7.5.2021
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
“Φωνή Κυρίου ἐπί τῶν ὑδάτων. Νῆσός τις ἔστι”.
(Γιώργος Σεφέρης για την Κύπρο, από το ποίημά του “Σαλαμίνα της Κύπρος”, το οποίο γράφτηκε τον Νοέμβρη του 1953, στην κυπριακή Σαλαμίνα)
Κύπρος, γη εναλία... Στην τραγωδία “Ελένη” του Ευριπίδη διαβάζουμε τα λεγόμενα του Τεύκρου, γιου του βασιλιά της Σαλαμίνας Τελαμώνα, τα οποία πολλούς αιώνες αργότερα ενέπνευσαν τον κορυφαίο Έλληνα ποιητή Γιώργο Σεφέρη να συγγράψει το ομώνυμο ποίημά του (“Ελένη”)· έλεγε χαρακτηριστικά ο Τεύκρος, που τελικώς νυμφεύθηκε την κόρη του βασιλιά Κύπρου -εξ' ού και η ονομασία της νήσου-, Έννη: “ἐς γῆν ἐναλίαν Κύπρον, οὗ μ᾽ ἐθέσπισεν οἰκεῖν Ἀπόλλων, ὄνομα νησιωτικὸν Σαλαμῖνα θέμενον τῆς ἐκεῖ χάριν πάτρας” (Ελένη, 148-150). Δηλαδή, σε ελεύθερη νεοελληνική απόδοση: “στη θαλασσόζωστη να φτάσω Κύπρο, που με χρησμό με πρόσταξε ο Απόλλων μια πόλη εκεί να ιδρύσω και να την ονομάσω Σαλαμίνα, το πατρικό νησί μου έτσι τιμώντας”.
Έγραφε, λοιπόν, ο Σεφέρης το 1955 στην “Ελένη” του, μεταξύ άλλων, ως άλλος Τεύκρος: “Δακρυσμένο πουλί, στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα, άραξα μοναχός μ’ αυτό το παραμύθι, αν είναι αλήθεια πως αυτό ειναι παραμύθι, αν είναι αλήθεια πως οι ανθρώποι δε θα ξαναπιάσουν τον παλιό δόλο των θεών· αν είναι αλήθεια πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια, ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος, που ωστόσο είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια, δεν το ’χει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε πως τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη”.
Από τότε βαστάει ο ελληνικός χαρακτήρας της Κύπρου. Για χιλιετίες ολόκληρες στο νησί το αφιερωμένο στη θεά της ομορφιάς, Αφροδίτη (Κύπρις ήταν ένα από τα πιο γνωστά επίθετά της, αφού θεωρείτο γέννημα της μεγαλονήσου Κύπρου), χτυπά η καρδιά του ελληνισμού. Άλλωστε, η κυπριακή διάλεκτος, που “λαλιέται” ακόμη και τώρα στο νησί, βρίσκεται εγγύτερα στην αρχαία ελληνική γλώσσα από οποιοδήποτε άλλο ελληνικό ιδίωμα, διατηρώντας όλα εκείνα τα αρχέγονα στοιχεία που εν τω μεταξύ απολέσθηκαν από την επίσημη νεοελληνική (δημοτική). Η Κύπρος έχει τεράστια σημασία για τον ελληνισμό, αφού αποτελεί το πρώτο σημείο επέκτασης του θεόπνευστου ελληνικού πνεύματος προς ανατολάς, σ' αυτό το ατέρμονο ταξίδι του Οδυσσέα-ελληνισμού για την πολιτισμική κατάκτηση και τον διαφωτισμό της οικουμένης. Σήμερα η Κύπρος, κολοβωμένη εξαιτίας του βιασμού που υπέστη η Αφροδίτη από τον Ασιάτη εισβολέα Αττίλα, απομένει το μοναδικό απομεινάρι που θυμίζει τον άλλοτε αυτοκρατορικό ελληνισμό...
Αναφορές για την ελληνικότητα της Κύπρου έχουμε ήδη από τον θείο ποιητή Όμηρο, σε αμφότερα τα δύο μεγάλα έπη του, τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια. Στην Ιλιάδα, συγκεκριμένα, διαβάζουμε για τον περίφημο θώρακα που ο βασιλεύς της Κύπρου, Κινύρας, δώρισε στον Αγαμέμνονα, ενώ στην Οδύσσεια ο Δμήτωρ Ιασίδης εμφανίζεται ως βασιλεύς της Κύπρου και φίλος του Οδυσσέα, η δε θεά Αφροδίτη ντύνεται και στολίζεται στον πανελληνίως ονομαστό ναό της στην Πάφο. Αντίστοιχα, ο Όμηρος αναφέρει: “τόν ποτέ οἱ Κινύρης δῶκε ξεινήϊον εἶναι. πεύθετο γὰρ Κύπρον δὲ μέγα κλέος οὕνεκ᾽ Ἀχαιοὶ ἐς Τροίην νήεσσιν ἀναπλεύσεσθαι ἔμελλον” (Ιλιάδα, Λ 20-22)· “αὐτὰρ ἔμ᾿ ἐς Κύπρον ξείνῳ δόσαν ἀντιάσαντι, Δμήτορι Ἰασίδῃ, ὃς Κύπρου ἶφι ἄνασσεν· ἔνθεν δὴ νῦν δεῦρο τόδ᾿ ἵκω πήματα πάσχων” (Οδύσσεια, ρ 442-444) και “ἡ δ᾽ ἄρα Κύπρον ἵκανε φιλομμειδὴς Ἀφροδίτη, ἐς Πάφον, ἔνθα τέ οἱ τέμενος βωμός τε θυήεις. ἔνθα δέ μιν Χάριτες λοῦσαν καὶ χρῖσαν ἐλαίῳ” (Οδύσσεια, θ 362-364).
Για τον διαχρονικό ελληνικό χαρακτήρα της Κύπρου και του πληθυσμού της, ο Βρετανός καθηγητής και πρώην διπλωμάτης Γουίλιαμ Μάλινσον, φιλέλληνας που εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα, σημείωσε κάποτε τα εξής: “Οι πρώτοι έποικοι ήταν Έλληνες, που έφτασαν στο νησί τη δεύτερη χιλιετία π.Χ. Έκτοτε, ανεξαρτήτως του επικρατούντος πολιτικού καθεστώτος, ο πληθυσμός παρέμεινε ουσιαστικά ελληνικός, υπό τη διαδοχική κυριαρχία των Μυκηναίων, των Φοινίκων, των Ασσυρίων, των Αιγυπτίων, των Περσών, των Μακεδόνων, των Ρωμαίων, των Βυζαντινών, των Άγγλων (Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος), των Φράγκων, των Ενετών, των Τούρκων, των Βρετανών”.
“Από την Κύπρο η Ελλάδα φαίνεται πιο πλατειά”. Το έγραψε ο άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, ένας περίφημος Κύπριος ασκητής και όσιος, περί τα τέλη του 12ου και τις αρχές του 13ου αιώνα. Και πράγματι, στο “Έπος εγκόλπιον των Ελληνίδων”, η μεγάλη Κύπρια στοχάστρια Πολυξένη Λοϊζιάς (1855-1942) αναφέρεται στην “ψυχή της Κύπρου”, που είναι προαιώνια και βαθύτατα ελληνική. Δραματικά προφητικοί οι στίχοι της, ως σημάδι πως κάτι το πολύ κακό θα συμβεί στο μέλλον, οι οποίοι προοιώνισαν την τραγωδία του 1974: “Εἰς ἕνα γλυκοχάραγμα γοργόφτερη κι’ ἡ Μοῦσα στήν Σαλαμῖνα μ’ ἔφερεν, σάν ἀστραπή μαζί της, κι’ εἶδα!… τί εἶδα, Πλάστα μου, ἐνῷ ἐπροσκυνοῦσα στόν τάφο της τόν ἱερό τῆς Κύπρου;… - Ἡ ψυχή της σάν φῶς, σάν ἄστρο ἱλαρό, σάν Ἴριδα ἐχύθη καί τό νησί ὁλόλαμψε κι’ ἐφάνη κάθε πόλι. Ἐρείπια, κοιμητήρια μ’ ἀγχόνες, σπήλια πλήθη, πού κείτοντ’ ἄνδρες, νιές, παιδιά, αἱμοφυρμένοι ὅλοι μέ ὄψι νεκροζώντανη!… Ἄχ!… τό αἷμα μου ἐχάθη, τά γόνατά μου ἄθελα ἐχτύπησαν στό χῶμα, κι’ ἄξαφν’ ἀκούσθησαν φωνές στῆς θάλασσας τά βάθη, σάν κεραυνοί, πού ἄνθρωπος δέν ἔχῃ ἀκούσει ἀκόμα”.
Όλυμπος, το υψηλότερο σημείο της Κύπρου. Όλυμπος υπάρχει στη μητροπολιτική Ελλάδα -ο πασίγνωστος και ξακουστός τόπος των θεών-, όπως επίσης και στη Μικρά Ασία, αλλά και στον πλανήτη Άρη (το πιο ψηλό βουνό σε ολόκληρο το ηλιακό σύστημα). Υπάρχει ακόμη στη μαρτυρική Κύπρο. Σε ύψος 1.952 μέτρων από τη γη, είναι η πιο ψηλή κορυφή του όρους Τρόοδος, γνωστή επίσης και ως Χιονίστρα. Άραγε σ' αυτόν τον Όλυμπο, τον κυπριακό, οδηγήθηκε κάποτε η γεννημένη από τον αφρό της θαλάσσης στην τοποθεσία τη λεγόμενη “η Πέτρα του Ρωμιού”, η ουράνια Αφροδίτη; Πολλά τα ιερά, τα αφιερωμένα στη θεά του έρωτα, διάσπαρτα σε όλο το νησί, ξακουστότερο όμως εκείνο της Μόρφου. Σήμερα, το τέμενος της Αφροδίτης στην περιοχή της Μόρφου είναι σκλαβωμένο, κάτω από τη μπότα του Μογγόλου κατακτητή. Ο ναός, ευρισκόμενος πλησίον της κοίτης του ποταμού Οβγού, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της νήσου, ζωντανός μάρτυρας του μεγαλείου του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, μάρτυρας όμως ακόμη της σύγχρονης ελληνικής τραγωδίας. Άλλωστε σε ένα από τα πολλά προσωνύμια της θεάς, που ήταν γνωστή και ως Μορφώ Αφροδίτη, οφείλει η κατεχόμενη Μόρφου το όνομά της...
Κύπρος, γη των πιστών, τόπος Ορθοδοξίας. Πόσους και πόσους αγίους, όσιες μορφές της ελληνοχριστιανικής κουλτούρας, δεν ξέβρασε ο ιερός τόπος της Κύπρου... “Στην Κύπρο την αέρινη τη γη, ζει η αγνή ψυχή;”, αναρωτήθηκε όμως πολύ πρόσφατα μία φωτισμένη μορφή της Χριστιανοσύνης, με αφορμή την εκπροσώπηση της χώρας το 2021 στον μουσικό διαγωνισμό της Eurovision με ένα τραγούδι-ύμνο στον Σατανά. Παρέφρασε ο γέροντας αυτός τους στίχους του εθνικού ποιητή των Ελλήνων, Κωστή Παλαμά, ο οποίος είχε γράψει: “Στὴν Κύπρο τὴν ἀέρινη, στὴ Μακαρία τὴ γῆ, στάζει τὸ μέλι διαλεχτὸ σὰν πρῶτα; Ἀκόμα γίνεται τὁλόγλυκο κρασί;” (στίχοι από το ποίημα “Κύπρος” του Παλαμά, 1901).
Πέραν, λοιπόν, της συνεχιζόμενης εθνικής τραγωδίας της Κύπρου, με την ξενική κατοχή εδαφών ενός ανεξάρτητου κράτους, μέλους του ΟΗΕ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το νησί της Παναγίας, ως προστάτιδας και νέας Αφροδίτης του κυπριακού λαού -αλλά αυτή τη φορά με τη χριστιανική αγάπη στη θέση του αρχαιοελληνικού έρωτος-, ταλανίζεται σήμερα από τα σημεία των καιρών της υδροχοϊκής Νέας Εποχής: η Κύπρος ως δοκιμαστικός χώρος της λατρείας του διαβόλου Μπαθομέτ και οι Κύπριοι ως πειραματόζωα της Παγκόσμιας Τάξης, από την εποχή του διχοτομικού σχεδίου Ανάν σ' αυτή του κορονοϊού. Ό,τι είναι πνευματικά σφριγηλό και παραμένει πιστό στα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα χτυπιέται· η Κύπρος διατήρησε ατόφιες τις παραδοσιακές αξίες του ελληνισμού ως γλώσσα και γραφή, ως θρησκευτική πίστη και ως καθημερινές συνήθειες, άρα έπρεπε να ακρωτηριαστεί πρώτα με τον “Αττίλα” και να διαβρωθεί αργότερα με το ευρώ, την οικονομική κρίση του 2012-2013 και το Μνημόνιο.
Η “νεοκυπριακή” εθνική ταυτότητα αντικαθιστά υπογείως και σταθερά την ελληνοκυπριακή συνείδηση. Είναι ο μέγας κίνδυνος για τον ελληνισμό, που αναμένει από το νησί του χαλκού, από αυτή τη στρατηγική γωνιά της ανατολικής Μεσογείου, τη νεκρανάσταση. Και ο Μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος (κατά κόσμον Όμηρος Μασούρας), αν και υπέγραψε το 2014 το νεοεποχίτικο Υπερμνημόνιο ως εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Κύπρου, δύναται να ανορθωθεί σε νέο εθνάρχη των Κυπρίων, αντί του παλιού, του ιδρυτή της ΕΟΚΑ και πρώτου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Μακάριου. Η ελληνική αφύπνιση θα προέλθει νομοτελειακά από την περιφέρεια του ελληνισμού, από τα “υπολείμματα” δηλαδή του άλλοτε αυτοκρατορικού ελληνικού χώρου, όπως προβλέφθηκε παλαιότερα από ανώτερο νου· μετά, δε, την εξαφάνιση του ελληνικού στοιχείου από ολόκληρη την περιφερειακή ζώνη -τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, τον Εύξεινο Πόντο και τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Βόρεια Ήπειρο...-, τέτοια περιφέρεια έχει απομείνει πια μόνο η Κύπρος.
* Εισαγωγή του υπό έκδοσιν βιβλίου του Ησαΐα Κωνσταντινίδη με τίτλο “Το Κυπριακό πρόβλημα. Η προδοσία”.