1.11.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Η πρόσφατη επιλογή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, να προτείνει την πρώην υπουργό των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, Άννα Διαμαντοπούλου, για τη θέση του γ.γ. του ΟΟΣΑ, όπως και η αξιοποίηση εκ μέρους του πολλών παλιών στελεχών του ΠΑΣΟΚ, έθεσε ξανά το ερώτημα: υπάρχει χώρος για το μετα-ΠΑΣΟΚ (το ΚΙΝΑΛ) στην πολιτική ζωή του τόπου; Πάντως, η διεύρυνση της Νέας Δημοκρατίας προς το Κέντρο και την Κεντροαριστερά, που επιχειρεί ο Μητσοτάκης, έχει προκαλέσει γκρίνια στον παραδοσιακό δεξιό κόσμο της παράταξης...
Το ΚΙΝΑΛ σήμερα είναι ουσιαστικά η μετεξέλιξη του άλλοτε κραταιού ΠΑΣΟΚ· ένα συνονθύλευμα τάσεων, το οποίο συσπειρώνει ό,τι απέμεινε από το συρρικνωμένο μετά το 2012 “Κίνημα” που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου. Από εκεί και πέρα, προκύπτουν ορισμένες σκέψεις για το μέλλον του μετα-πασοκικού πολιτικού χώρου, με βάση όσα συνέβησαν την τελευταία δεκαετία, αλλά και τις προοπτικές που διανοίγονται με δεδομένη την κυβερνητική αποτυχία, αλλά και την αντιπολιτευτική ανεπάρκεια του ΣΥΡΙΖΑ.
Στην πραγματικότητα, το ΠΑΣΟΚ (ΚΙΝΑΛ) ουδέποτε συνήλθε από την κρίση που το καθήλωσε την περίοδο 2011-2012. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε 2,5 μόλις χρόνια -Οκτώβριος 2009 – Μάιος 2012- απώλεσε τα 3/4 της εκλογικής του δύναμης: από το 44% κατέρρευσε στο 13% των ψήφων! Για να ακολουθήσουν τον Ιούνιο του 2012 (στις επαναληπτικές εκλογές) τα χειρότερα, με το 12%, και από εκεί και ύστερα η παράταξη αυτή κυμαίνεται πια σε μονοψήφια ποσοστά. Είτε ως ΠΑΣΟΚ, είτε ως “Ελιά”, είτε ως ΚΙΝΑΛ, ο χώρος αυτός είχε την τύχη της παλιάς Ένωσης Κέντρου, η οποία μεταδικτατορικά υπέστη πραγματική καθίζηση.
Θα εξαφανιστεί άραγε το παλιό ΠΑΣΟΚ, ή θα νεκραναστηθεί πολιτικά τα επόμενα χρόνια; Το πρώτο μοιάζει σήμερα πιθανότερο. Ας πάρουμε τα ποσοστά του στις εκλογές, καθώς και τις δημοσκοπικές έρευνες. Από τις ευρωεκλογές του 2014 και μετά, το ΠΑΣΟΚ/”Ελιά”/ΚΙΝΑΛ (που για μια περίοδο αποκαλείτο και “Δημοκρατική Συμπαράταξη”) κινείται αποκλειστικά σε μονοψήφια ποσοστά: ανάμεσα στο 4% και το 8%. Επίσης, καμία απολύτως δημοσκόπηση όλα αυτά τα χρόνια δεν το έδειξε να ανεβαίνει εκ νέου σε διψήφιο ποσοστό (10% και άνω), για να απειλήσει τον ΣΥΡΙΖΑ στην κατάληψη της δεύτερης θέσης πίσω από τη Νέα Δημοκρατία.
Έτσι, παρά την πλήρη κυβερνητική αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα, το πρώην ΠΑΣΟΚ και νυν ΚΙΝΑΛ δεν καρπώθηκε ούτε μία ψήφο από τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Κανένας παλιός ψηφοφόρος του ΠΑΣΟΚ, που μεταξύ 2012 και 2015 ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ, δεν έχει τη διάθεση να επανακάμψει στον χώρο του και να ψηφίσει το ΚΙΝΑΛ. Αυτή η “γκρίζα” ζώνη ψηφοφόρων καλύπτεται προσωρινά από την αποχή, το “δεν ψηφίζω” ή το άκυρο-λευκό των δημοσκοπήσεων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στις εκλογές του 2019 (ευρωεκλογές και βουλευτικές), ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ γνώρισε εκλογική κάμψη, εν τούτοις ο χώρος του άλλοτε ΠΑΣΟΚ έμεινε στάσιμος. Το ΚΙΝΑΛ δεν κέρδισε σχεδόν τίποτα σε σχέση με το 2015, κάτι που δημιουργεί εύλογο προβληματισμό στο επιτελείο του: αν τώρα, με τον ΣΥΡΙΖΑ σε υπαρξιακή κρίση, το ΚΙΝΑΛ παραμένει σε μονοψήφια ποσοστά, τι μέλλει γενέσθαι; Το μέλλον της Κεντροαριστεράς στην Ελλάδα, με τη μορφή του ΚΙΝΑΛ και υπό την ηγεσία της Φώφης Γεννηματά, είναι εξαιρετικά αβέβαιο.
Από εκεί και πέρα, ο διεμβολισμός του ΚΙΝΑΛ, τόσο από τη Νέα Δημοκρατία όσο και από τον ΣΥΡΙΖΑ, συνεχίζεται. Ήδη η κυβέρνηση χρησιμοποιεί σε διάφορα πόστα -ακόμη και υπουργικά- πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Την ίδια ώρα το ΚΙΝΑΛ “αιμορραγεί” και προς τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος εξακολουθεί να στηρίζεται εν πολλοίς σε παλιά πρόσωπα του λαϊκιστικού “πατριωτικού ΠΑΣΟΚ” και της αριστερής πτέρυγάς του. Έτσι, το ΚΙΝΑΛ φαίνεται να έχει χάσει οριστικά σημαντικό μέρος του κορμού του, αφού πολλοί πολιτικοί που ανδρώθηκαν στο ΠΑΣΟΚ έχουν πλέον ενσωματωθεί στα νέα τους κόμματα, δηλαδή στη Νέα Δημοκρατία και τον ΣΥΡΙΖΑ. Δρόμος επιστροφής τους, δεν υπάρχει.
Αυτό θυμίζει την τύχη, παλαιότερα, της Ένωσης Κέντρου (ΕΔΗΚ). Η παράταξη εκείνη, μετά το 1974, άρχισε να γνωρίζει μία πρωτοφανή “διαρροή” προς το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία, έτσι που μέσα σε μερικά μόλις χρόνια κυριολεκτικά εξαφανίστηκε! Είναι ενδεικτικό, ότι ενώ ο χώρος του Κέντρου είχε το 1974 πάνω από 20% (η Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις ήρθε δεύτερη στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές, με το ΠΑΣΟΚ στην τρίτη θέση), μόνο επτά χρόνια αργότερα, στις εκλογές του 1981, εξαφανίστηκε και δεν μπήκε καν στη Βουλή... Έκτοτε, το Κέντρο ποτέ δεν ανέκαμψε, προς όφελος της εκρηκτικής ανόδου του κεντροαριστερού ΠΑΣΟΚ.
Στην επταετία, λοιπόν, 1974-1981 το εκλογικό σώμα στράφηκε αριστερότερα, αφού στη θέση του ήπιου πολιτικού Κέντρου εγκαταστάθηκε το ΠΑΣΟΚ με τις “ακραίες” τότε θέσεις του. Το ίδιο συνέβη και με την κρίση των Μνημονίων, από το 2012 και μετά: πάλι οι ψηφοφόροι πήγαν αριστερότερα, αφού το σοσιαλδημοκρατικό ΠΑΣΟΚ αντικαταστάθηκε από τον αριστερό ΣΥΡΙΖΑ, ασχέτως του τι έκανε αυτός ως κυβέρνηση. Ενώ το 1974 η ευρύτερη τότε Αριστερά (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ, ΚΚΕ εσωτερικού) ήταν σχετικά συρρικνωμένη, σήμερα έχει διπλασιάσει τις δυνάμεις της. Η Ελλάδα, θεωρητικά τουλάχιστον, οδεύει όλο και πιο αριστερά.
Το ΚΙΝΑΛ, στην πραγματικότητα, αδυνατεί να καρπωθεί στο ελάχιστο έστω τη φθορά του ΣΥΡΙΖΑ, επειδή ουσιαστικά δεν έχει πια λόγο ύπαρξης. Το ΠΑΣΟΚ αποδείχτηκε ένα κίνημα με όχι ισχυρές ρίζες στον λαό, αλλά ένας τελείως ρευστός χώρος, χωρίς πραγματικές κοινωνικές βάσεις, που απλώς συντηρείτο στην εξουσία λόγω παροχών και διευκολύνσεων (“ρουσφετιών”, “βολέματος” κτλ.). Όταν αυτό έπαψε να ισχύει, εξαιτίας Μνημονίων και Τρόικας, ο κόσμος που στήριζε το ΠΑΣΟΚ ως δύναμη λαϊκιστικής πολιτικής εξαγριώθηκε τόσο πολύ, ώστε το εξαφάνισε ως δύναμη εξουσίας! Η επίπλαστη μάζα ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ εκδηλώθηκε πλήρως, από το 2012 και μετά, αποδεικνύοντας ότι το πανίσχυρο άλλοτε “Κίνημα” δεν υπήρξε παρά ένας ευκαιριακός μηχανισμός εξυπηρετήσεων και εκδούλευσης, και τίποτε περισσότερο.
Όσο και να θέλει, επομένως, το ΚΙΝΑΛ να εμφανίζεται σήμερα ως μία πιο σοβαρή εναλλακτική λύση από τον ΣΥΡΙΖΑ και ως πιο ανθρώπινο πρόσωπο διακυβέρνησης από τη Νέα Δημοκρατία, δεν δείχνει κανένα σημάδι ανάκαμψης. Αντιθέτως, συνθλίβεται στις μυλόπετρες του νέου δικομματισμού, έστω και αν ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αυτή την περίοδο υπαρξιακά αδιέξοδα. Είναι πολύ πιο πιθανό στη θέση του ΣΥΡΙΖΑ να εμφανιστεί μία άλλη δύναμη, με νέα πρόσωπα και άλλο ηγέτη στη θέση του Τσίπρα, παρά να καταλάβει το ΚΙΝΑΛ τον χώρο του ως αξιωματική αντιπολίτευση και εν δυνάμει εξουσία.
Έτσι, το πολιτικό τοπίο αριστερότερα του Κέντρου εξακολουθεί να διαμορφώνεται, μεταβαλλόμενο διαρκώς, και να φανερώνει αστάθεια. Διότι ναι μεν ο ΣΥΡΙΖΑ παραπαίει, αλλά ούτε το ΚΙΝΑΛ πείθει τον μέσο κεντροαριστερό ψηφοφόρο. Η Νέα Δημοκρατία είναι βέβαια πολύ μπροστά στις δημοσκοπήσεις, σε σχέση με την Αριστερά και το Κέντρο, όμως αυτή ακριβώς η συγκυριακή της κυριαρχία θα εκκινήσει τις διαδικασίες εμφάνισης καινούριας δύναμης, που θα προκύψει μέσα από τον χώρο του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ και θα καλύψει το σημερινό κενό στην κεντροαριστερή αντιπολίτευση. Αρκεί το νέο εκλογικό σοκ που θα υποστούν ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ, στις αμέσως επόμενες εξελίξεις, για να μπει μπροστά αυτή η διεργασία. Όσο για το ΚΙΝΑΛ και την αρχηγό του, δεν έχουν να δείξουν κάτι καινούριο, άρα το πολιτικό τους μέλλον δεν είναι καθόλου αισιόδοξο.