα; Τίποτα απολύτως! Καλύτερα να μην κάνουμε λοιπόν συγκρίσεις… Φάντασμα του ιστορικού του παρελθόντος, ο νεώτερος ελληνισμός (ο «ελλαδισμός» ή αλλιώς «γραικυλισμός») κινείται σε μια τροχιά παρασιτισμού και μιμητισμού. Η όποια οικονομία του είναι πλήρως μεταπρατική, με έναν υπερδιογκωμένο και εξαιρετικά βραδύ δημόσιο τομέα που λειτουργεί εις βάρος της επιχειρηματικότητας και της αγοράς… Πώς είναι δυνατόν άραγε να γίνει σύγκριση ανάμεσα στη σύγχρονη Ελλάδα και τη Σουηδία;…