(...και το διαρκές περιβαλλοντικό έγκλημα στο Θριάσιο Πεδίο)
1.8.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Σε ολοένα και ισχυρότερη τοξική βόμβα για ολόκληρη την περιοχή της Δυτικής Αττικής αναδεικνύεται η κατάσταση που επικρατεί στον γεωγραφικό χώρο που ξεκινά αμέσως μετά το Χαϊδάρι. Αρχής γενομένης από τον Σκαραμαγκά, και φθάνοντας στην ευρύτερη βιομηχανική ζώνη του περίφημου Θριάσιου Πεδίου, κυριαρχεί ένα πλήθος παρατυπιών, εγκληματικής αδιαφορίας και περιβαλλοντικής καταστροφής που όλα μαζί ασχημαίνουν και μολύνουν το άλλοτε πιο εύφορο -τι ειρωνεία- κομμάτι του αττικού τοπίου· εκεί όπου στο μακρινό παρελθόν αναπτύχθηκε για πρώτη φορά η γεωργία, σήμερα επικρατεί η ασυδοσία των ρύπων, των λυμάτων και των άλλων αποβλήτων...
Ασύλληπτες για τον κοινό ανθρώπινο νου είναι οι εικόνες που αντικρίζει κανείς, μπαίνοντας στον χώρο όπου έως πρότινος στεγαζόταν το Θεραπευτήριο Χρονίων Παθήσεων Παιδιών Αθηνών, στον Σκαραμαγκά. Πρόκειται για το πρώην Θεραπευτήριο, που διοικητικά βρίσκεται στα όρια του Δήμου Χαϊδαρίου, ενώ η έκταση ανήκει στον ΟΑΕΔ (υπουργείο Εργασίας)· η πρώτη ταμπέλα που διαβάζουμε, λίγο πριν την κεντρική πύλη και πάνω σχεδόν στη λεωφόρο Σχιστού – Σκαραμαγκά, αναγράφει χαρακτηριστικά: “Σχολή Μαθητείας ΟΑΕΔ Σκαραμαγκά”.
Ο χώρος κτίστηκε πριν από 40 χρόνια περίπου και κατά τις περιόδους ακμής του είχε τη δυνατότητα να φιλοξενήσει έως και 120 άτομα. Στη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών της λειτουργίας του έφτασε να φιλοξενεί έως και 80 άτομα, στο σύνολό τους παιδιά και ενήλικες με ειδικές ανάγκες. Ήταν, όπως προείπαμε, στη δικαιοδοσία του ΟΑΕΔ, ο οποίος αρχικά διατηρούσε εκεί τις σχολές μαθητείας του, έως ότου αυτός -κατόπιν χρησιδανείου αορίστου χρόνου- παραχώρησε τον χώρο στο υπουργείο Εργασίας για τη στέγαση ατόμων με χρόνιες παθήσεις.
Ο συγκεκριμένος χώρος μετά το 2013, και ενώ λειτουργούσε κανονικά ως Θεραπευτήριο, παραχωρήθηκε στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, με σκοπό την αξιοποίησή του για τη στέγαση μεταναστών (δηλαδή, για να μετατραπεί σε “Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων”-hot spot). Η παράδοση όμως αυτή καθυστέρησε επί πέντε ολόκληρα χρόνια και έγινε τελικά το 2018.
Όσο για τα παιδιά που φιλοξενούνταν εκεί, αυτά μεταφέρθηκαν σε άλλα Θεραπευτήρια, ανά την επικράτεια της Ελλάδας, με γνώμονα τον τόπο καταγωγής των γονέων τους, και όχι τον τόπο κατοικίας τους! Παράδοξο... Πάντως, τα περισσότερα μετεγκαταστάθηκαν σε κτίρια του πρώην Νοσοκομείου Λοιμωδών (παράρτημα Δυτικής Αττικής), στην Αγία Βαρβάρα. Κι εδώ άρχισε μια τραγωδία. Η μετεγκατάσταση στις διάφορες δομές, που ήταν κυρίως δωμάτια νοσοκομείων, δεν πρόσφεραν στα παιδιά αυτά το κατάλληλο περιβάλλον για να έχουν μια ομαλή διαβίωση, βάσει των ιδιαίτερων αναγκών τους, και έτσι ένα μεγάλο μέρος από αυτά δεν κατάφεραν να επιζήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την μετεγκατάσταση. Αυτό τουλάχιστον καταγγέλουν γονείς και αδέλφια αυτών των παιδιών...
Ο χώρος του Θεραπευτηρίου του Σκαραμαγκά, από το 2018 και μετά, ουδέποτε αξιοποιήθηκε από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Το hot spot έγινε τελικά μερικά χιλιόμετρα πιο κάτω, σε μία μεγάλη σχετικά έκταση, όπου σήμερα κατά τις εκτιμήσεις φιλοξενούνται ίσως και 2.000 άτομα, και μάλιστα εκεί διαμένουν μόνο οικογένειες και όχι μεμονωμένα άτομα. Παρά τα περί του αντιθέτου λεγόμενα στο πρόσφατο παρελθόν, σε σχετικά τηλεοπτικά ρεπορτάζ κτλ., η διοίκηση και η ευθύνη του Κέντρου αυτού ανήκει στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού και στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής.
Τώρα, δύο χρόνια μετά, το πρώην Θεραπευτήριο Σκαραμαγκά έχει μετατραπεί σε μία παράνομη χωματερή. Ο τόπος αυτός μεταμορφώθηκε κυριολεκτικά σε σκουπιδότοπο! Κι αυτό, παρά τις εκκλήσεις του Συλλόγου Γονέων του Θεραπευτηρίου, αλλά και των κατοίκων της περιοχής οι οποίοι με επιστολή τους στις 23 Σεπτεμβρίου 2019 προς τον υπουργό Εργασίας σημειώνουν ανάμεσα στα άλλα και τα εξής: “Είμαστε κάτοικοι στην περιοχή του Σκαραμαγκά με κατοικίες που βρίσκονται ακριβώς πίσω από το κτιριακό συγκρότημα του Θεραπευτηρίου Σκαραμαγκά. [...] Ο χώρος του Θεραπευτηρίου όπου έμεινε αφύλακτος είχε σαν αποτέλεσμα την προσέλευση διάφορων παραβατικών ανθρώπων οι οποίοι βανδάλισαν – κατέστρεψαν τα κτίρια κλέβοντας διάφορα υλικά [...] Κάποιοι εναπόθεσαν στον χώρο του Θεραπευτηρίου πάνω από 20.000 τόνους τοξικά απόβλητα όπου εκτός από την τοξική σκόνη και την δυσοσμία που μεταφέρεται με τον αέρα τον οποίο αναπνέουμε υπάρχει και επιπλέον κίνδυνος. Όλοι οι χώροι του προαύλιου στο Θεραπευτήριο διαθέτουν υπόγειο σύστημα αποστράγγισης όμβριων υδάτων με φρεάτια παντού τα οποία έχουν φράξει όλα από τα σκουπίδια. Σε μελλοντική έντονη βροχόπτωση που δεν θα αργήσει να συμβεί, όλα τα νερά που κατεβαίνουν από το βουνό που συνορεύει και γενικότερα θα κατέβουν μαζί με τα σκουπίδια στα σπίτια μας και κυριολεκτικά θα μας πνίξουν”.
Πραγματικά, αρκεί μία απλή επίσκεψη στον χώρο, για να πειστεί και ο πλέον “άπιστος” για του λόγου το αληθές. Είναι, χωρίς υπερβολή, μία απέραντη χωματερή! Τόνοι βουνών από σκουπίδια “πνίγουν” το τοπίο, μετατρέποντάς το -αυτή η φράση μάς ήρθε στον νου με το που είδαμε την εφιαλτική πραγματικότητα- σε κόλαση του Δάντη! Μία θλιβερότατη εικόνα, η οποία ξεκινά από τον προαύλιο χώρο, που είναι γεμάτος με απορρίμματα, ακριβώς μπροστά από τα κτίρια-φαντάσματα. Κτίσματα ύψους ακόμη και 6 μέτρων έχουν σκεπαστεί από τα σκουπίδια! Η δυσοσμία και η ασχήμια σε όλο τους το μεγαλείο, το κακό είναι παντού.
Η πύλη, πριν από το προαύλιο, είναι ανύπαρκτη, αφού έγινε προφανώς λάφυρο κι αυτή των επιτήδειων που λεηλάτησαν τα πάντα. Περνάει στην κυριολεξία όποιος θέλει, όποτε θέλει, και πετάει σκουπίδια, απόβλητα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς... Μπάζα και άλλα οικοδομικά υλικά -που ρίχνουν με φορτηγά εργολάβοι για να μην πληρώνουν την επίσημη χωματερή- δημιουργούν μία αποκρουστική εικόνα, ενώ η γενική ατμόσφαιρα είναι αποπνικτική. Ο δε όγκος των υλικών που έχουν εγκαταλειφθεί εκεί ίσως υπερβαίνει -κατά μία πρόχειρη εκτίμηση- τα 250 ανοιχτά φορτηγά, κάτι που αντιστοιχεί σε 3.500 κυβικά!
Όπως μάς καταγγέλθηκε σχετικά, ο χώρος αυτός έφτασε σ' αυτό το χάλι έπειτα από ολόκληρο καλοστημένο σχέδιο. Μέσα σ' αυτόν εισέρχονταν, κατά μη τακτά χρονικά διαστήματα, ακόμα και κατά τις μεταμεσονύκτιες ώρες, ανατρεπόμενα φορτηγά τα οποία εναπόθεταν στερεά απόβλητα που προέρχονταν βασικά από κατεδαφίσεις. Τα υλικά αυτά, τα φόρτωναν όχι μόνο από διάφορες τεχνικές εταιρείες, αλλά και από εταιρείες διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Όλοι αυτοί, προκειμένου να ξεφορτωθούν τα μπάζα, δεν δίστασαν να συμβάλλουν, με έμμεσο έστω τρόπο, στη μετάλλαξη ενός τοπίου προς το πολύ χειρότερο. Μάς καταγγέλθηκε επίσης, ότι οι οδηγοί των εν λόγω φορτηγών για να αποφύγουν τον εντοπισμό τους ακολουθούσαν διαφορετικά δρομολόγια κάθε φορά, κάνοντας μάλιστα και χρήση προπομπών (προπορευόμενων οχημάτων), με τους οποίους είχαν συνεχή επικοινωνία μέσω κινητών τηλεφώνων. Τέλος, για την ασφάλειά τους όση ώρα ξεφόρτωναν στον χώρο τα απόβλητα, χρησιμοποιούσαν στην είσοδο του πρώην Θεραπευτηρίου “τσιλιαδόρους”, που επόπτευαν επί της λεωφόρου Σχιστού-Σκαραμαγκά για να τους ειδοποιούν για παν ενδεχόμενο.
Τα γκρεμισμένα ή ετοιμόρροπα κτίρια έχουν μετατραπεί σε άσχημα κουφάρια, μέσα και έξω απ' τα οποία διακρίνει κανείς την κατάντια του πρώην Θεραπευτηρίου. Εκτός του ότι είναι άκρως επικίνδυνη η διέλευση μέσα από αυτά (από ό,τι τέλος πάντων απέμεινε), αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να πέσει κάποια σκεπή και να πλακώσει τον διερχόμενο, η σκουριά και η βρωμιά δίνουν και παίρνουν. Σπασμένα γυαλιά και καρφιά, σε κάθε βήμα, ενώ δεκάδες καλώδια πέρα δώθε απλώνονται παντού σαν φίδια... Πλήρης εγκατάλειψη, με δυο λόγια, του πρώην Θεραπευτηρίου. Περιουσία του ελληνικού Δημοσίου μεταβλήθηκε σε αυτοσχέδια χωματερή, όπου ο καθένας κάνει του κεφαλιού του, χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο.
Γύρω από τα κτίρια του πρώην Θεραπευτηρίου -του οποίου μάλλον η κατάσταση είναι πια... αθεράπευτη- υπάρχουν δρομάκια, τα οποία μέχρι προ διετίας έσφυζαν από ζωή, αφού από εκεί διέρχονταν τα αυτοκίνητα των συγγενών των παιδιών, αλλά και τα φορτηγά που ξεφόρτωναν τις προμήθειες κτλ. Σήμερα, όπου και να στρέψει κάποιος το βλέμμα του, το μόνο που θα δει είναι μπάζα. Η διέλευση ακόμα και ενός πεζού από εκεί είναι από τρομερά δύσκολη έως αδύνατη.
Μέσα σ' όλα αυτά, αποτελεί μάλλον σουρεαλισμό το γεγονός ότι ακόμα και τώρα μία πινακίδα που δεσπόζει στο κεντρικό κτίριο αναφέρει τα εξής: “Παρακαλούμε να διατηρείτε τον χώρο καθαρό”. Ενώ, λίγο πιο κάτω, απομένει ως απομεινάρι του παρελθόντος ένα εκκλησάκι· από πίσω του, βουνά ολόκληρα τα σκουπίδια... Λίγα μέτρα πιο πέρα, το πρώην αμφιθέατρο, εκεί όπου τα παιδιά κάποτε δροσίζονταν με λίγες σταγόνες χαράς, είναι σε κατάσταση το λιγότερο τραγική.
Κι όσο για τον κίνδυνο μόλυνσης από τα τοξικά μπάζα σε περίπτωση βροχής στη γύρω κατοικημένη περιοχή, που επισήμαναν και οι ίδιοι οι κάτοικοι στην επιστολή-καταγγελία τους προς τον υπεύθυνο υπουργό, αυτός είναι παραπάνω από υπαρκτός. Δεν χρειάζεται να έχει κανείς ιδιαίτερη φαντασία, για να αντιληφθεί τι θα μπορούσε να συμβεί σε μια τέτοια περίπτωση, που όσο περνάει ο καιρός γίνεται ολο και πιο πιθανή... Όμως, απ' ό,τι φαίνεται από την αδιαφορία των αρμοδίων και την έλλειψη μέτρων, εκείνοι που πρέπει κωφεύουν και εθελοτυφλούν επικίνδυνα. Αλλά μήπως τιμωρήθηκε ποτέ κανένας “υπεύθυνος” για τόσα και τόσα εγκλήματα “εξ αμελείας” (ωχαδερφισμού), από αυτά που συνέβησαν στην Ελλάδα στο παρελθόν;
Όλα όσα αναφέρθηκαν μέχρι εδώ όμως δεν είναι οι μοναδικές συνέπειες της εγκατάλειψης. Είναι, για παράδειγμα, χαρακτηριστικό το γεγονός πως το ένα κτίριο, πέραν του ότι καταπλακώθηκε από τα μπάζα, επιπλέον λεηλατήθηκε και εσωτερικά, ενώ το αρχειακό υλικό με τα πτυχία κτλ. των σχολών μαθητείας του ΟΑΕΔ που υπήρχε εκεί... διοχετεύτηκε στην ανακύκλωση χαρτιού από ομάδες Ρομά που κυκλοφορούν στην περιοχή! Εδώ μιλάμε για πλήρη κρατική ανευθυνότητα και αναισθησία, δεδομένου ότι το ως άνω αρχειακό υλικό είναι πρακτικά αδύνατο να επανακτηθεί.
Το ερώτημα είναι: τι κάνει η Πολιτεία για όλα αυτά; Ήδη επί δύο ολόκληρα χρόνια επικρατεί η απαράδεκτη αυτή κατάσταση. Γεννήθηκε από το μηδέν μία ακόμα χωματερή στο πολύπαθο αττικό τοπίο. Με συνέπειες μάλιστα που εγκυμονούν πολύ σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των κατοίκων της περιοχής. Ως πότε θα αδιαφορούν οι αρμόδιοι; Εδώ συντελείται άλλο ένα περιβαλλοντικό έγκλημα και οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν είναι άμεσες!
Να 'ταν όμως μόνο αυτό το πρόβλημα του Σκαραμαγκά, θα έπρεπε μάλλον να είμαστε πολύ ευχαριστημένοι. Κι αυτό, επειδή η κατάσταση λίγο πιο κάτω, προς την περιοχή των ναυπηγείων και την παράκτια ζώνη, είναι εξίσου τραγική. Όπως τραγικά είναι και όσα αφορούν τα νερά της θάλασσας. Παρ' όλες όμως τις οχλήσεις και εκκλήσεις κατοίκων και τοπικών παραγόντων προς τους αρμόδιους, παρ' όλα όσα έχουν ειπωθεί δημόσια κατά το πρόσφατο παρελθόν, τίποτα δεν αλλάζει. Το αντίθετο: η εικόνα μέρα με την ημέρα χειροτερεύει.
Η θάλασσα του Σκαραμαγκά εξακολουθεί, δυστυχώς, να είναι γεμάτη με απόβλητα, σκουπίδια και επικίνδυνα μικρόβια, κάτι το πολύ ανησυχητικό για τη δημόσια υγεία, αν λάβουμε υπ' όψη μας ότι στις ακτές αυτές κολυμπούν καθημερινά αμέτρητοι άνθρωποι. Σ' αυτούς μάλιστα, τον τελευταίο καιρό, θα πρέπει οπωσδήποτε να προσμετρηθούν και οι φιλοξενούμενοι στο γειτονικό hot spot, γεγονός που αυξάνει την επικινδυνότητα της κατάστασης. Φυσικά, βουτιές στην τοξική, δυστυχώς, θάλασσα του Σκαραμαγκά κάνουν και πολλά παιδιά.
Ακατάλληλη η θάλασσα του Σκαραμαγκά, το είχε αποδείξει αυτό η έρευνα που πραγματοποίησε στο παρελθόν το Πανελλήνιο Κέντρο Οικολογικών Ερευνών (ΠΑΚΟΕ), με σχετικές μετρήσεις στο νερό της περιοχής. Έρευνα, η οποία έδειξε πολύ υψηλά ποσοστά σε κολοβακτηρίδια και σε εντερόκοκκους. Όμως κανένα μέτρο δεν πάρθηκε έκτοτε, και έτσι παρά τον προφανή κίνδυνο συνεχίζεται ακόμη η κολύμβηση σε αυτά τα νερά.
Εκκλήσεις έχουν γίνει κατά καιρούς προς διάφορους φορείς, προκειμένου αυτοί να συνδράμουν στον καθαρισμό της ακτής Σκαραμαγκά, μάς δήλωσε άνθρωπος που είναι γνώστης της περιοχής και κατοικεί σχετικά κοντά. Ο ίδιος είπε ακόμη, ότι αυτό είναι ένα πάγιο αίτημα των κατοίκων του Σκαραμαγκά, από την ώρα που είναι διαπιστωμένο πως η θάλασσα είναι γεμάτη με ρύπους, καθώς και με υπολείμματα βυθισμένων σκαφών. Την κατάσταση επιδείνωσε, όπως μας ειπώθηκε σχετικά, η ίδρυση του Κέντρου Φιλοξενίας Προσφύγων Σκαραμαγκά, όπου έχει εγκατασταθεί πλήθος ατόμων που δεν μπορεί να αντέξει η συγκεκριμένη δομή. Φυσικά, και αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν το βεβαρυμένο κλίμα της περιοχής, με όλα όσα κάτι τέτοιο συνεπάγεται.
Τα Νεόκτιστα είναι ένας οικισμός του Σκαραμαγκά, ο οποίος βρίσκεται σχεδόν σε επαφή με τις δεξαμενές των δυιλιστηρίων στον Ασπρόπυργο. Εκεί, οι μαρτυρίες των κατοίκων είναι συγκλονιστικές. Σύμφωνα με καταγγελίες, υπάρχουν φορές που βυτιοφόρα κατεβαίνουν ψηλά απ' το βουνό και προσεγγίζουν τη θάλασσα. Αφού φύγουν, λίγη ώρα μετά, πίσω απ' αυτά αφήνουν λίμνες ολόκληρες στο χρώμα της σκουριάς... Είναι βυτιοφόρα που ανήκουν σε εταιρείες συλλογής αποβλήτων! Ουδείς όμως βρίσκεται ποτέ, για να εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει. Μ' αυτά και μ' αυτά, πάντως, η καταστροφή της φύσης στην περιοχή είναι δεδομένη...
Για του λόγου το αληθές, το 2013 η Περιφέρεια Δυτικής Αττικής ταυτοποίησε και απομάκρυνε από το σημείο επικίνδυνα τοξικά απόβλητα, τα οποία κάποιος είχε αφήσει εκεί κατά τη διάρκεια της νύχτας. Απέναντι ακριβώς από σπίτια, όπου ζουν άνθρωποι, και την ώρα που οι άνθρωποι αυτοί κοιμόντουσαν! Φυσικά, δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο περιστατικό. Μπάζα, απόβλητα και σκουπίδια πετιούνται κατά καιρούς από “αγνώστους”, τόσο στο κοντινό ρέμα όσο και στον παράδρομο της περιφερειακής οδού, επιδεικνύοντας εγκληματική αδιαφορία για ανθρώπους και περιβάλλον. Οι αρχές επιβεβαίωσαν τα παραπάνω, και μάλιστα πολύ περισσότερες από μία φορές.
Ο σοφός λαός μας, λέει ότι “όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και φωτιά”. Είναι ενδεικτικό της όλης κατάστασης λοιπόν το γεγονός, ότι το 2011 στα Νεόκτιστα είχε αποκαλυφθεί η ύπαρξη ενός παράνομου εργαστηρίου επεξεργασίας τοξικών αποβλήτων! Επίσης, το 2014 στον Ασπρόπυργο, σε απόσταση λίγων μόλις εκατοντάδων μέτρων από το κέντρο της πόλης, οι αρχές ανακάλυψαν μια χωματερή με νοσοκομειακά απόβλητα... Γνωρίζουν άραγε όλοι όσοι φέρουν τη σχετική ευθύνη, τι συνεπάγεται κάτι τέτοιο για το περιβάλλον; Αλλά, και τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό για την υγεία των κατοίκων της περιοχής;
Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη, για να καταλάβει κανείς τι είδους παρενέργειες έχουν όλα όσα περιγράψαμε πιο πριν για το οικοσύστημα του συγκεκριμένου γεωγραφικού σημείου. Τα πετρελαιοειδή, αλλά και τα χημικά απόβλητα έχουν ήδη διαβρώσει σε τόσο μεγάλο βαθμό το οικοσύστημα, ώστε ακόμα και τα πουλιά που υποφέρουν το ίδιο με τους ανθρώπους από τη μόλυνση, αναγκάζονται να δίνουν μάχη ολόκληρη για να κρατηθούν στη ζωή. Τα παράχθια βούρλα και οι καλαμιές έχουν ενσωματώσει -ίσως ανεπιστρεπτί- τις ουσίες των χημικών αποβλήτων που επιπλέουν πάνω στα νερά σε αφρώδη μορφή. Αυτά μπορεί να αντικρίσει κανείς, εάν επισκεφτεί τη λίμνη Κουμουνδούρου, η οποία βρίσκεται εντός της βιομηχανικής ζώνης, ανάμεσα στον Σκαραμαγκά και τα διυλιστήρια πετρελαίου, στο 15ο χιλιόμετρο της Εθνικής Οδού Αθηνών – Κορίνθου. Από υδροβιότοπος, κατέληξε να γίνει τοξικός βούρκος.
Στην εν λόγω λίμνη το οικοσύστημα έχει πράγματι διαβρωθεί πλήρως. Αιτία γι' αυτό, οι διαρροές πετρελαίου από τα διυλιστήρια, που βρίσκονται ακριβώς δίπλα, αλλά και τα στραγγίσματα από τις χωματερές και, ασφαλώς, η ρύπανση του αέρα από τα φουγάρα των βιομηχανιών και τις δεξαμενές καυσίμων. Το ακόμα χειρότερο είναι -όπως μάθαμε από ειδικούς- ότι μέσα στα νερά αυτά διαβιώνουν κάποια σπάνια είδη πλασμάτων, όπως για παράδειγμα οι βαλτόπαπιες, καθώς και νεροχελώνες, φαλαρίδες κτλ. Αναγκάζονται αυτά τα είδη ζωής, μερικά των οποίων απειλούνται με οριστική εξαφάνιση, να κολυμπούν πλάι στις βρώμικες όχθες, σε έναν τόπο που οδηγείται αργά αλλά σταθερά στον θάνατο. Επιστήμονες μίλησαν για τον άμεσο κίνδυνο επερχόμενης και μη αναστρέψιμης περιβαλλοντικής καταστροφής. Εν ολίγοις, η λίμνη Κουμουνδούρου από τόπο αφιερωμένο άλλοτε στην Περσεφόνη κατάντησε σήμερα μία πλωτή δεξαμενή πετρελαιοειδών...
Σε όλο αυτό τον χώρο, από την ακτή του Σκαραμαγκά ως τη λίμνη Κουμουνδούρου, είναι διάχυτη η αίσθηση της παρακμής. Μία δυσάρεστη οσμή διαπερνά τον αέρα, ενώ αφροί στα νερά -σε κάθε κυριολεκτικά έξοδο προς τη θάλασσα του Σκαραμαγκά- φανερώνουν τι είδους έγκλημα συντελείται εδώ και χρόνια στην περιοχή. Τα κατάλοιπα από τα χημικά έχουν ρυπάνει τον υδροφόρο ορίζοντα, ανεπανόρθωτα ίσως, αν και ελπίζουμε βεβαίως να ισχύει το αντίθετο. Και σαν να μην έλειπαν όλα τα προηγούμενα, οι όγκοι των σκουπιδιών που έχουν σχηματίσει λοφίσκους (όπως στην περίπτωση του πρώην Θεραπευτηρίου που είδαμε πιο πριν) θάφτηκαν μέσα στο χώμα, μεταλλάσσοντας το φυσικό τοπίο. Ακριβώς κάτω από τους λοφίσκους αυτούς δε, έχουν σχηματιστεί λίμνες από τα στραγγίσματα των σκουπιδιών!
Δεν ξέρουμε τι θα σκεφτόταν ο Αμβρόσιος Σκαραμαγκάς -ο οποίος έδωσε το όνομά του στην ομώνυμη περιοχή-, οπλαρχηγός στον αγώνα του 1821, αν μπορούσε να δει την αθλιότητα που κυριαρχεί σήμερα στο μέρος αυτό. Γεννημένος στη Χίο το 1790, διασώθηκε από τη σφαγή του νησιού (1822) και κατέφυγε στη Σύρο. Εκεί, στην Ερμούπολη, συνέβαλλε στη βιομηχανική πρωτοπορία της εποχής, ενώ αργότερα μετέφερε το ίδιο πνεύμα στην Αττική. Ιδιοκτησία του υπήρξε, μεταξύ άλλων, η περιοχή της Αττικής, που ανήκει στο Χαϊδάρι, και συνιστά ουσιαστικά τον νοτιοανατολικό μυχό του κόλπου της Ελευσίνας. Την περιοχή αυτή, την δώρισε στο ελληνικό κράτος, εξ ου και ονομάστηκε “Σκαραμαγκάς” προς τιμήν του. Απεβίωσε το 1864 στην Αθήνα.
Τι συνέβη τελικά με τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν), από 31 Μαΐου 2012, προς την Ελλάδα, όπου η χώρα μας εκαλείτο να συμμορφωθεί με τη νομοθεσία για τα στερεά και υγρά απόβλητα; Μάλλον τίποτα απολύτως, εφόσον από τότε τα πράγματα έχουν επιδεινωθεί. Υπενθυμίζουμε εδώ, ότι ήδη από τις 26 Απριλίου 1999 η Οδηγία 1999/31 του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων έθετε ως γενικό στόχο (άρθρο 1.1) “την κατά το δυνατόν πρόληψη ή μείωση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ειδικότερα δε της ρύπανσης των επιφανειακών και των υπογείων υδάτων, του εδάφους και της ατμόσφαιρας και των επιπτώσεων σε όλο το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του φαινομένου του θερμοκηπίου, καθώς και οποιουδήποτε κινδύνου προκύπτει για την υγεία του ανθρώπου από την υγειονομική ταφή των αποβλήτων καθ' όλο τον κύκλο ζωής του χώρου υγειονομικής ταφής”. Στην Ελλάδα όμως, αντί για όλα αυτά, όλο και νέες παράνομες χωματερές ξεφυτρώνουν!
Λίγο πιο δυτικά του Σκαραμαγκά, βρίσκεται η παραλία του Ασπρόπυργου. Είναι η νότια προέκτασή του, η οποία φθάνει μέχρι τον κόλπο της Ελευσίνας, είναι συνεπώς αρκετά εκτεταμένη. Σε σχετική πινακίδα, μπαίνοντας από την Εθνική Οδό Αθηνών – Κορίνθου, και δίπλα σχεδόν στο στρατόπεδο Σέεμαν, διαβάζουμε: “Απαγορεύεται η κολύμβηση κατά μήκος της ακτής”. Η σχετική απόφαση πάρθηκε το έτος 2005 και προφανώς προηγουμένως το κολύμπι εκεί επιτρεπόταν. Θα λέγαμε ότι ορθά απαγορεύεται το κολύμπι, αφού ακριβώς μπροστά από την παραλία Ασπροπύργου βρίσκονται μεγάλες βιομηχανικές και πετρελαϊκές εγκαταστάσεις, όπως π.χ. τα διυλιστήρια. Είναι χαρακτηριστικό, ότι οι εγκαταστάσεις αυτές έχουν φράξει σχεδόν από παντού την πρόσβαση προς τη θάλασσα, χαρακτηρίζοντας τον χώρο που κατέχουν ως “ιδιωτική οδό”! Έτσι, για να βγεις στην ακτή, χρειάζεσαι πολλές φορές να διανύσεις αποστάσεις χιλιομέτρων, με την ανάλογη ταλαιπωρία... Αλλά, ποιος νοιάζεται από τους αρμοδίους; Το αυτάκι τους δεν ίδρωσε ποτέ από κάτι τέτοια. Με όλες τις κυβερνήσεις, κάθε καιρού.
Εδώ αξίζει να παρατηρήσουμε, ότι στο ξεκίνημα κιόλας της παραλίας του Ασπροπύργου και σε αρκετά κοντινή απόσταση από μια παιδική χαρά που βρίσκεται στο σημείο εκείνο, υπάρχουν απέναντι -μέσα στα νερά- τρία κουφάρια μικρών πλοίων. Τα εν λόγω καραβάκια είναι εγκαταλελειμμένα στο μέρος αυτό επί πολύ καιρό, όπως διαπιστώθηκε από κουβέντα που έγινε με κατοίκους της περιοχής. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό δείγμα της εγκληματικής αδιαφορίας πολλών (και όχι μόνο των αρμοδίων), ή κάτι άλλο;
Παλιοσίδερα, μες στη σκουριά, υπάρχουν πιο κάτω, κατά μήκος της ακτογραμμής. Είναι το σημείο που οι γηγενείς αποκαλούν “Σκαλάκι” και, μέσα από μια σειρά από ωραίες ψαροταβέρνες, φτάνει κανείς στο τέρμα του δρόμου (που τέμνεται με την οδό Μώλου). Αν πάει όμως κάποιος προς την πλευρά της ακτής, θα διαπιστώσει την ύπαρξη πολλών σκουπιδιών, τα οποία χαλάνε την κατά τα άλλα ειδυλλιακή εικόνα του τοπίου. Τι κρίμα, αλλά η ασχήμια αυτή συνεχίζεται και μετά τον τερματισμό της διαδρομής, αφού -έστω και μετ' εμποδίων και δυσκολιών- μπορεί κανείς να συνεχίσει πεζός και μετά το ρεματάκι που βρίσκεται εκεί. Πεταμένα απορρίμματα, εδώ κι εκεί, σφραγίζουν δυστυχώς τον όμορφο αυτό τόπο...
Στην παραλία του Ασπρόπυργου, όπως προηγουμένως είδαμε, η κολύμβηση απαγορεύεται ρητά, και δια του νόμου. Σε συζήτηση όμως με κατοίκους, μάς έγινε γνωστό... ότι αυτό δεν τηρείται και τόσο, αφού ενίοτε αρκετοί άνθρωποι φτάνουν εκεί και κολυμπούν, ανεπηρέαστοι από πινακίδες, νόμους και τέτοια. Ίσως αυτό να είναι μία απλή ανευθυνότητα, ή ίσως το νερό τελικά να είναι καθαρό (αμφίβολο με όλες αυτές τις βιομηχανίες κτλ. ακριβώς λίγο πριν την παραλία). Ένα είναι το σίγουρο: ότι για μια ακόμη φορά ο νόμος δεν τηρείται από ορισμένους...
Συνεχίζοντας δυτικότερα, φτάνουμε πια στην Ελευσίνα, στην παραλία της οποίας εύκολα διακρίνει κανείς δεκάδες ανθρώπους να λούονται. Και όχι μόνο στη σχετικά ευρύτερη παραλία που ξεκινά λίγο μετά τα όρια με τον Ασπρόπυργο, νοτίως της παλιάς Ιεράς Οδού, αλλά και παρακάτω στην παραλία του Λιμεναρχείου (το περίφημο Λιμανάκι, όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι). Και εδώ διακρίνεις μερικές ακόμη δεκάδες άτομα να κολυμπούν στα νερά της θάλασσας, έστω και αν διάφορα περίεργα σημάδια θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναυσμα για ανησυχίες από πλευράς τους. Όπως ένα παρατημένο πλοιάριο (σαπιοκάραβο), σε απόσταση ολίγων μόνο μέτρων απ' τους λουόμενους. Το καράβι-φάντασμα βρίσκεται μέσα στην περιοχή ευθύνης της Αρχής Ασφάλειας Λιμένα Ελευσίνας, ακριβώς απέναντι από το κτίριο του Σώματος Προσκόπων... Σημειώνουμε, επίσης, ότι όλα αυτά είναι σε απόσταση αναπνοής από την Κινηματογραφική Λέσχη Ελευσίνας και την παιδική χαρά της περιοχής. Εν τέλει, το ερώτημα εδώ είναι: οι παραλίες της Ελευσίνας ενδείκνυνται για κολύμπι, ή όχι;
Αμέσως μετά τα όρια Ελευσίνας – Μάνδρας, επί της λεωφόρου Θηβών και στα πέριξ, αρχίζει η εικόνα της απόλυτης αυθαιρεσίας. Δρόμοι ολόκληροι είναι κλειστοί, ή ανύπαρκτοι, αφού ιδιωτικές επιχειρήσεις κάλυψαν όλες τις πλευρές της Θηβών, εμποδίζοντας τη διέλευση αυτοκινήτων, αλλά και πεζών. Για να διανύσει κανείς απόσταση ορισμένων δεκάδων μέτρων, θα πρέπει καμιά φορά να κάνει χιλιόμετρα ολόκληρα, ταλαιπωρίας και ξοδέματος βενζίνης! “Ιδιωτικός χώρος”, λένε, αλλά αυτό παραμένει υπό καθεστώς αμφισβήτησης όσο δεν υπάρχουν οι άδειες που απαιτούνται. Επιχειρήσεις και Πολιτεία κλείνουν τα μάτια, λες και κοροϊδευόμαστε. Ποιος όμως κοροϊδεύει ποιον, όταν το περιβάλλον της περιοχής δεινοπαθεί κατ' αυτό τον τρόπο;
Ολόκληρα συγκροτήματα τέτοιων κλειστών χώρων υπάρχουν στην περιοχή μεταξύ Μάνδρας και Μαγούλας, όπως για παράδειγμα στον οικισμό Πάτημα. Εκεί, για να περάσεις από τη λεωφόρο Θηβών προς τον Προαστιακό σιδηρόδρομο (στάση Μαγούλα), πρέπει να κάνεις διαρκή ζιγκ ζαγκ, μέσα σε στενόχωρα δρομάκια, μέσα στη σκόνη και τα χώματα, διακινδυνεύοντας ακόμα και τη ζωή σου, από τη στιγμή που φορτηγά μπαινοβγαίνουν ασταμάτητα στους καλυμμένους και περιφραγμένους χώρους, όπου και λειτουργούν οι επιχειρήσεις αυτές. Σαν να πρόκειται για στρατόπεδα, φυλάξεις εμποδίζουν τη διέλευση μέσα από τους χώρους αυτούς, κι έτσι εκτάσεις ολόκληρες παραμένουν δεσμευμένες με ένα θολό καθεστώς να διέπει κι αυτή ακόμη την ύπαρξη των σχετικών αποθηκευτικών κτλ. χώρων.
Έχουν τα κέντρα αποθήκευσης και διανομής (logistics), που εδρεύουν και λειτουργούν κανονικά στην περιοχή του Θριάσιου Πεδίου, τις σχετικές αδειοδοτήσεις; Όχι, και το πρόβλημα συνεχίζεται στο διηνεκές, παρά την επίσημη παραδοχή του και από πλευράς ελληνικού κράτους! Πρόσφατα μόλις, με το νομοσχέδιο του υπουργείου Ανάπτυξης με τίτλο “Διυπηρεσιακή μονάδα ελέγχου αγοράς, ρύθμιση της οικονομικής δραστηριότητας, αντιμετώπιση του παράνομου εμπορίου”, που ψηφίστηκε στη Βουλή των Ελλήνων, αναγνωρίζεται ότι τα κέντρα εφοδιαστικής αλυσίδας προϊόντων που εδρεύουν κυρίως σε Μάνδρα, Μαγούλα κι Ασπρόπυργο δεν διαθέτουν τη σχετική άδεια εγκατάστασης ή λειτουργίας. Έτσι, σύμφωνα πάντα με το νομοσχέδιο, τούς δόθηκε παράταση έως 18 Ιανουαρίου 2022 προκειμένου να συνεχίσουν κανονικά τις δραστηριότητές τους.
Είναι ένα χρόνιο πρόβλημα, το οποίο όμως είναι αμφίβολο αν θα επιλυθεί έστω και τώρα. Και στο παρελθόν, κυβερνήσεις ήλθαν και απήλθαν, αλλά έμειναν στα λόγια. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι τώρα κάτι θα αλλάξει; Όμως και να αλλάξει, η άναρχη δόμηση, όλη αυτή η αυθαιρεσία, έχει ήδη προξενήσει τεράστια ζημία στον περιβάλλοντα χώρο. Αυτό σίγουρα δεν μπορεί να αλλάξει... Φυσικά, το όλο πρόβλημα θέτει υπό αμφιβολία έναν ολόκληρο οικονομικό κύκλο, θίγοντας επιχειρήσεις και ιδιοκτήτες, αλλά -κυρίως- χιλιάδες εργαζόμενους του κλάδου, στην περιοχή.
Κάνοντας τη διαδρομή, έστω και μετά δυσκολιών, από τη λεωφόρο Θηβών προς τον Προαστιακό της Μαγούλας, από το μοναδικό δρομάκι-δίοδο που υπάρχει, ανάμεσα σε άναρχα δομημένες εγκαταστάσεις (που δεν γνωρίζουμε αν πληρούν τους όρους λειτουργίας, ασφάλειας κτλ.), διαπιστώνουμε την απόλυτη εγκατάλειψη της περιοχής. Μπροστά ακριβώς από τον οικισμό Πάτημα, όπου ζουν άνθρωποι, ο δρόμος είναι σε άθλια, το λιγότερο, κατάσταση. Δεν είναι δυνατόν -σκέφτεται κάποιος αθέλητα- για να φτάσεις στον Προαστιακό και την παρακείμενη Αττική Οδό, να υποχρεώνεσαι να διέλθεις από τέτοιο σημείο! Κι όμως, στην Ελλάδα όλα είναι δυνατά, πλην των αυτονόητων ευθυνών. Ποιος θα λογοδοτήσει γι' αυτό; Ποιος είναι ο υπεύθυνος, προκειμένου να δώσει εξηγήσεις;
Τα ίδια και στον δρόμο που συνδέει, λίγο πιο βόρεια, την περιοχή της Μαγούλας με τη βιομηχανική ζώνη πάνω απ' τον Ασπρόπυργο. Χωματερές δίπλα σε κεντρικούς (υποτίθεται) δρόμους, από όπου καθημερινά περνούν πολλά οχήματα κάθε είδους, γεμάτες με σκουπίδια δίνουν την εικόνα μιας απαράδεκτης -το λιγότερο- κατάστασης. Η αδιαφορία μάλιστα των πάντων έχει φτάσει στον υπέρτατο βαθμό, κι αυτό φαίνεται από το εξής χαρακτηριστικό: ότι ακριβώς πίσω από παράτυπες και αυθαίρετες χωματερές... χτίζονται καινούριοι αποθηκευτικοί χώροι! Δεν έχει κάποιος να περάσει, π.χ. από την περιοχή Ρουπάκι (που συνδέει τη Μαγούλα με τον Ασπρόπυργο), για να το διαπιστώσει αυτό με τα ίδια του τα μάτια...
Λίγο πιο κάτω, ο ίδιος αυτόπτης θα δει σκουπίδια πάσης φύσεως μέσα στον δρόμο, από όπου -επαναλαμβάνουμε- διέρχονται οχήματα, βασικά επιχειρήσεων, με τα σκουπίδια αυτά να αποτελούν κίνδυνο όχι απλώς για τη δημόσια υγεία, αλλά και για την πρόκληση σοβαρών τροχαίων δυστυχημάτων! Μα, επιτέλους, κανείς δεν ενδιαφέρεται για το πώς θα καθαριστεί ο χώρος και θα επιλυθεί το πρόβλημα; Ρητορικό, βέβαια, το ερώτημα, αφού οι μόνοι που δείχνουν ενδιαφέρον είναι οι Ρομά της περιοχής, οι οποίοι κάθε τόσο περνούν από το σημείο για να δουν μήπως πετάχθηκε τίποτα ενδιαφέρον προς εκμετάλλευση, πώληση κτλ.
Συνεχίζοντας στον δρόμο αυτό, ανάμεσα σε Ρουπάκι και Λόφο Κυρίλλου (βόρεια απ' τον Ασπρόπυργο), θα δει κανείς δίπλα ακριβώς στον δρόμο απλωμένα τσαντίρια Ρομά, οι οποίοι υπό δύσκολες συνθήκες βρίσκονται εκεί κατά καιρούς: κάποτε φεύγουν και ύστερα επανέρχονται, ή εάν δεν επιστρέψουν αυτοί, κάποιοι άλλοι θα πάρουν τη θέση τους. Είναι ένα χρόνιο ζήτημα, το οποίο παρατηρείται εδώ και χρόνια στην περιοχή, ειδικά από τότε που το Θριάσιο Πεδίο μετατράπηκε σε χώρο logistics (αποθήκευσης και διανομής προϊόντων) της Αττικής.
Βόρεια του Ασπρόπυργου, προς τον λόφο Κυρίλλου, σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων από τον σταθμό του Προαστιακού (Ασπρόπυργος), αλλά και ακόμη μικρότερη απόσταση από την Αττική Οδό, παρατηρούμε μία άλλη ντροπή... Οικόσιτα ζώα, από διπλανή στάνη, να τρέφονται μέσα από τα σκουπίδια, τα απόβλητα, τα μπάζα, αλλά και... από νεκρά ζώα (ψοφίμια) που βρίσκονται σε άτακτη διάταξη σε σημείο της περιοχής! Λίγο πιο πάνω, μερικές μόνο εκατοντάδες μέτρα, σχετικά καινούριες εγκαταστάσεις (αποθήκες κτλ.), χτισμένες ακόμη και πολύ πρόσφατα, συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά, παρά την τριτοκοσμική κατάσταση που κυριαρχεί παραδίπλα τους.
Μόνο σκουπίδια και μπάζα; Όχι βέβαια. Δεξαμενές με βρωμιές (υπολείμματα πετρελαιοειδών) διαρρέουν σε παρακείμενο ρέμα. Υπολείμματα τοξικών, αλλά και ζωικά απόβλητα εντοπίζονται μέσα σε... τρύπες διανοιγμένες στο χώμα, που προφανώς άνοιξαν κάποιοι, μέσα στις οποίες έχουν θάψει απόβλητα. Κι όμως, εκεί κοντά ζουν άνθρωποι, και μάλιστα είδαμε και μικρά παιδιά να περιτριγυρίζουν στον χώρο. Από πού προέρχονται αυτά τα απόβλητα και τα απορρίμματα; Ίσως από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή, λένε κάποιοι. Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να λένε ότι οι επιχειρήσεις αυτές πληρώνουν και ιδιοκτήτες οικοπέδων, για να εγκαταλείπουν εκεί, με την “άδειά” του, τα απόβλητά τους! Δεν μπορούμε να το αποδείξουμε, αλλά και τίποτα δεν μπορούμε να αποκλείσουμε.
Αυτή είναι η γενική εικόνα που αποκομίζει κανείς από μια απλή βόλτα στην περιοχή και από μια τοπική έρευνα. Φυσικά, τον κύριο λόγο τον έχουν οι μετρήσεις σε αέρα, νερό κτλ., που πάντως -τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια- δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Πάντοτε πάνω από τον μέσο επιτρεπτό όρο είναι τα σχετικά δείγματα. Σε ένα πράγμα συμφωνούν πάντως όλοι: πως το περιβάλλον της περιοχής είναι εξαιρετικά επιβαρημένο και οι καρκινογενέσεις στους κατοίκους όλο και αυξάνονται...
Δυτικά της Αθήνας αυτή τη στιγμή λειτουργούν: ναυπηγεία, διυλιστήρια, χαλυβουργία, τσιμεντοβιομηχανίες, χωματερές, logistics κτλ. Επίσης, από την Εθνική Οδό Αθηνών – Κορίνθου διέρχονται σε καθημερινή βάση χιλιάδες αυτοκίνητα, και όλα τα προηγούμενα σε συνδυασμό δημιουργούν ένα εκρηκτικό κοκτέιλ ρύπων. Αέρας, θάλασσα, πόλεις και βουνά της περιοχής μολύνονται όλο και περισσότερο, ίσως και ανεπανόρθωτα. Μία ιστορική περιοχή καταστρέφεται.
Είναι γεγονός, πως η Δυτική Αττική πάσχει από βαρύτατη περιβαλλοντική νόσο. Η ανεξέλεγκτη δημιουργία κατά το παρελθόν στην περιοχή αυτή μεγάλου αριθμού βιομηχανιών έχει υποβαθμίσει -όπως μπορεί να διαπιστώσει ο κάθε επισκέπτης- την ποιότητα ζωής των κατοίκων, επιβαρύνοντας το περιβάλλον και θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τη δημόσια υγεία. Είναι άραγε το πρόβλημα όντως αθεράπευτο; Μήπως είναι πλέον αργά για να αντιστραφεί η κατάσταση; Το θέμα είναι ότι η αρμόδια Πολιτεία δεν νοιάζεται, κανένα μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση δεν παίρνεται, και η ευρύτερη περιοχή μεταβάλλεται σταθερά σε κρανίου τόπο!