9.5.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Εξαιρετικά αρνητικά είναι τα (προ)μηνύματα για τη “βαριά βιομηχανία” της χώρας, τον τουρισμό, και κατ' επέκταση για την εστίαση, που έρχονται αμέσως μετά τη λήξη της πρόσφατης γενικής καραντίνας. Από τα μέχρι στιγμής δεδομένα, φαίνεται ότι τουρισμός και εστίαση εισέρχονται σε μία φάση δραματικής επανέναρξής τους, με ραγδαία συρρίκνωση και ριζική αναθεώρηση των λειτουργιών τους, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την οικονομία της Ελλάδας. Άλλωστε, παρόμοιο πρόβλημα παρουσιάζεται και σε άλλες μεσογειακές χώρες-τουριστικούς προορισμούς, αν και στην ελληνική περίπτωση οι παρενέργειες θα είναι μετά βεβαιότητας δραματικότερες, λόγω του ότι οι δραστηριότητες στους τομείς αυτούς ξεπερνούν το ένα τρίτο του ελληνικού ΑΕΠ.
Ήδη από τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας, ο τουρισμός -κυρίως στις ευρωπαϊκές χώρες- υφίσταται έναν άνευ προηγουμένου για τη γενιά μας “ακρωτηριασμό”, με αποκλειστικό υπαίτιο τον κοροναϊό. Πολλοί κάνουν λόγο για κατάσταση που θυμίζει την περίοδο αμέσως μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, άλλοι αντιστοιχίζουν τη σημερινή περίσταση με το κραχ του 1929, κτλ. Χώρες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, αντιμετωπίζουν έναν πρωτοφανή όλεθρο στον τομέα του τουρισμού, αφού οι κρατήσεις φέτος βρίσκονται μόλις στο 5% σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι (2019). Και τίποτα απολύτως δεν δείχνει ότι η κατάσταση αυτή θα βελτιωθεί θεαματικά το επόμενο χρονικό διάστημα...
Μιλάμε, λοιπόν, για ένα χαμένο τουριστικά καλοκαίρι. Με συνέπειες πραγματικά δραματικές και για τους συναφείς με τον τουρισμό τομείς, με πρώτη απ' όλες την εστίαση. Ήδη ο Γερμανός υπουργός εξωτερικών αναρωτήθηκε δημόσια για ποιο λόγο να πάει κανείς διακοπές στο εξωτερικό, αν είναι να περάσει τις μέρες των διακοπών του σε καραντίνα... Αλλά και στην Ιταλία, ο πρωθυπουργός της χώρας κάλεσε τους συμπατριώτες του να περιοριστούν φέτος σε διακοπές εντός της ιταλικής επικράτειας, ο δε πρόεδρος της Γαλλίας ανέφερε ότι άπαντες οι Γάλλοι πολίτες θα λάβουν φέτος εξαιρετικά περιορισμένη άδεια.
Το βαρύ αυτό κλίμα επιτείνει, οπωσδήποτε, η πολύ χαμηλή ψυχολογία που δημιούργησε η πανδημία του COVID-19. Ποιος, άραγε, θα ήθελε να πάει διακοπές φορώντας... μάσκα; Αλλά και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα, με τον τρόμο από τον κοροναϊό να μην λέει να υποχωρήσει με τίποτα, δημιουργεί στη συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαίων -και όχι μόνο- τουριστών μια συνολική έλλειψη διάθεσης για διακοπές αυτό το καλοκαίρι· ειδικά, δε, για διακοπές εκτός των ορίων της χώρας τους. Ουδείς προτίθεται να ρισκάρει την υγεία, ακόμα και τη ζωή του, για μερικές μόνο ημέρες διακοπών.
Δεν είναι, εξάλλου, τυχαίο ότι μεγάλες αθλητικές και πολιτιστικές διοργανώσεις ακυρώθηκαν για φέτος, μέχρι... νεωτέρας. Από τους Ολυμπιακούς αγώνες του Τόκιο και το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, έως και τον μουσικό διαγωνισμό της “Eurovision”, όλες οι μεγάλες διοργανώσεις πήραν αναβολή για το 2021. Αν και δεν είναι εντελώς σίγουρο πως τελικά θα γίνουν και το 2021! Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός πολύ πρόσφατα έκανε μια αινιγματική δήλωση, λέγοντας ότι είναι αμφίβολο αν η Ολυμπιάδα θα διεξαχθεί όντως την επόμενη χρονιά. Ο κοροναϊός ίσως έφερε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής “άρτων και θεαμάτων”. Ουδείς είναι σε θέση, για παράδειγμα, να διαβεβαιώσει αν θα ξαναδούμε ποτέ γεμάτα γήπεδα σε μεγάλα αθλητικά γεγονότα...
Φυσικά, όλα αυτά διαλύουν τελείως κάθε έννοια τουρισμού! Π.χ. η Ιαπωνία έχει ήδη υποστεί τεράστια οικονομική ζημία, του μεγέθους δεκάδων ίσως δισεκατομμυρίων δολαρίων, από την ακύρωση των Ολυμπιακών αγώνων, αφού η τουριστική κίνηση που αναμενόταν ασφυκτική για τη χώρα κατέρρευσε απότομα λόγω COVID-19. Η όλη δε διαμορφωθείσα κατάσταση θα συμπαρασύρει αναπόφευκτα την ιαπωνική -και την παγκόσμια- οικονομία σε πολύ χαμηλούς δείκτες, για τα επόμενα τουλάχιστον έτη. Ο κίνδυνος δημιουργίας μίας πελώριας οικονομικής αβύσσου, που θα καλύπτει όλο το φάσμα της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, είναι ορατός.
Για την Ελλάδα, ειδικότερα, η αναμενόμενη καθίζηση του τουρισμού θα οδηγήσει νομοτελειακά σε τραγικά επακόλουθα. Η ανεργία στους κλάδους τουρισμού-εστίασης ήδη εκτοξεύεται με ρυθμούς επικίνδυνους, ικανούς να επιφέρουν βαρύτατο κοινωνικό πλήγμα, που έρχεται μάλιστα ως συνέχεια των πρόσφατων μνημονιακών πολιτικών λιτότητας. Ουσιαστικά, η χώρα δεν πρόκειται να συνέλθει από τα μνημονιακά μέτρα-σοκ της δεκαετίας του 2010, αφού είναι κοινό μυστικό ότι ένα νέο Μνημόνιο (Υπερμνημόνιο) θα πέσει ως κεραυνός επί των κεφαλών των Ελλήνων στα τέλη του 2020 ή τις αρχές του 2021. Μια φτωχοποιημένη κοινωνία αναδύεται, κι αυτό επιβαρύνει κατά πολύ το ήδη βεβαρημένο κλίμα στον τουρισμό και την εστίαση.
Τουρισμός και εστίαση, λοιπόν, μπαίνουν σε “γκρίζα ζώνη”. Η επανεκκίνηση των τομέων αυτών, ως ραχοκοκαλιά της οικονομικής δραστηριότητας στην Ελλάδα, θα έχει δραματικές προεκτάσεις. Μόνο ένα ισχυρό επενδυτικό ρεύμα θα μπορούσε να διασώσει, πιθανότατα και να αναζωογονήσει, την ελληνική τουριστική βιομηχανία. Τέτοιο ρεύμα, φυσικά, υπό τις παρούσες συνθήκες δεν δύναται να δημιουργηθεί. Μόνη ελπίδα για τη χώρα, ένα παλιρροϊκό παραγωγικό κύμα που θα οφείλεται σε “big bang” εκ των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας, όπως είναι οι υδρογονάνθρακες ή ο υδρίτης. Μόνο η εξόρυξη του φυσικού πλούτου της Ελλάδας, σε συνδυασμό με την άμεση επιστροφή των Ελλήνων στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, μπορεί να σταθεί εμπόδιο σε μια ολική καταστροφή εξαιτίας του COVID-19...