Η ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ…
7.8.2016
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Το 1973 ήταν ένα κομβικό έτος για την εξέλιξη του σύγχρονου κόσμου. Ο Ψυχρός πόλεμος ανάμεσα στις δύο μεταπολεμικές δυνάμεις (ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση) βρισκόταν φαινομενικά σε ύφεση, αλλά παρ’ όλα αυτά ο πλανήτης εξακολουθούσε να είναι αναστατωμένος. Ήταν η χρονιά που ξέσπασε η περίφημη (πρώτη) πετρελαϊκή κρίση, που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη της πάνω στην ανθρωπότητα: ουσιαστικά, από εκεί και μετά, η ραγδαία ανάπτυξη των οικονομιών των προηγμένων χωρών γνώρισε στασιμότητα… Πέραν αυτού, ο πόλεμος που έμεινε γνωστός ως «Γιομ Κιπούρ» (από την ομώνυμη ισραηλινή γιορτή), το φθινόπωρο του 1973, όταν οι γειτονικές του Ισραήλ αραβικές χώρες του επιτέθηκαν ξαφνικά και απροειδοποίητα, προκάλεσε νέα ανησυχία για την κατάσταση στην τόσο ευπαθή και νευραλγική Μέση Ανατολή… Μέσα σ’ αυτό το κλίμα γενικευμένης αστάθειας και «αναμπουμπούλας», με τον κόσμο να αναδιανέμεται (μία μυστική συμφωνία ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης είχε υπογραφεί στη Μόσχα έναν χρόνο πριν, δηλ. το 1972), η Ελλάδα ευρίσκετο στο μέσο του γεωπολιτικού κυκλώνα της εποχής. Και πράγματι, ενώ μέχρι και ολόκληρο το 1972 το πολιτικό κλίμα στην Ελλάδα έδειχνε σταθερό, με την έννοια ότι το καθεστώς των Απριλιανών του 1967 φαινόταν να τραβά σε μάκρος χρόνου χωρίς σοβαρή αμφισβήτηση από πουθενά, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν με το που μπήκε το έτος-«κλειδί» των επερχομένων δραματικών εξελίξεων: το 1973. Όταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ως κυβερνήτης, έκανε το διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό εν όψει του νέου έτους 1973, είναι παραπάνω από βέβαιο ότι δεν φανταζόταν τι θα επακολουθούσε στη διάρκεια εκείνης της τόσο δραματικής -και τόσο γεμάτης με γεγονότα- χρονιάς. Ίσως μάλιστα ο Απριλιανός ηγέτης να έκανε και όνειρα για το μέλλον, αφού (όπως έδειξε η συνέχεια του χρόνου εκείνου) αποπειράθηκε να εγκαθιδρύσει ένα προεδρικού χαρακτήρα καθεστώς, με ένα πολιτικό σύστημα πλήρως ελεγχόμενο από τον ίδιο. Όμως ο κόσμος άλλαζε ριζικά, η Ελλάδα το ίδιο· αυτό ο Παπαδόπουλος πιθανόν να μην το αισθάνθηκε, ακόμη και όταν έλαβε το πρώτο προμήνυμα των δραματικών εξελίξεων που κατέφθαναν… Τα γεγονότα της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών, τον Φεβρουάριο του 1973, ήταν η πρώτη σαφής ένδειξη ότι τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά για την κυβέρνηση. Χιλιάδες φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής, στο κέντρο των Αθηνών, στην πρώτη μεγάλη διαδήλωση κατά του απριλιανού καθεστώτος, μετά από εκείνη που σημειώθηκε στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, το φθινόπωρο του 1968. Η διαδήλωση έλαβε τον χαρακτήρα εξέγερσης, αλλά απεφεύχθησαν τα χειρότερα μόνο και μόνο επειδή οι καταληψίες δεν κατάφεραν να παρατείνουν την παραμονή τους στο κτίριο πέραν της μίας ημέρας (το κατέλαβαν στις 21 Φεβρουαρίου και την επομένη, αργά το βράδυ, αποχώρησαν ειρηνικά)… Το κακό όμως είχε γίνει για το καθεστώς Παπαδόπουλου. Για πρώτη φορά, έπειτα από έξι χρόνια, η κατάληψη της Νομικής έδειξε ότι υπήρχε σαφής διάθεση ενός τμήματος του λαού (και μάλιστα της σπουδάζουσας νεολαίας) να τα βάλει ευθέως με το κατεστημένο. Όμως οι Απριλιανοί μάλλον δεν αντιλήφθηκαν τη σπουδαιότητα και τον κομβικό χαρακτήρα των στιγμών αυτών και συνέχισαν την προηγούμενη πορεία τους, χωρίς τη λήψη ριζοσπαστικών μέτρων. Μάλιστα, έναν περίπου μήνα μετά (20 Μαρτίου 1973) οι φοιτητές προχώρησαν και σε δεύτερη κατάληψη του κτιρίου της Νομικής! Αυτή τη φορά το πλήθος των φοιτητών διαλύθηκε έπειτα από άμεση επέμβαση της αστυνομίας… Η Ελλάδα ήταν πλέον ένα «καζάνι» που «έβραζε». Αυτό φάνηκε και με το κίνημα του Ναυτικού, τον Μάιο του 1973. Επρόκειτο για την αντικαθεστωτική δράση μιας ομάδας αξιωματικών του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, που είχε ως στόχο της την ανατροπή του καθεστώτος της 21ης Απριλίου. Η οργάνωση των αξιωματικών αυτών μύησε στο κίνημα και αρκετούς αξιωματικούς του Στρατού, καθώς και της Αεροπορίας. Το κίνημα ήταν να εκδηλωθεί στις 23 Μαΐου 1973, όμως δυο μέρες προηγουμένως προδόθηκε· ένα πολεμικό πλοίο, το «Βέλος», με κυβερνήτη τον Νίκο Παππά, αποχώρησε αιφνιδιαστικά από άσκηση του ΝΑΤΟ και αποσκίρτησε στην Ιταλία, με το πλήρωμά του να ζητά πολιτικό άσυλο από τη γειτονική χώρα. Όλα αυτά προκάλεσαν έντονο προβληματισμό στο καθεστώς. Οι εξελίξεις έμελλε πλέον να είναι ραγδαίες και να λάβουν τη μορφή χιονοστιβάδας… Ένα επιπρόσθετο κακό για τους Απριλιανούς ήταν ότι τα γεγονότα αυτά (οι καταλήψεις της Νομικής και, κυρίως, το κίνημα του Ναυτικού) προβλήθηκαν πολύ από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Οι πολίτες ξένων χωρών άρχισαν και πάλι να στρέφουν το βλέμμα τους προς την Ελλάδα, ενώ φωνές ακούγονταν σε όλο τον πλανήτη ότι τη χώρα κυβερνούσε μία στρατιωτική χούντα που βασάνιζε και σκότωνε τους πολιτικούς της αντιπάλους· η κυβέρνηση Παπαδόπουλου έχανε το επικοινωνιακό παιχνίδι. Σύμφωνα με τους Απριλιανούς, δύο παλαιοί πολιτικοί, ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας και ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, ήταν πίσω από τους κινηματίες του Ναυτικού και βοήθησαν πολιτικά και οικονομικά το κίνημα. Οι σοβαρότερες παρενέργειες όμως υπήρξαν στο θέμα του βασιλικού θεσμού. Μέχρι τότε οι Απριλιανοί πραξικοπηματίες δεν είχαν αμφισβητήσει, στα φανερά τουλάχιστον, το Στέμμα. Απλώς, μετά το αντιπραξικόπημα του Βασιλέως Κωνσταντίνου (Δεκέμβριος 1967) εναντίον τους, ο Βασιλεύς είχε αντικατασταθεί από Αντιβασιλέα. Τώρα όμως, μετά το κίνημα του Ναυτικού, τα πράγματα άλλαξαν. Οι Απριλιανοί θεώρησαν ότι ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος ήταν κατ’ ουσίαν πίσω από το κίνημα και οι αξιωματικοί που συμμετείχαν σ’ αυτό ήταν φιλοβασιλικοί. Την 1η Ιουνίου του 1973 λοιπόν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, με διάγγελμά του, κατήργησε τη βασιλεία, ανακηρύσσοντας προεδρική δημοκρατία! Προέβη μάλιστα και στην κίνηση να θέσει την απόφασή του αυτή ενώπιον του ελληνικού λαού, με σχετικό δημοψήφισμα. Το δημοψήφισμα προκηρύχθηκε για τις 29 Ιουλίου 1973, ύστερα από την προκήρυξή του (12 Ιουνίου 1973) με το ΦΕΚ Α΄ 125. Σκοποί του δημοψηφίσματος ήταν: α) να εγκριθεί από το εκλογικό σώμα σχέδιο ψηφίσματος με τον τίτλο «Περί τροποποιήσεως του από 15ης Νοεμβρίου 1968 Συντάγματος»· β) η εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου της Δημοκρατίας (αντίστοιχα: Γεώργιος Παπαδόπουλος και Οδυσσέας Αγγελής) για θητεία 8 ετών και γ) να εγκριθεί η πολιτειακή αλλαγή, δηλ. να εγκριθεί η κατάργηση της μοναρχίας που είχε αποφασίσει και εκτελέσει την 1η Ιουνίου 1973 ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, όταν με συντακτική πράξη είχε εγκαθιδρύσει το πολίτευμα της προεδρικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, με προσωρινό πρόεδρο τον ίδιο… Πράγματι, το δημοψήφισμα διεξήχθη στις 29 Ιουλίου του 1973, με το καθεστώς των Απριλιανών να ρίχνει όλο το βάρος του στην υπέρ του «Ναι» (δηλ. υπέρ της προεδρικής δημοκρατίας) προπαγάνδα. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, που όλοι εκτός του καθεστώτος θεώρησαν άκυρο: «Ναι», 78.43% (3.870.124 ψήφοι) και «Όχι», 21.57% (1.064.300 ψήφοι). Έτσι, καταργήθηκε από το καθεστώς Παπαδόπουλου η βασιλευόμενη δημοκρατία και εγκαθιδρύθηκε στη χώρα ένα νέο πολίτευμα, το οποίο υποσχέθηκε «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώτος και γενικές βουλευτικές εκλογές εντός του 1974! Ήταν πια σαφές ότι τα πράγματα στην Ελλάδα άλλαζαν με υπερταχύτητα… Όμως η κατάσταση δεν έδειξε να βελτιώνεται για το καθεστώς των Απριλιανών. Στην πραγματικότητα τα δύσκολα ήταν μπροστά τους. Παρά τη «φιλελευθεροποίηση»-αποστρατικοποίηση του καθεστώτος και την επαναφορά των πολιτικών, με την κυβέρνηση του Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη (8 Οκτωβρίου 1973), ο λαός «κόχλαζε». Η ενεργειακή-πετρελαϊκή κρίση χτύπησε την ανθρωπότητα, ενώ τις ίδιες ημέρες ξέσπασε στη Μέση Ανατολή ο πόλεμος του «Γιομ Κιπούρ» μεταξύ Ισραηλινών και Αράβων. Το καθεστώς Παπαδόπουλου αρνήθηκε να βοηθήσει τους Ισραηλινούς, μην επιτρέποντας την «αερογέφυρα» των Αμερικανών να διέλθει από την Ελλάδα, παίρνοντας έτσι έμμεσα θέση υπέρ των Αράβων. Οι γεωπολιτικές αυτές εξελίξεις είχαν άμεσο αντίκτυπο στα ελληνικά πολιτικά πράγματα. Τον επόμενο μήνα σημειώθηκε η εξέγερση του Πολυτεχνείου, το οποίο κατέλαβαν χιλιάδες φοιτητές, αλλά και εργαζόμενοι, εργάτες κτλ. Η εξέγερση κορυφώθηκε νωρίς τα χαράματα της 17ης Νοεμβρίου 1973, όταν ένα άρμα μάχης εισέβαλλε στον προαύλιο χώρο του Πολυτεχνείου, αφού είχε γκρεμίσει την κεντρική του είσοδο. Υπήρξαν νεκροί και τραυματίες, ενώ η διεθνής κοινή γνώμη δεν έμεινε καθόλου απαθής στα δραματικά αυτά γεγονότα. Επιπροσθέτως, ο παλιός πολιτικός κόσμος σήκωσε κεφάλι και άρχισε, από το εξωτερικό όπου βρισκόταν, να επιτίθεται σφόδρα κατά του καθεστώτος των Απριλιανών. Μόλις οκτώ ημέρες μετά, στις 25 Νοεμβρίου 1973, ένα νέο πραξικόπημα συνέβη: ο ταξίαρχος Δημήτρης Ιωαννίδης, που διαφωνούσε με την πορεία της επανάστασης της 21ης Απριλίου, ανέτρεψε το καθεστώς, θέτοντας έτσι τέλος στο πείραμα της «φιλελευθεροποίησης». Ένα νέο, πιο σκληρό, καθεστώς εγκαθιδρύθηκε, με πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο και πρόεδρο Δημοκρατίας τον στρατηγό Φαίδωνα Γκιζίκη. Όμως «αόρατος» κυβερνήτης ήταν ο Ιωαννίδης. Αυτοί οι άνθρωποι οργάνωσαν και εκτέλεσαν το πραξικόπημα κατά του Αρχιεπισκόπου Μακάριου στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974, με αποτέλεσμα την τουρκική εισβολή στο νησί και μια νέα ανείπωτη εθνική τραγωδία για τον ελληνισμό… Το καθεστώς Ιωαννίδη κατέρρευσε εκείνο το καλοκαίρι του 1974 ως «χάρτινος πύργος». Με τον τρόπο αυτό, και δια μέσου της κυπριακής τραγωδίας, επανήλθαν στα πράγματα οι παλαιοκομματικοί -της προ 1967 εποχής-, εκείνοι που είχαν πέσει από την εξουσία ως αποτυχημένοι… Επικεφαλής της κυβέρνησης «εθνικής ενότητας» που σχηματίστηκε ανέλαβε ο αυτοεξορισθείς από το 1963 στο Παρίσι παλιός ηγέτης της Δεξιάς Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο Καραμανλής επανέφερε σε ισχύ το Σύνταγμα του 1952, αντικαθιστώντας εκείνο του 1968 (των συνταγματαρχών), χωρίς όμως… τη βασική και θεμελιώδη του διάταξη που όριζε ως πολίτευμα της χώρας τη βασιλευόμενη δημοκρατία!!! Σίγουρα ήταν κάτι το πρωτοφανές παγκοσμίως… Χρέη προέδρου Δημοκρατίας μάλιστα εξακολουθούσε να εκτελεί ο Φαίδων Γκιζίκης, εκλεκτός του καθεστώτος Ιωαννίδη!!! Ήταν ολοφάνερο ότι ο Καραμανλής σχεδίαζε να εκδιώξει τον Βασιλέα και να εγκαταστήσει τώρα αυτός δικό του πολίτευμα: να γίνει ο ίδιος «Βασιλιάς» στη θέση του Βασιλιά. Ίδρυσε δικό του κόμμα, τη Νέα Δημοκρατία, στη θέση της παλιάς και φθαρμένης ΕΡΕ, ενώ εθνικές εκλογές προκηρύχθηκαν για τις 17 Νοεμβρίου του 1974 (πρώτη επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου). Τις εκλογές αυτές τις κέρδισε θριαμβευτικά, με σχεδόν 55% των ψήφων, η ΝΔ του Κωνσταντίνου Καραμανλή· ο λαός επηρεάστηκε τα μέγιστα από το εκβιαστικού χαρακτήρα δίλημμα του Μίκη Θεοδωράκη: «Καραμανλής ή τανκς»… Αμέσως, χωρίς καμία σχεδόν σοβαρή προεργασία, ο Καραμανλής ανακοίνωσε ότι στις 8 Δεκεμβρίου του 1974 επρόκειτο να διεξαχθεί δημοψήφισμα με βασικό ερώτημα: «Υπέρ» ή «Κατά» της βασιλευόμενης δημοκρατίας; Στον σύντομο προεκλογικό αγώνα δεν επιτράπηκε στον Βασιλέα Κωνσταντίνο να έλθει στην Ελλάδα, προκειμένου να παρουσιάσει ελεύθερα και δημοκρατικά τις απόψεις του! Αντιθέτως, την ίδια περίοδο, οργίασε η αντιβασιλική εκστρατεία σε όλη τη χώρα, που έκρινε σαφώς και το τελικό αποτέλεσμα… Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 8ης Δεκεμβρίου του 1974 ήταν το εξής: «Υπέρ» της βασιλείας ψήφισε το 30.82% (1.445.875 ψήφοι), ενώ «Κατά» της βασιλείας ψήφισε το 69.18% (3.245.111 ψήφοι). Μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής προέβη στην ακόλουθη (απαράδεκτη) δήλωση: «Ένα καρκίνωμα αποκόπηκε σήμερα από το σώμα του έθνους»! Αντίθετα, ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος απηύθυνε το ακόλουθο μήνυμα: «Έλληνες και Ελληνίδες. Πιστός στη διακήρυξή μου, επαναλαμβάνω ότι προέχει η εθνική ενότητα χάριν της ομαλότητας, της προόδου και της ευημερίας της χώρας και εύχομαι ολόψυχα οι εξελίξεις να δικαιώσουν το αποτέλεσμα που προέκυψε από τη χθεσινή ψηφοφορία». Η Ελλάδα εισερχόταν στην πλέον σκοτεινή φάση της ιστορίας της: στη Μεταπολίτευση, που απεδείχθη η πιο σάπια και διεφθαρμένη περίοδος της ιστορίας του ελληνικού έθνους...