4.2.2017
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Στις 8 Φεβρουαρίου του 1828 γεννήθηκε στη Ναντ της Γαλλίας ο άνθρωπος γύρω από τον οποίο δημιουργήθηκε ένας άνευ προηγουμένου θρύλος στον κόσμο της «φανταστικής λογοτεχνίας», και δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη και σήμερα μιλούμε γι’ αυτόν: ο Ιούλιος Βερν (Jules Verne), του οποίου το έργο θεωρήθηκε «προφητικό» και πάντως πολύ μπροστά από την εποχή του, αν και πολλοί έκαναν λόγο για «επιστημονική φαντασία». Είναι όμως «επιστημονική φαντασία» όλα αυτά που προείδε και που αργότερα έγιναν πραγματικότητα; Ή μήπως ο Ιούλιος Βερν ήταν ένας ανώτατος μύστης, μέλος πιθανόν κάποιας πανάρχαιας αδελφότητας, της οποία κάποια απόκρυφα μυστικά αποφάσισε να βγάλει στη φόρα με τα κλασικά πλέον μυθιστορήματά του;
Η βασική του εργογραφία, μεταφρασμένη σε εκατοντάδες γλώσσες (ανάμεσα στις οποίες και η ελληνική), περιλαμβάνει βιβλία που άφησαν πραγματικά εποχή, που αγαπήθηκαν τόσο από μικρούς όσο και από μεγάλους. Μερικοί από τους τίτλους των κλασικών και μυθικών πλέον συγγραμμάτων του είναι οι εξής ενδεικτικοί: «Ταξίδι στο κέντρο της Γης», «Από τη Γη στη Σελήνη» (και η λιγότερο δημοφιλής συνέχειά του, «Γύρω από τη Σελήνη»), «Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες», «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα», «Μιχαήλ Στρογκώφ», «Η μυστηριώδης νήσος», «Ο δεκαπενταετής πλοίαρχος», «Ροβήρος ο κατακτητής», αλλά και το ελάχιστα γνωστό -που επανακυκλοφόρησε μόλις στη δεκαετία του 1990- «Το Παρίσι στον 20ό αιώνα».
Η Ναντ, η γαλλική πόλη στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Ιούλιος Βερν, υπήρξε το μεγαλύτερο αποικιακό λιμάνι της χώρας, αλλά ταυτόχρονα μια πόλη φιλελεύθερη και προοδευτική. Από μικρός ο μετέπειτα θρυλικός συγγραφέας μαγεύτηκε από δύο πράγματα που τον επηρέασαν ύστερα στο έργο του: από τον ουρανό και τη θάλασσα. Καθόταν στην ακρογιαλιά και αγνάντευε τον ουρανό, κυρίως τα ήσυχα βράδια του καλοκαιριού. Έπειτα, έστρεφε το βλέμμα του προς τη θάλασσα και τα μεγάλα μυστήρια που κρύβει μέσα της. Μέσα στο μυαλό και την ψυχή του επεξεργαζόταν, σε σπερματική ακόμη μορφή, τις ιστορίες εκείνες που ακόμη και σήμερα, ενάμιση αιώνα μετά την πρώτη τους έκδοση, μας συγκλονίζουν…
Δεν χρειάζεται εδώ να πούμε πολλά για το κλασικό έργο του Ιουλίου Βερν «Από τη Γη στη Σελήνη» (και το δίδυμο έργο «Γύρω από τη Σελήνη»). Ο Βερν περιέγραψε με εκπληκτική πραγματικά ακρίβεια ολόκληρη την προετοιμασία και την πραγματοποίηση του ταξιδιού αυτού, από τη μητέρα Γη στη δορυφορική Σελήνη, με πύραυλο! Μάλιστα περιέγραψε και επακριβώς τον τόπο από τον οποίο έγινε η εν λόγω εκτόξευση: το ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα των ΗΠΑ… Το βιβλίο «Από τη Γη στη Σελήνη» κυκλοφόρησε το 1865 και τελικά το ταξίδι… έγινε πραγματικότητα το 1969, δηλ. 104 ολόκληρα χρόνια μετά! Εάν ανατρέξει κανείς σ’ αυτό το βιβλίο, θα αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν ο Ιούλιος Βερν να έχει προβλέψει με τόσες μάλιστα λεπτομέρειες τόσα πολλά πράγματα. Στο έργο του ο Βερν έκανε λόγο για «ένα κοίλο κατασκεύασμα που χωράει μέσα στον φλοιό του τρεις ανθρώπους». Μιλούσε απλούστατα για τον πύραυλο…
Αργότερα (το 1869) συνέγραψε και εξέδωσε και το περίφημο μυθιστόρημά του «20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα». Εδώ βέβαια μιλάει για το υποβρύχιο, το οποίο κατασκευάστηκε δεκαετίες ολόκληρες αργότερα! Μιλάει για τα ταξίδια του υποβρυχίου και για τις περιπέτειές του, λες και είναι εκεί ζωντανές οι σκηνές αυτές του μέλλοντος μπροστά του… Είναι ένα ακόμη έργο που και ο πιο κακώς νοούμενος «ορθολογιστής» δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει ότι υπήρξε πέρα για πέρα μπροστά από τον καιρό του.
Άλλες εφευρέσεις για τις οποίες «προφητικά» έκανε λόγο στα έργα του ο Ιούλιος Βερν είναι σε γενικές γραμμές οι εξής: η τηλεόραση, οι τεχνητοί δορυφόροι, η δυνατότητα αναγραφής ολόκληρων φράσεων στον ουρανό, οι τηλεδιασκέψεις, ακόμα και τα περίφημα «τέιζερς» (δηλ. τα μη θανατηφόρα όπλα που απλώς παραλύουν τον ανθρώπινο οργανισμό)… Επίσης, προέβλεψε με μοναδική ακρίβεια και λεπτομέρειες μελλοντικές καταστάσεις και γεγονότα πολιτικού χαρακτήρα, όπως για παράδειγμα τη μάχη των υπερδυνάμεων του πλανήτη για το πετρέλαιο του Αρκτικού πόλου. Εδώ να σημειώσουμε ότι ο Ιούλιος Βερν ασχολήθηκε και με πολιτικά-κοινωνικά ζητήματα, ενώ οι ιστορικές και γεωγραφικές του γνώσεις, από διάφορα μάλιστα σημεία της Γης, υπήρξαν εντυπωσιακές. Σε ένα βιβλίο του, «Το αρχιπέλαγος στις φλόγες», ο Γάλλος συγγραφέας κάνει σαφή αναφορά στον εθνοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Σημειώνουμε ότι ο Ιούλιος Βερν υπήρξε μέγας φιλέλληνας και λάτρης του ελληνικού πολιτισμού.
Στο βιβλίο του «Το Παρίσι στον 20ό αιώνα», που συνέγραψε περί το έτος 1860, αλλά επί σειρά πάρα πολλών δεκαετιών δεν είχε εκδοθεί (εκδόθηκε μετά το 1990), ο Ιούλιος Βερν μας δείχνει τον κόσμο του σήμερα και του αύριο. Ο πρωτοποριακός συγγραφέας περιγράφει σ’ αυτό τη μεγάλη εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλά και την παράλληλη παρακμή των διανθρωπίνων σχέσεων· ο κόσμος του βιβλίου είναι ένας κόσμος τεχνολογικά προηγμένος, αλλά πολύ πίσω σε ηθικές αξίες και ανθρωπιά… Όπως ο κόσμος περίπου στον οποίο ζούμε. Σ’ αυτό λοιπόν το μυθιστόρημά του ο Ιούλιος Βερν προέβλεψε… τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, μηχανές δηλ. με οθόνες μπροστά στις οποίες οι άνθρωποι κάθονται και εργάζονται! Και όχι μόνο αυτό: μπορούν, μέσω αυτών των μηχανών, και επικοινωνούν μεταξύ τους με ένα αόρατο δίκτυο!!! Το οποίο ασφαλώς είναι το πασίγνωστο σήμερα σε όλους μας διαδίκτυο…
Υπάρχει όμως και μία πρόβλεψη του Γάλλου μύστη και συγγραφέα που ακόμη δεν έχει πιστοποιηθεί, αν και πολλοί αναμένουν πως δεν θα αργήσει η επιβεβαίωση ΚΑΙ αυτής του της «προφητείας». Πρόκειται για τον υπόγειο κόσμο που ο Ιούλιος Βερν περιγράφει -επίσης με εξαιρετικές λεπτομέρειες- στο μυθιστόρημά του «Ταξίδι στο κέντρο της Γης». Εκεί, οι ήρωες του Γάλλου συγγραφέα ταξιδεύουν ως τα έγκατα του πλανήτη μας, όπου εισήλθαν μέσω ενός ηφαιστείου της Ισλανδίας. Στο εσωτερικό της Γης υπάρχουν, σύμφωνα με την πλοκή του βιβλίου, υπολείμματα πανάρχαιων (πρωτόγονων) πολιτισμών, με μαμούθ, ανθρώπους σε ημιάγρια κατάσταση, παράξενα φυτά και ζώα κτλ. Είναι μία εικόνα που αρμόζει απόλυτα με την περίφημη θεωρία περί κούφιας γης, σύμφωνα με την οποία ο πλανήτης μας είναι κοίλος και κατοικείται. Ένας άλλος πολιτισμός εξελίσσεται παράλληλα με τον δικό μας, στην επιφάνεια της Γης, κυριολεκτικά σε χρόνο ανύποπτο… Όμως η θεωρία της κούφιας (ή κοίλης) γης ακόμη αναπτύσσεται και έχουν να ειπωθούν μετά βεβαιότητας πολλά ακόμη στο μέλλον.
Ο Ιούλιος Βερν, ο μεγάλος αυτός συγγραφέας (και όχι μόνο) απεβίωσε το 1905 σε ηλικία 77 ετών. Όμως το τεράστιας αξίας έργο του αποδείχτηκε με τον καιρό ότι μόνο «επιστημονική φαντασία» δεν ήταν. Αντίθετα, περιέγραψε έναν κόσμο στον οποίο περίσσευε η τεχνολογική επάρκεια σε σχέση με το παρελθόν, όμως τα ανθρώπινα αισθήματα είχαν υποχωρήσει… Ο Νίκος Πράντζος έγραψε τα εξής ενδιαφέροντα για το έργο του Βερν και τη σημασία του για εμάς σήμερα, που αξίζει να παραθέσουμε:
«Τι μένει από το έργο του Βερν σήμερα, που χιλιάδες αεροπλάνα πολύ μεγαλύτερα και γρηγορότερα από αυτά που φαντάστηκε διασχίζουν καθημερινά τον αέρα, που πυρηνοκίνητα υποβρύχια ικανά να καταστρέψουν ολόκληρες χώρες κρύβονται για μήνες στα βάθη των ωκεανών χωρίς να χρειάζεται να αναδυθούν, που εικόνες και πληροφορίες από οποιοδήποτε σημείο της Γης μεταφέρονται αστραπιαία σε ολόκληρο τον πλανήτη, που ο άνθρωπος περπάτησε στο φεγγάρι και οι διαστημοσυσκευές του εξερευνούν συστηματικά τα πέρατα του ηλιακού συστήματος;
Μένει αυτή η προαιώνια λαχτάρα του ανθρώπου να γνωρίσει καλύτερα τον κόσμο που τον περιβάλλει, και η πίστη ότι μπορεί να τον αλλάξει στηριγμένος στις δυνάμεις του, στη συσσωρευμένη ανθρώπινη γνώση. Το πρώτο αντιστοιχεί στο αριστοτελικό «πάντες άνθρωποι του ειδέναι ορέγονται φύσει» («όλοι οι άνθρωποι, από τη φύση τους, θέλουν να μαθαίνουν»). Το δεύτερο είναι απλά το προμηθεϊκό όραμα, η βεβαιότητα ότι ο άνθρωπος δεν είναι καταδικασμένος να υφίσταται για πάντα τη σκληρή, μονότονη πραγματικότητα, αλλά μπορεί να την ανατρέψει, περνώντας έτσι σε ένα ανώτερο στάδιο της εξέλιξής του. «Δεν υπάρχουν ανυπέρβλητα εμπόδια, υπάρχει μόνο η ανθρώπινη θέληση, περισσότερο ή λιγότερο δυνατή» έλεγε ο Βερν με το στόμα του πλοιάρχου Χατεράς».