15.1.2021
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Σ' έναν άλλον, παράλληλο, κόσμο δύναται να κριθεί το μέλλον της ανθρωπότητας· στον κόσμο των νανο-διαστάσεων, εκεί όπου ο ανθρώπινος οφθαλμός αδυνατεί να έχει πρόσβαση και τα εκεί δρώμενα γίνονται ορατά μόνο μέσω της χρήσης πανίσχυρων μικροσκοπίων. Σαν σε σύμπαν που διαδραματίζεται ταυτόχρονα μ' αυτό της δικής μας κλίμακας, ο κόσμος των πυγμιαίων μέτρων και σταθμών είναι εξίσου περίπλοκος: μία ολόκληρη “καθημερινότητα”, με όλη της τη συνθετότητα, παίρνει σάρκα και οστά “εκεί μέσα”, στα εσώτερα των υλικών οργανισμών, δηλαδή στα άδυτα των αδύτων της φαντασίας μας.
Τι είναι η νανοτεχνολογία; Σύμφωνα με τον ορισμό που δίδει η Βικιπαίδεια, “είναι μια νέα επιστήμη και ορίζεται ως η εκμετάλλευση της ύλης σε ατομικό και μοριακό επίπεδο. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη δημιουργία και χρήση λειτουργικών δομών μεγέθους μεταξύ 1 και 100 νανομέτρων, της τάξεως δηλαδή του 10−9μέτρων. Οι διαστάσεις γίνονται ευκολότερα αντιληπτές αναφέροντας πως ένα νανόμετρο ισούται περίπου με το 1/80000 μιας ανθρώπινης τρίχας ή με το μήκος 10 ατόμων υδρογόνων σε σειρά. Κατά παρόμοι τρόπο ορίζεται και ο όρος νανοεπιστήμη αναφερόμενος σε επιστήμες οι οποίες μελετούν φαινόμενα στην κλίμακα αυτή“.
Από τα παραπάνω, μπορεί κανείς εύκολα να αντιληφθεί για τι είδους νανικές διαστάσεις πρόκειται· τόσο μικροσκοπικές, ώστε να είναι πραγματικά ασύλληπτες για τον συνήθη ανθρώπινο νου, τον ούτως ή άλλως εθισμένο στις εικόνες που αντανακλά το βεληνεκές του δικού μας -”εξωτερικού”- κόσμου. Όμως αυτός ο “άλλος” κόσμος, που κάποιοι τόλμησαν παλαιότερα να ταυτίσουν με τον κόσμο των πνευμάτων, υπάρχει και είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο φοβερός και τρομερός απ' όσο η ανθρώπινη σκέψη μπορεί να αντέξει. Είναι ένας κόσμος σκληρός, όπου τα πάντα κινούνται και λειτουργούν σαν μέσα σε μια στενόμακρη σήραγγα, χωρίς ιδιαίτερα περιθώρια ευελιξίας, όντως σαν να αφορά κατάσταση φαντασμάτων...
Όπως ήταν φυσικό, οι επιστήμονες θέλησαν να εκμεταλλευθούν τη νανοτεχνολογία για ιατρικούς, αλλά και για γενετικούς σκοπούς. Σε άρθρο της Κατερίνας Αϋφαντή (“Νανοτεχνολογία και Ιατρική”), διαβάζουμε ανάμεσα σε άλλα τα εξής: “Οι διατάξεις των νανοϋλικών τούς επιτρέπουν να διαχέονται με ευκολία μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό, ενώ οι ξεχωριστές τους ιδιότητες υπόσχονται να αλλάξουν τις μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας ασθενειών. Παραδείγματα των ξεχωριστών αυτών ιδιοτήτων είναι: α) Ο φωσφορισμός νανοκρυστάλλων (οξείδια πυριτίου) όταν εκτεθούν σε συγκεκριμένο μήκος κύματος φωτός. Στα νανοκρύσταλλα αυτά έχουμε τη δυνατότητα να προσαρμόσουμε πρωτεΐνες οι οποίες προσκολλώνται πάνω σε καρκινικά κύτταρα. Επομένως, όταν εισέλθει σε ζωντανό οργανισμό ένα διάλυμα που περιέχει συστήματα πρωτεϊνών-νανοκρυστάλλων θα κατευθυνθεί στα ογκίδια, τα οποία κάτω από κατάλληλο φωτισμό θα φωσφορίζουν. Αυτή η μέθοδος που βρίσκεται σε πειραματικά στάδια θα συντελέσει στην ακριβέστερη διάγνωση καρκίνου και όγκων. β) Η προσκόλληση συγκεκριμένων πρωτεϊνών και βακτηρίων πάνω σε νανοδιατάξεις θα συμβάλει ουσιαστικά στην αιματολογία. Αρχικές έρευνες έχουν δείξει ότι ανάλογα με το υλικό του νανοκαλωδίου και την τάση ηλεκτρικού ρεύματος που το διαπερνά προσκολλώνται πάνω του συγκεκριμένες πρωτεΐνες, βακτήρια και ιοί. Επομένως, αν ταξινομήσουμε ποια νανοϋλικά και σε τι τάσεις αντιδρούν με συγκεκριμένους ιούς, θα μπορούμε βάζοντας μια πολύ μικρή ποσότητα αίματος μέσα σε συγκεκριμένα νανοσυστήματα να εντοπίζουμε ιούς όπως ο ιός του ΑΙDS και η λευχαιμία. γ) Ο εγκλωβισμός χημικών ουσιών (χημειοφάρμακα) μέσα σε νανοσφαιρίδια μετάλλων και η μετέπειτα έκχυση μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό θα αναβαθμίσουν σημαντικά τη διεξαγωγή και την αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας. Τα προαναφερθέντα νανοσφαιρίδια θα κατευθύνονται (π.χ. με εξωτερικό μαγνητισμό) στις καρκινικές περιοχές και θα εκχύνουν το φάρμακο μόνο στα άρρωστα κύτταρα, χωρίς να καταστρέφουν τα υγιή, κάτι το οποίο δεν είναι εφικτό με τις σημερινές μεθόδους”.
Στο πεδίο της γενετικής, οι νανοτεχνικές τυγχάνουν επίσης εφαρμογών, που πολλές φορές κρατιούνται απόρρητες από τη δημοσιότητα. Πώς μπορεί να διεισδύσει όμως ένας εξωτερικός παράγοντας σε διαστάσεις που είναι τόσο απίστευτα λιλιπούτειες, εντός οργανισμού, προκειμένου να αλλοιώσει ή μεταλλάξει ένα γενετικό υλικό; Τη λύση δίνουν τα λεγόμενα νανορομπότ· πρόκειται για νεολογισμό, ο οποίος σημαίνει το ρομπότ σε κλίμακα νανόμετρου (στα αγγλικά η λέξη αυτή, εκτός από “nanorobot” μπορεί να συναντηθεί και ως “nanobot”). Λόγω της απειροελάχιστης μάζας του, το νανορομπότ έχει τη δυνατότητα να εισέλθει σε χώρους σχεδόν ά-χωρους, εκεί όπου αδυνατεί να έχει πρόσβαση το οποιοδήποτε εξωτερικό εργαλείο. Τότε, το τηλεκατευθυνόμενο αυτό ανδροειδές, του περίπου ανύπαρκτου όγκου, μπαίνει στα πολύ ενδότερα του οργανισμού και μπορεί να εκτελέσει την “αποστολή” του.
Φτάνουμε έτσι στην περίφημη “νανοτεχνολογία του DNA” [DNA = δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ: χημικό υλικό, εντός του οποίου εντοπίζεται το γενετικό υλικό μας]. Είναι το επιστημονικό εκείνο πεδίο, το οποίο ασχολείται με την κατασκευή DNA νανοδομών. Το επινόησε, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Αμερικανός ειδικός Nadrian C. Seeman, που το 1991 παρουσίασε το επόμενο μεγάλο βήμα στην κατεύθυνση αυτή, τον “κύβο DNA”. Εξ αρχής τέθηκε το ερώτημα, εάν οι τεχνικές αυτές μπορούν να τύχουν εφαρμογής στην καταπολέμηση του καρκίνου. Η απάντηση υπήρξε θετική: πράγματι, το νανορομπότ θα μπορούσε να μπει πολύ βαθιά μέσα στο ανθρώπινο γενετικό υλικό, για να αναγνωρίσει ποια είναι τα νοσούντα κύτταρα και να προκαλέσει τη με κάποιο τρόπο απόπτωσή τους (τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο). Έτσι, η νανοτεχνολογία τίθεται στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, αν και αυτό αφορά προς το παρόν μόνο μία κλειστή ελίτ του ανθρώπινου γένους, τα μέλη της οποίας έχουν το προνόμιο να τυγχάνουν ανάλογης θεραπείας, σε περίπτωση που ασθενήσουν από κακοήθεις όγκους, μελανώματα ή νεοπλάσματα. Γι' αυτό, ίσως, η νανοτεχνολογία του DNA χαρακτηρίστηκε ως “η επιστήμη του μέλλοντος”.
Η νανορομποτική, λοιπόν, στον πόλεμο κατά της “ανίατης νόσου” (όπως αρκετοί την αποκαλούν). Αλλά και, γενικότερα, κατά των ιών και μικροβίων. Οι εν λόγω κακόβουλοι μικροοργανισμοί -ωσάν να πρόκειται για κακόβουλο λογισμικό μέσα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή μας-, οι οποίοι έχουν το εξαιρετικό πλεονέκτημα να είναι τρομακτικά ελαχιστομεγέθεις εκ του νόμου της φύσεώς τους, αντιμετωπίζονται αποκλειστικά και μόνο με έναν μοναδικό τρόπο: με ισοδύναμους σε ποσότητα ύλης νανο-οργανισμούς. Δηλαδή, με τα νανορομπότ που λέγαμε. Τα νανορομπότ εισβάλλουν στο εχθρικό περιβάλλον, εντοπίζουν τον εχθρό και με τα “νανοϋλικά” που μεταφέρουν, τον εξοντώνουν, λυτρώνοντας ταυτόχρονα τον οργανισμό από την αρρώστια και τον θάνατο. Ένας πόλεμος, στην κυριολεξία, λαμβάνει χώρα εντός αοράτων για τον άνθρωπο βαθμίδων. Ίσως, κατ' αυτό τον τρόπο, η νανοτεχνολογία να αποδειχθεί το λυκόφως των ιών, όπως πολλοί ελπίζουν!
Πρόκειται, πράγματι, για στρατιωτική ορολογία. Η επίθεση των νανορομπότ εναντίον των καρκινικών -και, γενικότερα, των κακόβουλων- κυττάρων θυμίζει τον θηρευτή (κομάντο) που εκπληρώνει μία επιχείρηση χωρίς αύριο, μία αποστολή θανάτου... Ήδη το Κέντρο Βιοτεχνολογίας στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης των ΗΠΑ δημιούργησε μία παγίδα που αιχμαλωτίζει και κομματιάζει ιούς. Η παγίδα αυτή έχει σχήμα αστεριού, εκ του οποίου φύονται πέντε αγκυλωτές ακτίνες. Ο ιός-θύμα, θεωρώντας την παγίδα υγιές κύτταρο, με το που την διακρίνει σπεύδει αμέσως να προσκολληθεί πάνω της με σκοπό να την μολύνει. Όμως τότε ακριβώς η παγίδα μπαίνει σε λειτουργία: ως αγκαθωτό συρματόπλεγμα σκίζει τη σάρκα του επιτιθέμενου ιού, με τις ακτίνες της να τον μετατρέπουν μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου σε θρύψαλλα. Όσο για το (εύλογο) ερώτημα, πώς άραγε ο πονηρός ιός, που έχει μάθει μέσω της εξέλιξης να επιβιώνει για εκατομμύρια χρόνια, δεν αποφεύγει τη νανο-παγίδα, η απάντηση είναι η εξής: επειδή η παγίδα είναι δημιουργημένη από DNA, δεν μπορεί να αντιληφθεί τη διαφορά, κι έτσι πέφτει πάνω της, νομίζοντας πως βρήκε το επόμενο εύκολο θύμα του.
Και τώρα, στην καταπολέμηση του κορονοϊού/Covid-19, αλλά και των ιών που νομοτελειακά έρχονται (όπως η Ασθένεια-Χ κατά πολύ χειρότερη του κορονοϊού, καθώς και η κυβερνο-πανδημία που θα νεκρώσει κάθε ψηφιακό αρχείο επί του πλανήτη), τα νανορομπότ με το γενετικό φορτίο DNA -αλλά και ηλεκτρονικό πληροφοριακό υλικό- πάνω τους, θα μπορούσαν να μετατραπούν σε “Δούρειο Ίππο”, ικανό να κουβαλά την κατάλληλη “θεραπευτική αγωγή”, εξοντώνοντας τους πάσης φύσης θανατηφόρους ιούς: δύνανται να κουβαλούν, αντίστοιχα, χημικά παρασκευάσματα για τους βιολογικούς οργανισμούς και τεχνολογικού τύπου φάρμακα για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές μας. Θα προκληθεί, έτσι, η θανάτωση του ιού, προτού αυτός προλάβει να μολύνει τον ξενιστή του. Βιολογικός και ηλεκτρονικός οργανισμός ομοιάζουν κατά τούτο: οι βιολογικές κυτταρικές μεμβράνες αποτελούν το μοτίβο για τη δημιουργία ανάλογων ηλεκτρονικών τοιχωμάτων, ως τεχνητές επιφάνειες όπου τα εύκαμπτα νανοσύρματα αντιστοιχούν στις ζωντανές λωρίδες λιπιδίων-λιποδιαλυτών μορίων των βιολογικών οργανισμών. Τα ψηφία 0 και 1 (που απαντούν, αντιστοίχως, στον θάνατο και τη ζωή) τοποθετούνται στο “βιοτσίπ”, όπως ακριβώς οι πρωτεΐνες μυοσίνη και κινεσίνη -ως η ενέργεια που οδηγεί στη συστολή των μυών και τη μεταφορά μορίων εντός των κυττάρων- είναι υπεύθυνες για τη ζωή και τον θάνατο του ανθρώπου...
“Δούρειος Ίππος”, συνεπώς, όπως τότε, έτσι και τώρα... Ο νέος Οδυσσέας, ως ο διαχρονικός Έλλην άνθρωπος, για μία ακόμη φορά καλείται να βρει τη λύση, διαμέσου του “αλόγου της Τροίας”, ούτως ώστε το ανθρώπινο γένος να αποφύγει ένα δραματικό όσο και άδοξο φινάλε, μες στη μιζέρια της καθημερινότητας και τη γενική κατάθλιψη. Ο παγωμένος και σκοτεινός χειμώνας της ανθρωπότητας δύναται και πάλι να αναβληθεί, αποδεικνύοντας την τωρινή κρίση απλώς ως το κατά άγιο Παΐσιο “μεγάλο τράνταγμα” και μεταθέτοντας τον αναπόφευκτο πλανητικό Αρμαγεδδώνα σε μέλλοντα χρόνο. Σε διαφορετική περίπτωση, το αποκαλυπτικό Θηρίο έχει ήδη γεννηθεί και, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι σειρές, ανδρώνεται με ρυθμούς ανεξέλεγκτους.