2.3.2024
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Ο Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος (ΠΑΟ) ιδρύθηκε, σύμφωνα με την επίσημη ποδοσφαιρική ιστορία, στις 3 Φεβρουαρίου του 1908, στην Αθήνα. Ιδρυτής του, ένας μόλις 18χρονος τότε, ο Γιώργος Καλαφάτης, απ’ τα Εξάρχεια. Άγνωστα παραμένουν όμως αρκετά σημαντικά στοιχεία γύρω από την (κοινωνιολογική, ανθρωπογεωγραφική κτλ.) καταγωγή της εν λόγω ομάδας. Κάποιες απαντήσεις, λοιπόν, θα επιχειρήσουμε να δώσουμε στο παρόν μας άρθρο.
Πώς δημιουργήθηκε ο Παναθηναϊκός; Την προαναφερθείσα ημερομηνία (3.2.1908) συγκλήθηκε -με πρωτοβουλία του Καλαφάτη- σε αίθουσα της τότε Ιππευτικής Σχολής του Πεδίου του Άρεως σύσκεψη 40 περίπου φίλων και αθλητών του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου (ΠΓΣ). Θέμα της συζήτησης ήταν η ίδρυση ποδοσφαιρικής ομάδας, διότι ο Πανελλήνιος δεν διέθετε τέτοια, αλλά και οι παράγοντές του δεν σκόπευαν να δημιουργήσουν (ούτε και σήμερα, 116 χρόνια μετά, υπάρχει). Έτσι και έγινε: δημιουργήθηκε ο νέος ποδοσφαιρικός σύλλογος μέσα από τα «σπλάχνα» της ομάδας που εδρεύει σε τμήμα του Πεδίου του Άρεως. Άρα, ο Παναθηναϊκός προέκυψε από διάσπαση της παλιάς και γνωστής ομάδας των Αθηνών, του Πανελληνίου!
Λεγόταν πάντοτε ο Παναθηναϊκός, ΠΑΟ; Όχι, δεν λεγόταν ΠΑΟ τα πρώτα χρόνια! Η αρχική του ονομασία ήταν Ποδοσφαιρικός Όμιλος Αθηνών (ΠΟΑ) και, φυσικά, είχε ως αποκλειστική ενασχόληση τον καιρό εκείνο το ποδόσφαιρο. Άλλωστε, γι’ αυτόν τον λόγο ιδρύθηκε, ακριβώς επειδή η μητρική του ομάδα (ο Πανελλήνιος) δεν είχε ποδοσφαιρικό τμήμα. Το δε 1910 η ομάδα μετονομάστηκε σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό Όμιλο (ΠΠΟ), αργότερα -το 1918- σε Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό και Αθλητικό Όμιλο (ΠΠΑΟ) και μόνο στις 15 Μαρτίου του 1924 έλαβε το σημερινό του όνομα: Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος (ΠΑΟ)...
Ήταν πάντοτε το επίσημο χρώμα της ομάδας του Παναθηναϊκού το πράσινο; Όχι! Αντιθέτως, τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του ο Παναθηναϊκός αγωνιζόταν με κόκκινες εμφανίσεις! Όπως, δηλαδή, αργότερα ο Ολυμπιακός Σύνδεσμος Φιλάθλων Πειραιώς (ΟΣΦΠ), ο Παναθηναϊκός ήταν κι αυτός μία ερυθρόλευκη ομάδα! Κάτι που ελάχιστοι οπαδοί του Παναθηναϊκού, αλλά και εν γένει φίλοι του ποδοσφαίρου (και των άλλων αθλημάτων) γνωρίζουν σήμερα...
Έχει και ο Παναθηναϊκός προσφυγική προέλευση, όπως και άλλες ελληνικές ομάδες (Ολυμπιακός, ΑΕΚ, ΠΑΟΚ, Απόλλων Αθηνών, Απόλλων Θεσσαλονίκης, Πανιώνιος κτλ.); Αντίθετα απ’ όσα πιστεύονται, επειδή ο Παναθηναϊκός εξέφρασε εξ αρχής την αθηναϊκή αστική τάξη, και η ομάδα αυτή έχει προσφυγική, συγκεκριμένα κωνσταντινουπολίτικη, καταγωγή! Και να γιατί. Όταν το 1918 έλαβε την ονομασία ΠΠΑΟ, δηλαδή Πανελλήνιος Ποδοσφαιρικός και Αθλητικός Όμιλος, ένας αθλητής του που ήρθε απ’ την Κωνσταντινούπολη, ο Μιχάλης Παπάζογλου, έφερε και την ιδέα του σήματος που έκτοτε υιοθετήθηκε απ’ την ομάδα: το περίφημο τριφύλλι. Γι’ αυτό, εξάλλου, και η ομάδα άρχισε να αγωνίζεται με πράσινα πλέον χρώματα. Όμως το έμβλημα αυτό ο Παπάζογλου το εμπνεύστηκε από την τουρκική ομάδα της περιοχής της Χαλκηδόνας Κωνσταντινούπολης (στα τουρκικά: Kadıköy), που σήμερα ονομάζεται Yonca Spor. Πράγματι, εάν συγκρίνει κανείς τα σήματα των δύο ομάδων θα δει την εντυπωσιακή τους ομοιότητα, με μια όμως διαφορά: το σήμα της τουρκικής ομάδας είναι τετράφυλλο...
Τέλος, πού αγωνιζόταν αρχικά ο Παναθηναϊκός; Από τη στιγμή που οι αθλητές του ποδοσφαίρου που αποχώρησαν απ’ τον Πανελλήνιο, «αυτοεξορίστηκαν» απ’ τις εγκαταστάσεις του Πεδίου του Άρεως, πήγαν ακριβώς απέναντι, στο λεγόμενο Οικόπεδο Καραπάνου, όπου σήμερα στεγάζεται το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τότε ο εν λόγω χώρος ήταν μια σχετικά μεγάλη αλάνα, την οποία ο πρώτος πρόεδρος του Παναθηναϊκού (ονόματι... Μαρίνος Μαρινάκης!) μετέτρεψε από χωράφι σε γήπεδο. Λίγο αργότερα, ο σύλλογος μεταφέρθηκε σε μία άλλη αλάνα, λίγο πιο κάτω (κοντά στην πλατεία Αμερικής, στη γωνία των οδών Σιμοπούλου και Σπάρτης), για να μεταφερθεί τελικά το 1922 στην έδρα της λεωφόρου Αλεξάνδρας: ένα αγροτεμάχιο, που έως τότε ήταν βοσκότοπος, στη λεγόμενη Περιβόλα Αμπελοκήπων. Την ίδια εποχή, ακριβώς απέναντι, άρχισαν να ανεγείρονται εργατικές κατοικίες, όπου εγκαταστάθηκαν πολλοί πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής...