14.11.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Οι νέες συνθήκες που προκύπτουν, σε πλανητικό επίπεδο, φέρνουν τεράστιες αλλαγές σε κάθε δυνατό τομέα ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Ο κόσμος μας μεταλλάσσεται ραγδαία, οδηγώντας σε μία ολοκαίνουργια παγκόσμια κατάσταση. Τα νεωτερικά αυτά δεδομένα, που νομοτελειακά πλέον θα επικρατήσουν πάνω στην υδρόγειο σφαίρα, τα είχαμε επισημάνει, πρώτοι και μόνοι στην Ελλάδα, σε κείμενά μας, εδώ και πολλά χρόνια (βλ. εδώ). Έρχεται πράγματι ένας “Υπέρτατος Νόμος” για ολόκληρη την ανθρωπότητα, ο οποίος αφορά άμεσα και το θρησκευτικό της μέλλον, το μέλλον των επί μέρους θρησκευτικών δογμάτων.
Ειδικότερα για την Ορθοδοξία, το διακύβευμα είναι τεράστιο. Ποιος ο ρόλος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και των άλλων Πατριαρχείων; Ποια η σχέση της Ελληνορθοδοξίας με τις υπόλοιπες ορθόδοξες Εκκλησίες, π.χ. τις σλαβόφωνες, και κυρίως με τη ρωσική Ορθοδοξία; Αλλά και ποια η θέση της έναντι των υπολοίπων χριστιανικών Εκκλησιών (Βατικανό, προτεσταντισμός) και θρησκευμάτων (Ισλάμ, εβραϊσμός κτλ.) σε συνθήκες θεολογικής παγκοσμιοποίησης, δηλ. οικουμενισμού και πανθρησκείας; Αυτά τα ερωτήματα, που πολλοί Χριστιανοί Ορθόδοξοι φοβούνται να θέσουν, είναι πολύ κρίσιμα για το μέλλον της Χριστιανοσύνης στον κόσμο που γεννιέται.
Και ήρθε τώρα μία συνεδρίαση -μέσω τηλεδιάσκεψης- της λέσχης Βαλντάι (πρόκειται για τη ρωσική εκδοχή της λέσχης Μπίλντερμπεργκ), αλλά και μία σημαντική πληροφορία για το μέλλον των ορθοδόξων χριστιανικών Πατριαρχείων, για να τεθούν νέα ζητούμενα και προοπτικές. Πιο συγκεκριμένα, πριν από μερικές εβδομάδες συνήλθε, διαμέσου τηλεσυνεδρίασης από τους προσωπικούς τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, η τακτική σύνοδος της λέσχης Βαλντάι. Σ' αυτή μίλησε και ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος απηύθυνε δραματικό μήνυμα, λέγοντας ότι ο κόσμος μας βρίσκεται ενώπιον δραματικών αλλαγών, που θα αλλάξουν εντελώς την αντίληψή μας για την πραγματικότητα!
Αλλά η μεγάλη είδηση είναι αλλού. Στο πλαίσιο της τελευταίας συνόδου της ρωσικής λέσχης Βαλντάι, τέθηκε το ζήτημα ίδρυσης νέου ορθοδόξου Πατριαρχείου -ή μεταφοράς αυτού της Κωνσταντινουπόλεως- στον Μυστρά της Πελοποννήσου! Δηλαδή, στην τοποθεσία της (νεκρής σήμερα) καστροπολιτείας της Λακωνίας, απέναντι ακριβώς από τη Σπάρτη, όπου τα μοναδικά σημεία ζωής δίνει η ιερά μονή της Παντάνασσας, με τις καλογριές της.
Ποια είναι η λογική που αναπτύχθηκε γύρω από μια πιθανή μελλοντική μεταφορά του Πατριαρχείου στον Μυστρά; Ότι τα παλάτια, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια είναι έτοιμα για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, συνεπώς δεν τίθεται θέμα ανακατασκευής τους και αναλόγων εργασιών. Αλλά και ιστορικά, η περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα φορτισμένη, π.χ. στον τόπο αυτό (και συγκεκριμένα στη Μητρόπολη του Μυστρά, δηλ. στον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου) χρίστηκε ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, που αν και Ουνίτης (υπέρμαχος της Ένωσης της ανατολικής με τη δυτική Εκκλησία) είχε ένα δραματικό και ηρωικό τέλος στην Πόλη, στις 29 Μαΐου του 1453. Επίσης, το κλίμα και το γενικότερο περιβάλλον του Μυστρά κρίνονται ως κατάλληλα για μια ανάλογη κίνηση.
Βέβαια, υπάρχουν ορισμένα τυπικής φύσεως εμπόδια. Ο Μυστράς δεν ανήκει απ' ευθείας στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, αλλά υπάγεται στη δικαιοδοσία της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης, που ανήκει ολοκληρωτικά στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος. Ακόμη, εκφράζεται θεολογικά η επιφύλαξη, ότι μια μεταφορά του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στον Μυστρά συνιστά κατάλυση του “αυτοκεφάλου” της Εκκλησίας της Ελλάδος· θεωρητικά, μεταφορά του ως άνω Πατριαρχείου μπορεί να γίνει μόνο στα όρια των Μητροπόλεων των λεγόμενων “νέων χωρών” (Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρος και μισή Θεσσαλία) ή στην ιερά νήσο της Πάτμου, που ανήκει στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με τον Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο του 1928, οι Μητροπόλεις των “νέων χωρών” ανήκουν προσωρινώς μόνο διοικητικά στην Εκκλησία της Ελλάδος, ενώ πνευματικά συνεχίζουν να ανήκουν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Επειδή όμως η σημερινή εκκλησιαστική πραγματικότητα της Ελληνορθοδοξίας, με τη διάσταση Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως-Εκκλησίας της Ελλάδος, αποτελεί προϊόν των ελληνοτουρκικών διεργασιών της δεκαετίας του 1920, που προέκυψαν από τη Συνθήκη της Λωζάννης, είναι φανερό ότι μία αναθεώρηση της Συνθήκης αυτής, ή και κατάργησή της με μία καινούρια Συμφωνία, θα μπορούσε να αποτελέσει την αφορμή για έναν νέο εκκλησιαστικό “καταστατικό χάρτη”. Ήδη ο Τούρκος ηγέτης Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έθεσε ως σχέδιο μια καινούρια Συνθήκη, με αφορμή τα 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, γεγονός που επισημάναμε έγκαιρα σε άρθρο μας (βλ. εδώ). Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται ακόμη και η κατάργηση του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, συνεπώς ένα νέο Οικουμενικό Πατριαρχείο, με τη σύμφωνη μάλιστα γνώμη της Μόσχας, θα μπορούσε να θεμελιωθεί στον Μυστρά!
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν γνωρίζει καλά, ως άριστος σκακιστής των γεωπολιτικών σχέσεων που είναι, ότι η επιρροή του στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένη. Άρα, μέγας στόχος της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής είναι η πνευματική διείσδυση, μέσω της Ορθοδοξίας. Γι' αυτό και τα τελευταία χρόνια έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το ζήτημα του Μυστρά, ενώ η ρωσική πρεσβεία των Αθηνών μετέφρασε και απέστειλε στη Μόσχα τα προ ετών άρθρα μας σχετικά με το θέμα. Έτσι, η πρόσφατη συμμετοχή του στη σύσκεψη της λέσχης Βαλντάι -έστω και με την τηλεαπόσταση της Νέας Εποχής- και τα όσα ειπώθηκαν περί Μυστρά και Πατριαρχείου, βάζουν σε λειτουργία πολλές παράλληλες γεωστρατηγικές και γεωθρησκευτικές κινήσεις. Ουσιαστικά, τα όσα αποφάσισε στην τελευταία σύνοδό της η “ρωσική Μπίλντερμπεργκ” προδιαγράφουν τις κινήσεις της Μόσχας στην παγκόσμια σκακιέρα, σε συνθήκες πρώτης φάσης της εποχής του Υδροχόου ή κοροναϊού. Υπό αυτό το πρίσμα, το ζήτημα του Μυστρά καταλαμβάνει περίοπτη θέση στα άμεσα ρωσικά ενδιαφέροντα της περιόδου 2020-2030...