2.3.2008
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Για περίπου τρεις δεκαετίες ο Μάρκους Βολφ, αρχηγός της πανίσχυρης ανατολικογερμανικής Στάζι από το 1958 έως το 1987, υπήρξε για τις υπηρεσίες πληροφοριών της Δύσης ένα μεγάλο αίνιγμα˙ γύρω από το όνομα και τις ικανότητές του χτίστηκε ένας τρομακτικός θρύλος, με το Βολφ να γίνεται γνωστός ως ο Άνθρωπος χωρίς Πρόσωπο, λόγω του ότι στη Δύση δεν ήξεραν πώς είναι η εξωτερική του εμφάνιση, αφού ποτέ δεν είχε πέσει στα χέρια τους ούτε μία φωτογραφία του! Έτσι, γρήγορα η μορφή του Βολφ μυθοποιήθηκε, με πολλούς να του προσδίδουν ιδιότητες σχεδόν μεταφυσικές, που προέρχονταν σαφώς από το μυστήριο γύρω από το πρόσωπό του, αλλά και από την ισχύ και τις δυνατότητες της υπηρεσίας πληροφοριών της Ανατολικής Γερμανίας, της περιβόητης Στάζι.
Η οικογένεια του Βολφ προκαθόρισε κατά κάποιον τρόπο το μέλλον του μικρού Μάρκους, όταν αυτός ήταν ακόμη μαθητής στο σχολείο. Ήταν μετά τον ερχομό του Χίτλερ στην εξουσία, όταν ο πατέρας του Βολφ, Φρίντριχ (Εβραίος στο θρήσκευμα και κομμουνιστής) και η μητέρα του, η Έλζα (διαμαρτυρόμενη Χριστιανή, αλλά επίσης κομμουνίστρια), αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τη χώρα και να βρουν καταφύγιο στη Σοβιετική Ένωση. Πράγματι, η οικογένεια Βολφ έφτασε, μετά από περιπέτειες και ταλαιπωρίες, στη Μόσχα, όπου και εγκαταστάθηκε. Ο πατέρας άλλωστε ήταν γιατρός και στη νέα τους πατρίδα ήταν καλοδεχούμενοι. Ο μικός Μάρκους έμαθε γρήγορα τη ρωσική γλώσσα και διακρίθηκε πολύ στο σχολείο, χωρίς να ξεχωρίζει, λόγω της εθνικής του καταγωγής, από τα υπόλοιπα παιδιά και τους συμμαθητές του. Μετά την εμπλοκή της ΕΣΣΔ στον πόλεμο ο Βολφ είχε πια τελειώσει το σχολείο και κατατάχτηκε στην αεροπορία της χώρας, που αποτελούσε την κομμουνιστική πρωτοπορεία στον κόσμο.
Τόσο ως αεροπόρος, όσο και στον προπαγανδιστικό ραδιοσταθμό των Σοβιετικών όπου εργάστηκε για κάποιο διάστημα, ο Βολφ έμαθε πολύ καλά τα μυστικά της κατασκοπείας. Έτσι, με το τέλος του πολέμου και τη νίκη της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν πια έτοιμος να αναλάβει δράση στην πατρίδα του, η οποία είχε χωριστεί στα δύο. Όνειρο του Βολφ υπήρξε ήδη από τότε η επανένωση της Γερμανίας, αλλά υπό το σφυροδρέπανο... Επέστρεψε λοιπόν στη Γερμανία, και συγκεκριμένα στο ανατολικό της κομμάτι, όπου πολύ γρήγορα προσλήφθηκε στην υπηρεσία πληροφοριών της νέας χώρας. Συμμετείχε μάλιστα ενεργά σε ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο των αρχών της χώρας του, το οποίο και αποδείκνυε πόσο ψηλά είχαν τοποθετήσει τον πήχυ οι κυβερνώντες της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας...
Το σχέδιο αυτό αφορά στη διείσδυση πρακτόρων μέσα στις τάξεις των όσων εγκατέλειπαν τότε την Ανατολική Γερμανία, για να περάσουν στον απέναντι «ελέυθερο κόσμο», οι οποίοι σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα είχαν φτάσει σχεδόν στο μισό εκατομμύριο ψυχές! Μεταξύ λοιπόν όλων αυτών υπήρχαν και πολλοί δήθεν αντιφρονούντες προς το νέο καθεστώς, που έφευγαν «αγανακτισμένοι» στη Δύση, διαφωνώντας με το νέο καθεστώς, αλλά στην πραγματικότητα αποτελώντας εμβόλιμους πράκτορές του. Με τη διείσδυσή τους στο τεράστιο κύμα φυγάδων αντιφρονούντων η Ανατολική Γερμανία απέκτησε σε χρόνο-ρεκόρ ολόκληρες «φουρνιές» ανθρώπων της, οι οποίες θα δρούσαν υπεράνω υποψίας μέσα στη Δύση ως πράκτορες του καθεστώτος και θα αποτελούσαν υπερπολύτιμο όπλο στα χέρια του καθεστώτος του Ανατολικού Βερολίνου. Είναι όντως αλήθεια, ότι κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών η άριστη ενημέρωση που είχε η Στάζι από τις χώρες της Δύσης (και βασικά τη Δυτική Γερμανία) οφειλόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό ακριβώς στους πράκτορές της, οι οποίοι παρίσταναν τους «αντιφρονούντες» της δεκαετίας του ’50...
Το 1958 επικεφαλής της Στάζι ανέλαβε ο 35χρονος τότε Μάρκους Βολφ, η αξία του οποίου θεωρούνταν ήδη από τότε δεδομένη και οι εμπειρίες του στο χώρο των πληροφοριών αρκετά μεγάλες για την ηλικία του. Και πράγματι, ο Βολφ δε διέψευσε την τυφλή εμπιστοσύνη που του έδειξε η κυβέρνησή του, τοποθετώντας τον στο κορυφαίο αυτό πόστο. Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι επί ηγεσίας του Βολφ η Στάζι έφτασε σε ένα επίπεδο παγκόσμιου πραγματικά βεληνεκούς, αφού είχε τη δυνατότητα να έχει πληροφορίες και να δρα ακόμη και σε απόμακρα σημεία του πλανήτη˙ δεν ήταν έτσι λίγοι αυτοί που τη σύγκριναν ακόμη και με τις υπηρεσίες πληροφοριών των υπερδυνάμεων, δηλαδή τις περίφημες CIA και KGB, των οποίων βέβαια ο ρόλος ήταν ούτως ή άλλως εξαρχής πλανητικού χαρακτήρα. Ειδικά ως προς την κατεύθυνση της Δυτικής Γερμανίας, είναι γεγονός ότι ο Βολφ είχε πολλές και μεγάλες επιτυχίες, με τους Δυτικογερμανούς να υφίστανται συχνά πολύ μεγάλες ζημιές από τις επιχειρήσεις που οργάνωναν στο έδαφός τους οι άνθρωποι του αρχηγού της Στάζι. Δεν είναι τυχαίο ότι η Βόννη παραδέχτηκε τότε ότι είχε λυγίσει στον αόρατο πόλεμο των κατασκόπων από τα πολλά χτυπήματα της Στάζι, κάτι που οφειλόταν σε τεράστιο βαθμό στην προσωπικότητα και την τακτική του Ανθρώπου χωρίς Πρόσωπο...
Μία από τις πολλές πονηρές τακτικές της Στάζι επί Βολφ υπήρξε η στρατολόγηση πολλών Δυτικογερμανών προς όφελος της Ανατολικής Γερμανίας μέσω ερωτικών σχέσεων. Κυρίως τον ενδιέφερε να στρατολογήσει για λογαριασμό του γυναίκες της Δυτικής Γερμανίας, οι οποίες ήταν κατά βάση γραμματείς διαφόρων υπηρεσιών ή οργανισμών, και στις οποίες έριχνε τα κατάλληλα «δολώματα»˙ έτσι, νέοι άντρες της Ανατολικής Γερμανίας, γυμνασμένοι και με ωραία εξωτερική εμφάνιση, παρίσταναν σε Δυτικογερμανίδες τους ερωτευμένους μαζί τους, προσέχοντας αυτές να μην είναι και τόσο εμφανίσιμες, έτσι ώστε η επιτυχία τους να καθίσταται σχεδόν σίγουρη. Οι γυναίκες αυτές σύντομα έπεφταν στην παγίδα και – τις πιο πολλές φορές χωρίς καν να το γνωρίζουν – καθίσταντο πράκτορες της Ανατολικής Γερμανίας, δίνοντας στους ερωμένους τους πολύ χρήσιμες πληροφορίες, που πολλές φορές προκαλούσαν στη χώρα τους σοβαρά εσωτερικά προβλήματα. Ένας σύντομος κατάλογος τέτοιων στρατολογημένων γραμματέων περιλαμβάνει μία γραμματέα του υπουργείου άμυνας της Δυτικής Γερμανίας, μία γραμματέα που υπηρετούσε στο γραφείο του άλλοτε Προέδρου της χώρας, Ρίχαρντ φον Βάιτζεκερ, καθώς και μία Δυτικογερμανίδα που εργαζόταν στα κεντρικά του ΝΑΤΟ.
Αποτελεί πάντως κοινή αποδοχή ότι τρεις υπήρξαν οι μεγαλύτερες επιτυχίες του Μάρκους Βολφ. Η πρώτη και σημαντικότερη εστιάστηκε στη στρατολόγηση του Γκιούντερ Γκιγιόμ, στενότατου συνεργάτη του μεγάλου Γερμανού πολιτικού, Βίλι Μπραντ˙ εκτός από τις φοβερά σημαντικές πληροφορίες που ο Γκιγιόμ έπαιρνε από το επίκεντρο της δυτικογερμανικής εξουσίας, η Στάζι κατάφερε με αυτόν τον τρόπο να επηρεάζει άμεσα τις εξελίξεις στη Βόννη, προκαλώντας της μάλιστα στη δεκαετία του ’70 και οξύτατη πολιτική κρίση! Μία άλλη μεγάλη επιτυχία του Βολφ υπήρξε ο πράκτορας Καρλ Βίιναντ, ανώτατο στέλεχος του κόμματος των σοσιαλδημοκρατών και στενός σύμβουλος της κοινοβουλευτικής τους ομάδας, που επίσης επηρέαζε τις καταστάσεις υπέρ των συμφερόντων του Ανατολικού Βερολίνου. Τέλος, ένα ακόμη κατόρθωμα της Στάζι του Βολφ ήταν αναμφίβολα η συνεργασία της με τον ισχυρό Δυτικογερμανό αξιωματούχο της αντικατασκοπείας, Κλάους Κούρον, ο οποίος λόγω της θέσης του πρόσφερε πολλά στην «αντίπερα όχθη».
Ήταν φυσικό η φθοροποιός αυτή δράση του μυστηριώδους Βολφ να προκαλέσει τον εκνευρισμό και την οξύτατη αντιπάθεια (αναμεμειγμένη με φόβο) ειδικά των Δυτικογερμανών προς το πρόσωπό του. Κι όλα αυτά έστω και αν το πραγματικό του πρόσωπο έμεινε τελικά εντελώς άγνωστο γι’ αυτούς και χρειάστηκε να γίνει η επανένωση της Γερμανίας το 1990, για να το δουν για πρώτη φορά! Είναι αλήθεια, ότι η αδυναμία των αρχών της Δυτικής Γερμανίας να βρουν έστω και μία φωτογραφία ή – στη χειρότερη περίπτωση – κάποιο σκίτσο, κάποια αναπαράσταση με τη μορφή του Βολφ εκλήφθηκε ως παταγώδης αποτυχία τους... Όταν λοιπόν οι δύο Γερμανίες έγιναν ξανά μία, πολλοί στο δυτικό της τομέα βρήκαν την ευκαιρία να εκδικηθούν το Βολφ για τον πόνο που τόσα χρόνια τους είχε προκαλέσει...
Ο Βολφ συνελήφθη και καταδικάστηκε για τη δράση του σε έξι χρόνια φυλάκιση, αν και πολλοί θεώρησαν ότι κάτι τέτοιο συνιστούσε κοροϊδία και ασέβεια στη μνήμη εκείνων που είχαν χάσει ακόμη και τη ζωή τους εξαιτίας του. Απ’ την άλλη οι υποστηρικτές του θεώρησαν ότι ουσιαστικά δεν είχε κάνει κάτι κακό, απ’ τη στιγμή που εργαζόταν μέσα στα νόμιμα πλαίσια ενός ανεξάρτητου κράτους, τα συμφέροντα του οποίου ήταν φυσικό να υπερασπίζεται. Τελικά, το Μάιο του 1995 το Ανώτατο Εφετείο αποφάσισε ότι ο Βολφ και οι άνθρωποί του δεν είναι νόμιμο να καταδικαστούν για τη δράση τους κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου, όσο ζημιογόνα και να υπήρξε! Έτσι, ο άλλοτε αινιγματικός άνθρωπος απελευθερώθηκε από τη φυλακή του και συνέγραψε ένα βιβλίο-μπεστ σέλερ σε διάφορες χώρες του κόσμου, το οποίο αφηγείται την πορεία του στη Στάζι και περιλαμβάνει πολύ σημαντικά στοιχεία από τον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών (Markus Wolf, Man without a face, Random House, New York, 1997). Ο Βολφ πέθανε το Νοέμβριο του 2006, έχοντας πια συμπληρώσει 85 έτη πολυτάραχης και περιπετειώδους ζωής, τέτοιας που μόνο ο κόσμος των υπηρεσιών πληροφοριών μπορεί να προσφέρει.