7.10.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
“Έρχεται το ψηφιακό ευρώ... Τέλος τα μετρητά;”, αναρωτιούνται τις τελευταίες ημέρες διαδικτυακά, και όχι μόνο, ρεπορτάζ και τονίζουν ότι πλησιάζει η μέρα που θα μπει στη ζωή μας ένας νέος τρόπος συναλλαγών. Όπως γράφει χαρακτηριστικά το Newsbomb.gr, “όταν πριν μερικά χρόνια βλέπαμε σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας να μην χρησιμοποιούνται μετρητά, αλλά μόνο κάρτες, λέγαμε πως «αυτά δεν γίνονται» και πως μόνο στις ταινίες είναι εφικτό να μην υπάρχει πραγματικό χρήμα. Οι κάρτες ωστόσο έχουν μπει στη ζωή μας πλέον για τα καλά και δεν είναι λίγοι αυτοί που χρησιμοποιούν μόνο πλαστικό χρήμα για τις συναλλαγές τους”.
Πράγματι, μέχρι το έτος-”κλειδί” των ελληνικών εξελίξεων -τουλάχιστον στο θέμα της οικονομίας-, δηλ. το 2015, ελάχιστοι Έλληνες έκαναν χρήση πλαστικών καρτών (πιστωτικών, χρεωστικών κτλ.) για τις πληρωμές τους· η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων πλήρωνε με μετρητά, με χαρτονομίσματα και κέρματα. Υπό αυτό το πρίσμα, η Ελλάδα ήταν ίσως η τελευταία χώρα στην Ευρώπη στη χρήση πλαστικού χρήματος για τις αγορές, τις πληρωμές λογαριασμών κ.ά. Ήρθε όμως τότε το “τσουνάμι” των Τσίπρα-Βαρουφάκη, με τις κλειστές τράπεζες και την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls), για να αναγκαστούν οι Έλληνες να μάθουν να κάνουν τις πληρωμές τους όχι με το παραδοσιακό “ρευστό” χρήμα, αλλά με τις πλαστικές τραπεζικές τους κάρτες...
Το ίδιο συνέβη και την άνοιξη του 2020, με την πανδημία του COVID-19. Ενώ μέχρι τότε λίγοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τις μεθόδους ηλεκτρονικών συναλλαγών -το περίφημο e-banking-, εν τέλει το lockdown και η καραντίνα τους ανάγκασαν να στραφούν προς τον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή και τα κινητά τους, για να κάνουν πληρωμές, μεταφορές χρηματικών ποσών κτλ. Έτσι έμαθαν κι οι Έλληνες, τελευταίοι πάλι από όλους τους Ευρωπαίους, και τις τραπεζικές συναλλαγές διαμέσου του PC ή του κινητού τηλεφώνου. Υπό αυτό το πρίσμα, τουλάχιστον η νεώτερη γενιά Ελλήνων (οι κάτω των 60) προσαρμόστηκε την τελευταία πενταετία σε νέους τρόπους οικονομικών συναλλαγών. Στις ουρές των τραπεζών και τις θυρίδες πληρωμών απέμειναν να περιμένουν με τις ώρες μόνο οι “απροσάρμοστοι” στις νέες τεχνολογίες υπερήλικες...
Φυσικά, τα παραπάνω ισχύουν εδώ και καιρό για όλο τον προηγμένο πλανήτη. Η ανθρωπότητα μοιάζει πια να περνάει για τα καλά από τη φάση της εγχρήματης οικονομίας σε εκείνη της αχρήματης: καθημερινά, και με ρυθμούς ραγδαίους τώρα τελευταία, το χρήμα που όλοι γνωρίζουμε αντικαθίσταται από νομισματικές μονάδες, οι οποίες είναι ισοδύναμες με τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα σε όλες απολύτως τις πληρωμές. Η πλαστική κάρτα -που δεν καταλαμβάνει και πολύ χώρο στο πορτοφόλι- προτιμάται όλο και πιο πολύ από το έντυπο χρήμα, εκείνο που κόβουν τα νομισματοκοπεία.
Και να που τώρα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δήλωσε με τον πιο επίσημο τρόπο ότι προετοιμάζεται για το τέλος των μετρητών στις συναλλαγές και ότι διερευνά τις προοπτικές έκδοσης του λεγόμενου “ψηφιακού ευρώ”. Τι είναι όμως το ψηφιακό ευρώ; Όπως δήλωσε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2020 ο υπεύθυνος χάραξης της πολιτικής της ΕΚΤ, Πάμπλο Χερνάντεζ ντε Κος, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι έτοιμη να “πειραματιστεί” προκειμένου το ψηφιακό ευρώ να αρχίσει να συμπληρώνει τα μετρητά. Δεν θέλει βέβαια και πολύ σκέψη, για να καταλάβει κάποιος ότι για το παραδοσιακό χρήμα (χάρτινο ή μεταλλικό) έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση.
Το όλο σχέδιο πάει στην πραγματικότητα λίγο παλιότερα. Ήδη στις 8 Ιανουαρίου 2020, σε συνέντευξή της στο περιοδικό “Challenges”, η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ έκανε σαφέστατα λόγο για το ψηφιακό νόμισμα που έρχεται. Όπως είπε χαρακτηριστικά, “όσον αφορά την πορεία προς τα εμπρός, η ΕΚΤ θα εξακολουθήσει να αξιολογεί το κόστος και τα οφέλη της έκδοσης ενός ψηφιακού νομίσματος Κεντρικής Τράπεζας (CBDC), το οποίο θα διασφαλίζει ότι το ευρύ κοινό θα παραμένει σε θέση να χρησιμοποιεί χρήματα της Κεντρικής Τράπεζας, ακόμη και αν η χρήση φυσικών μετρητών τελικά μειώνεται”. Ουσιαστικά, η Λαγκάρντ άφησε να εννοηθεί ότι ξεκίνησε η δημιουργία ενός κόσμου όπου θα κυριαρχούν οι συναλλαγές με ψηφιακά μέσα.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, και κυρίως όσοι συμβουλάτορες τούς κατευθύνουν, δεν το κρύβουν καν, ότι σκοπός τους είναι η δεκαετία 2020-2030 να αποτελέσει την “ψηφιακή δεκαετία” της Ευρώπης. Στις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πενταετία 2019-2024 υπάρχει ένα κεφάλαιο που τιτλοφορείται “Μια Ευρώπη έτοιμη για την ψηφιακή εποχή”. Η λεγόμενη “ψηφιακή ενιαία αγορά” αποτελεί μία βασική προτεραιότητα, από κοινού με την τεχνητή νοημοσύνη, τη συνδεσιμότητα, την κυβερνοασφάλεια, την υπολογιστική υψηλών επιδόσεων κτλ. Κάτι που σημαίνει, με πολύ απλά λόγια, ότι εντός των επόμενων ετών, και πάντως σίγουρα έως το έτος 2030, το χρήμα που κρατάμε στα χέρια μας καταργείται οριστικά και επιβάλλεται παντού στον κόσμο το άυλο χρήμα με τη μορφή νομισματικών μονάδων που θα εμπεριέχονται στην πλαστική μας κάρτα ή -ακόμη εντονότερα, “για την ασφάλειά μας”- μέσα στο ίδιο μας το σώμα μέσω ειδικού εμφυτεύματος.