6.7.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Ήταν 10 Ιανουαρίου του έτους 49 π.Χ. Ο Ιούλιος Καίσαρας, αυτή η νέα πολιτική δύναμη της Ρώμης, μαζί με το στράτευμά του -την περίφημη 13η Λεγεώνα- αποφάσισε να προβεί στη μεγάλη ενέργεια που έμελλε να αλλάξει την ανθρώπινη ιστορία: διέσχισε τον ποταμό Ρουβίκωνα και κήρυξε τον πόλεμο στους κυβερνήτες της Αυτοκρατορίας και πρώην συμμάχους του, της Ρωμαϊκής Συγκλήτου! Λίγο πιο πριν, αμέσως μετά τη λήξη των πολέμων με τους Γαλάτες, ο Ιούλιος είχε συγκρουστεί με τη Σύγκλητο και τον πανίσχυρο Πομπήιο, με τον οποίο είχε συνάψει πολιτική συμμαχία ήδη από το 60 π.Χ. Ξεκινούσε ένας αδυσώπητος εμφύλιος πόλεμος, με τελικό θριαμβευτή τον Ιούλιο Καίσαρα...
Έκτοτε, η φράση “Διέβη τον Ρουβίκωνα” έμεινε ιστορική, σημαίνοντας τη λήψη κομβικών αποφάσεων, όχι μόνο στα μεγάλα γεωπολιτικά κτλ. γεγονότα, αλλά και στην ατομική ζωή του καθενός. Ο Ρουβίκωνας, από ένα μικρό και μάλλον άσημο έως τότε ποτάμι της βόρειας Ιταλίας, κατήντησε συνώνυμο φοβερών και τρομερών γεγονότων, που σημάδεψαν το μέλλον της Αυτοκρατορίας και του κόσμου. Ακόμη και σήμερα, πάνω από 2.000 αργότερα, με την παραπάνω φράση εννοούμε την κίνηση κεντρικής σημασίας, έπειτα από την οποία δεν υπάρχει πια γυρισμός.
Άλλη σπουδαία φράση από εκείνο το ιστορικό επεισόδιο, έμειναν τα λεγόμενα του Ιουλίου Καίσαρα, ο οποίος όταν πια είχε διαβεί τον Ρουβίκωνα, επικεφαλής του στρατεύματός του, λέγεται πως είπε το περίφημο: “Alea jacta est!”, δηλ. “Ο κύβος ερρίφθη!”. Τελικά, με τη νίκη του Ιουλίου Καίσαρα, το 49 π.Χ., έλαβε οριστικό τέλος η θρυλική Τριανδρία που κυβερνούσε τη Ρώμη από το 60 π.Χ.: Γναίος Πομπήιος, Μάρκος Κράσσος και Ιούλιος Καίσαρας. Η Τριανδρία ήταν ό,τι πιο ισχυρό στην εποχή της: ο Πομπήιος ήταν ο αναμφισβήτητος στρατιωτικός ηγέτης, ο Κράσσος ο πλέον πλούσιος άνθρωπος στη Ρώμη, ενώ ο Καίσαρας έχαιρε άκρας δημοφιλίας ως πολιτικός. Μάλιστα, ο Πομπήιος έλαβε ως σύζυγο την Ιουλία, την κόρη του Ιουλίου Καίσαρα...
Τον καιρό εκείνο εμφανίστηκε ένας επικίνδυνος εχθρός για τη Ρώμη: οι Γαλάτες. Τότε, οργανώθηκε εκστρατεία ενάντια στη Γαλατία, με επικεφαλής τον Ιούλιο Καίσαρα, η οποία είχε νικηφόρα κατάληξη. Πριν όμως από τον θρίαμβο, δραματικά γεγονότα σημειώθηκαν πίσω στη Ρώμη· το 54 π.Χ. πέθανε ξαφνικά η Ιουλία, ενώ έναν χρόνο αργότερα πέθανε και ο Μάρκος Κράσσος. Ήταν σαφές ότι όλα όσα ένωναν προηγουμένως τον Πομπήιο με τον Καίσαρα, είχαν χαθεί για πάντα. Η σύγκρουση ανάμεσα στους δύο φιλόδοξους ηγέτες ήταν θέμα χρόνου να εκδηλωθεί.
Αυτό και έγινε. Η Σύγκλητος της Ρώμης, φοβούμενη ότι οι συνεχείς επιτυχίες του Καίσαρα στη Γαλατία θα τον μετέτρεπαν σύντομα σε δικτάτορα, έπεισε τον Πομπήιο να ταχθεί εναντίον του. Ο απλός λαός, εξάλλου, είχε ήδη πάει με το πλευρό του Ιουλίου Καίσαρα, του οποίου η δημοφιλία -έτσι κι αλλιώς ισχυρή από παλιά- εκτοξεύθηκε στα ύψη. Όταν, λοιπόν, η Σύγκλητος ζήτησε από τον Καίσαρα να διαλύσει τις λεγεώνες του, εκείνος αρνήθηκε. Γνώριζε ότι αν έμπαινε άοπλος στη Ρώμη, ενδεχομένως να συλλαμβανόταν και να οδηγούνταν στον θάνατο! Έτσι, πήρε τη μεγάλη απόφαση: να συνεχίσει την πορεία του με τη 13η Λεγεώνα και να διασχίσει τον Ρουβίκωνα...
Το 48 π.Χ. ο Πομπήιος δολοφονήθηκε στην Αίγυπτο από τους ανθρώπους που είχαν σταλεί εκεί για να τον υποδεχτούν. Την πολεμική του κατά του Καίσαρα, την συνέχισε ο διάδοχός του, ο Κάτωνας. Όμως η Ιστορία είχε ήδη πάρει την πορεία της και δεν γύριζε πίσω: ο Ιούλιος Καίσαρας συνέτριψε τον Κάτωνα και, λίγο καιρό μετά, και τον γιο του Πομπήιου (τον Γναίο Πομπήιο τον νεώτερο). Όχι απλώς αναδείχθηκε θριαμβευτής του ρωμαϊκού εμφυλίου, αλλά αναγορεύτηκε επιπλέον σε “Dictator Perpetuo” (“Ισόβιος Δικτάτορας”)! Ήταν ο απόλυτος κυβερνήτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για πέντε χρόνια· τον Μάρτιο του 44 π.Χ. η κυριαρχία του ήταν γραπτό να λήξει με τρόπο άδοξο...
Στις 15 Μαρτίου του έτους 44 π.Χ. εκδηλώθηκε η συνωμοσία εναντίον του Ιουλίου Καίσαρα, η οποία είχε ως τραγικό αποτέλεσμα τη δολοφονία του μέσα στη Σύγκλητο· οι Συγκλητικοί τον μαχαίρωσαν 23 φορές... Τη συνωμοσία είχε οργανώσει ο Γάιος Κάσσιος, ανώτερος Συγκλητικός, και σ' αυτή συμμετείχε και ο πιστός άνθρωπος του Καίσαρα, και θετός του γιος, ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος. Από εκεί προέρχεται και η επίσης ιστορική φράση που λέγεται ότι εκστόμισε τότε ο Ιούλιος Καίσαρας: “Και εσύ τέκνον Βρούτε;”...
Τα δραματικά γεγονότα του Μαρτίου του 44 π.Χ. οδήγησαν σε ραγδαίες εξελίξεις. Ο λαός της Ρώμης εξεγέρθηκε κατά των δολοφόνων, και τελικά της κατάστασης επωφελήθηκε ο άλλοτε στενός συνεργάτης του Ιουλίου Καίσαρα, ο Μάρκος Αντώνιος. Τότε δημιουργήθηκε η Δεύτερη Τριανδρία (Μάρκος Αντώνιος, Οκταβιανός Αύγουστος και Μάρκος Αιμίλιος Λέπιδος), η οποία συγκρούστηκε με τους συνωμότες και δολοφόνους του Καίσαρα. Την περίοδο εκείνη έγιναν οι λεγόμενες “προγραφές”, όταν συνελήφθησαν εκατοντάδες προσωπικότητες της Ρώμης, εχθρικά διακείμενες προς το καθεστώς, και θανατώθηκαν. Μεταξύ αυτών, και ο ξακουστός ρήτορας, νομικός και φιλόσοφος Κικέρωνας (Μάρκος Τύλλιος Κικέρων), σφοδρός πολέμιος του Μάρκου Αντώνιου...
Δύο χρόνια μετά τη συνωμοσία κατά του Ιουλίου Καίσαρα παίχτηκε η τελευταία πράξη του δράματος. Εν έτει 42 π.Χ., στους Φιλίππους της Μακεδονίας (δίπλα στο όρος Παγγαίο) έγινε η καθοριστική για το μέλλον της Αυτοκρατορίας μάχη. Οι δολοφόνοι του Καίσαρα, ο Γάιος Κάσσιος και ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος, είχαν καταφύγει στις ανατολικές επαρχίες της Αυτοκρατορίας, για να οργανώσουν την αντεπίθεσή τους κατά των αντιπάλων τους, στην προσπάθειά τους να καταλάβουν την εξουσία. Εκεί έλαβε χώρα το κάτωθι παράξενο περιστατικό...
Ο Βρούτος, ενώ ήταν στρατοπεδευμένος με τους άντρες του στον Ελλήσποντο, θρυλείται ότι είδε στο όνειρό του τον Ιούλιο Καίσαρα· ο τελευταίος επισκέφτηκε στη σκηνή του τον άλλοτε ευνοούμενό του, που τελικά τον πρόδωσε, και του είπε τα παρακάτω λόγια: “Οψόμεθα εις Φιλίππους!”. Δηλαδή, “θα ιδωθούμε στους Φιλίππους!”, τοποθεσία όπου πράγματι επρόκειτο να λογαριαστούν σύντομα τα αντίπαλα στρατεύματα.
Στις 23 Οκτωβρίου του 42 π.Χ. ο Βρούτος, πράγματι, βρέθηκε στους Φιλίππους, όπου και γνώρισε την ήττα από τον στρατό του Μάρκου Αντώνιου· λίγες ημέρες προηγουμένως, ο Μάρκος Αντώνιος είχε συντρίψει και το στράτευμα του Γάιου Κάσσιου, ο δε τελευταίος -προκειμένου να αποφύγει την ταπεινωτική του σύλληψη- αυτοκτόνησε. Αυτό ήταν το πεπρωμένο και του Βρούτου: μετά την πανωλεθρία του στρατού του, αποκλείστηκε με ελάχιστους άντρες πάνω σε ένα ύψωμα. Εκεί, αποφάσισε να βάλει τέλος στη ζωή του· έπεσε πάνω στο ξίφος του, αναφωνώντας “καιρός να ξαναφεύγουμε, αυτή τη φορά όμως όχι με τα πόδια, αλλά με τα χέρια”... Τι ειρωνεία όμως... Το ξίφος αυτό, με το οποίο αυτοκτόνησε, ήταν εκείνο με το οποίο είχε σκοτώσει άλλοτε τον Ιούλιο Καίσαρα! Μετά από όλα αυτά, οι μεν Αντώνιος και Οκταβιανός μοιράστηκαν το βασίλειο (για να έρθουν έπειτα κι αυτοί σε σύρραξη μεταξύ τους...), το δε όραμα που είδε ο Βρούτος στον Ελλήσποντο επαληθεύτηκε με τον δραματικότερο τρόπο...