Η Βραυρωνία Άρτεμις

15.6.2020

Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη

Η λατρεία της πανάρχαιας θεάς Αρτέμιδος είναι στενά συνδεδεμένη με την περιοχή της ανατολικής Αττικής. Υπάρχει ολόκληρος οικισμός, ονομασθείς προς τιμήν της -η πόλη Άρτεμις, γνωστή πιο παλιά ως Λούτσα, νοτίως της Ραφήνας-, ενώ αρχαία ιερά που διεσώθησαν χτίσθηκαν ως ναοί της. Κόρη του Δία και της Λητούς, δίδυμη αδελφή του Απόλλωνα, θεωρείτο βασίλισσα του κυνηγιού και προστάτιδα των ζώων (αλλά και των μικρών παιδιών).

Δίπλα στην Άρτεμη (Λούτσα) βρίσκεται ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής και της Ελλάδας: ο αρχαίος οικισμός της Βραυρώνας, ο οποίος οφείλει την ονομασία του στον αττικό ήρωα Βραυρώνα. Από πανάρχαιων ετών, η Βραυρώνα εξελίχθηκε σε τόπο λατρείας της Αρτέμιδος και στην περιοχή οικοδομήθηκε ναός αφιερωμένος στη θεά. Υπάρχει ένας παλιός μύθος, σύμφωνα με τον οποίο κατά τη διάρκεια που οι Έλληνες θυσίαζαν την Ιφιγένεια (κόρη του αρχηγού των Αχαιών, Αγαμέμνονα), για να πετύχουν ούριο άνεμο στην εκστρατεία τους προς την Τροία, η Άρτεμις έσωσε την Ιφιγένεια και την μετέφερε πρώτα στην Ταυρίδα (Κριμαία) και έπειτα στην περιοχή της Βραυρώνας· σε αμφότερα τα μέρη, η Ιφιγένεια υπηρέτησε ως ιέρεια της Αρτέμιδος...

Δυο λόγια για τον ναό της Αρτέμιδος στη Βραυρώνα... Χτίσθηκε στη διάρκεια του 5ου αιώνα π.Χ. και είναι δωρικού ρυθμού. Σήμερα σώζονται, βέβαια, μόνο ερείπιά του (τα θεμέλια). Χτισμένος πάνω από υπόγειο ρεύμα του ποταμού Ερασίνου, στο σημείο αυτό ετελούντο κατά την αρχαιότητα τα περίφημα Βραυρώνια, που ήσαν τελετές προς τιμήν της θεάς. Στον ίδιο ναό λατρευόταν και η Ιφιγένεια, ως η πρώτη ιέρειά του, αλλά και επειδή πιστευόταν ότι είχε μεταφέρει εκεί το ιερό ξόανο (άγαλμα από ξύλο) της Αρτέμιδος, από την Ταυρίδα· κατά τον θρύλο, η κόρη του Αγαμέμνονα, όσο παρέμεινε στην Ταυρίδα, ήταν ιέρεια της Αρτέμιδος.

Τι υπήρξαν όμως τα Βραυρώνια; Στην τελετή αυτή ηγούντο δέκα λειτουργοί, οι λεγόμενοι “ιεροποιοί”, οι οποίοι και οδηγούσαν ισάριθμες κορασίδες στη μύηση της θεάς, με τις τελευταίες να αφιερώνονται στην Αρτέμιδα έως ότου φθάσουν σε ηλικία γάμου. Η αφιέρωσή τους είχε να κάνει με υπηρεσία προς το ιερό της θεάς, ενώ οι κόρες αυτές καλούντο “άρκτοι”. Τούτο οφείλεται σε έναν παμπάλαιο θρύλο, κατά τον οποίο άλλοτε οι κάτοικοι της περιοχής είχαν σκοτώσει μία αρκούδα που ζούσε γαλήνια μέσα στα δάση. Τότε, η θεά Αρτέμιδα εξοργίστηκε τόσο πολύ, ώστε μεγάλος λιμός και λοιμός βασάνισε επί καιρό την περιοχή! Εν τέλει, η Άρτεμις εξιλεώθηκε μόνο όταν οι κάτοικοι θέσπισαν την ως άνω τελετή, με την αφιέρωση των μικρών κοριτσιών στη θεά, γι' αυτό και οι κόρες αυτές ονομάστηκαν “άρκτοι” (από την αρχαία ονομασία της αρκούδας)...

Σημειώνουμε ότι στον χώρο του ιερού ναού της Αρτέμιδος, στη Βραυρώνα Αττικής, έχουν ανακαλυφθεί σημαντικά και πολλά στον αριθμό ευρήματα, όπως αγγεία με παραστάσεις και αγάλματα μικρών παιδιών. Όμως σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος μοιάζει μάλλον εγκαταλελειμμένος και φαίνεται να έχει παραδοθεί στο έλεος των καιρικών φαινομένων. Π.χ. αρκεί μία δυνατή βροχή, για να τον μετατρέψει σε λίμνη! Επιβάλλεται, συνεπώς, οι αρμόδιοι φορείς να επέμβουν για τη φροντίδα και αποκατάσταση ενός τόσο σπουδαίου αρχαιολογικού μνημείου.