Φεβρουάριος 2008
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδης
Είναι πολλές και αποφασιστικές! Ζούσαν πάντα οπλισμένες και ήταν μοναδικές στο να τιθασεύουν άγρια άλογα. Ήταν άριστες στην τέχνη της τοξοβολίας και ανίκητες στη μάχη, γιατί πολεμούσαν άφοβα πάνω στα γρήγορα άλογά τους.
Αυτό το ασυνήθιστο θέαμα αντίκριζαν οι αμέτρητοι αντρικοί στρατοί, σαν έρχονταν να αγωνιστούν με τον γυναικείο αυτό πολεμικό λαό. Δεν ήξεραν τι να πρωτοθαυμάσουν σ’ αυτά τα κορίτσια! Τον δυναμισμό, που φαίνονταν σε κάθε τους κίνηση; Το θάρρος τους να τα βάλουν με τους πιο ισχυρούς άντρες όλων των καιρών; Ή την εκπληκτική τους ομορφιά, που ξεκινούσε πάντα από ένα πανέμορφο, μα σκληρό σε έκφραση, πρόσωπο και κατέληγε σε ένα εξαίσιο, σχεδόν θεϊκό, κορμί;
Όλοι λοιπόν οι άντρες έμεναν άφωνοι μπροστά στην πρωτοφανή αυτή εικόνα! Αλλιώς είχαν συνηθίσει το «αδύναμο» φύλο στην καθημερινότητά τους... Και τώρα έβλεπαν να χύνονται απάνω τους σαν τα ξωτικά αυτές οι ατρόμητες γυναίκες, που δεν είχαν να ζηλέψουν απολύτως τίποτα από τους υπόλοιπους στρατούς του πλανήτη! Ίσα-ίσα σε πολλά ξεπερνούσαν πολλούς απ’ αυτούς! Ίσως γιατί λέγονταν ότι ήταν κόρες του θεού του πολέμου, του παντοδύναμου Άρη! Ήταν οι Αμαζόνες, οι πρώτες οργανωμένες γυναίκες-πολεμίστριες στην ανθρώπινη ιστορία! Φόβητρο για πολλούς λαούς στο διάβα της ιστορίας! Μα πάνω απ’ όλα ήταν ένα ελληνικό φύλο, που η μοίρα το έταξε να φυλάει «Θερμοπύλες» σ’ ένα γεωγραφικό σημείο που πάντα πίεζαν οι βάρβαροι της Ανατολής. Η μοίρα όρισε τις Αμαζόνες να είναι φρουροί αιώνιοι και ακρίτες άυπνοι όλου του ελληνισμού!
Η ιστορία των Αμαζόνων χάνεται βαθιά μέσα στα άδυτα του χρόνου. Σύμφωνα με τις παραδόσεις μας, η καταγωγή τους ήταν θεϊκή, αφού πιστεύεται ότι είναι απόγονοι του θεού Άρη. Γύρω από την προέλευση του ονόματός τους χτίστηκε σταδιακά ένας θρύλος, που όμως δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Λέγεται λοιπόν ότι η ονομασία «Αμαζόνα» προέρχεται από το στερητικό «α» και την πανάρχαια λέξη «μαζός», που σημαίνει «μαστός». Άρα, σύμφωνα μ’ αυτήν την εκδοχή, Αμαζόνα είναι αυτή που δεν έχει τον έναν από τους δύο μαστούς του στήθους της. Αυτό οφείλεται στο ότι έκοβαν τον ένα τους μαστό τελετουργικά, για να μην τους εμποδίζει στην τοξοβολία και την οπλομαχία. Παρ’ όλα αυτά αποδείξεις δεν υπάρχουν. Όλοι οι καλλιτέχνες των αρχαίων χρόνων τις απεικονίζουν σε γλυπτά ή σε ζωγραφιές όχι μόνο ως πανέμορφες, αλλά και ως άρτιες γυναίκες, από το σώμα των οποίων δεν απουσιάζει κανένα μέλος.
Η χώρα των Αμαζόνων βρισκόταν στην περιοχή μεταξύ του Πόντου και της Καππαδοκίας στην Μικρά Ασία (στην σημερινή Τουρκία), γύρω από τον θρυλικό ποταμό της ιστορίας Θερμώδοντα (που σήμερα οι Τούρκοι αποκαλούν Terme Çay). Πρόκειται για ένα φυσικό περιβάλλον πραγματικά εκπληκτικό, αφού συνδυάζει βουνό (περίφημα είναι τα βουνά του τόπου αυτού), θάλασσα (αφού βρίσκεται κοντά στον Εύξεινο Πόντο), αλλά και πεδιάδες (αυτές «σφηνώνονται» ανάμεσα στα όρη και το πέλαγος). Μέσα σ’ αυτό το πανέμορφο και υγιεινό τοπίο γεννιόντουσαν και μεγάλωναν οι Αμαζόνες, σε μια περιοχή που βρίσκεται βορειοανατολικά της Άγκυρας και σε απόσταση λιγότερη των 100 χιλιομέτρων απ’ την Σαμψούντα.
Μεταξύ του Θερμώδοντα και ενός άλλου ποταμού, του Ίρι, σχηματίστηκε μια πανέμορφη κοιλάδα. Εδώ ακριβώς είναι η κοιτίδα των Αμαζόνων. Είναι η χώρα από την οποία εξορμούσαν για να προλάβουν την βαρβαρική επέκταση, που πάντα έτεινε να «πνίξει» την Ελλάδα, συρρικνώνοντας τον ελληνισμό. Έτσι, διαμέσου των αιώνων, οι Αμαζόνες αποτελούσαν την «ασπίδα» των Ελλήνων και των Ευρωπαίων έναντι των βαρβάρων. Στην αρχή ήταν οι Σκύθες, αργότερα οι Πέρσες, μετά οι Μογγόλοι, ύστερα οι Σαρακηνοί... Το γεγονός ότι επί χιλιάδες χρόνια όλοι αυτοί οι σκληροί λαοί της Ανατολής δεν μπόρεσαν να διαβούν την γη των Αμαζόνων και να ριχτούν απειλητικά στο Αιγαίο, δείχνει την πολεμική αρετή και αξία των Αμαζόνων, που ποτέ τους δεν ηττήθηκαν από τους εισβολείς της στέππας ή της ερήμου!...
Πρωτεύουσα της χώρας των Αμαζόνων ήταν τα Θερμίσκυρα, που βρίσκονταν στις όχθες του Θερμώδοντα. Ο ποταμός λέγεται ότι κρύβει κάποιο μυστικό. Ίσως τα νερά του να έχουν μαγικές ιδιότητες. Πώς είναι δυνατόν, αναρωτιούνται πολλοί, να γεννηθεί ένας τόσο δυνατός πολεμικός λαός, αποκλειστικά από γυναίκες; Δεν μπορεί, κάποιο μυστικό θα κρύβει η περιοχή αυτή. Ο Θερμώδοντας είναι πασίγνωστος για τα γάργαρα και πολύ κρύα νερά του, που σκληραγωγούν τον άνθρωπο και του δίνουν από πολύ μικρό υγεία και ζωντάνια. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι στην περιοχή αυτή από την αρχαιότητα ζούσαν οι καλύτερες ράτσες βοδιών και άγριων αλόγων. Ακόμα και σήμερα υπάρχουν καθαρόαιμα άλογα.
Οι Αμαζόνες είναι το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της άλλοτε μητριαρχικής κοινωνίας, τότε δηλαδή που η γυναίκα ήταν ο αρχηγός της οικογένειας. Απαγόρευαν αυστηρά στους άντρες να κατοικούν στα όρια του κράτους τους. Πώς λοιπόν διαιώνιζαν το είδος τους; Οι Αμαζόνες έρχονταν σε επαφή με τις γειτονικές ελληνικές φυλές. Αν γεννούσαν θηλυκά παιδιά τα κρατούσαν και τα μεγάλωναν οι ίδιες. Αν όμως τύχαινε να γεννήσουν αγόρια, τα παρέδιδαν στους πατέρες τους. Έτσι από αυτές τις μοναδικές πολεμίστριες κατάγονταν μεγάλο μέρος του λαού της Μικράς Ασίας, αφού πολλά αρσενικά παιδιά είχαν για μητέρες Αμαζόνες...
Η σπάνιας ομορφιάς χρυσή ζώνη, που φορούσε πάντα η βασίλισσά τους, συμβόλιζε την θεϊκή τους σύνδεση με τον θεό του πολέμου. Ήταν το μεγάλο δώρο του παντοδύναμου Άρη. Οι Αμαζόνες σέβονταν απεριόριστα τη βασίλισσά τους. Οι διαταγές της εκτελούνταν αμέσως, χωρίς δεύτερη σκέψη ή άλλη κουβέντα!...
Κάποιοι έχουν υποστηρίξει ότι οι Αμαζόνες δεν υπήρξαν ποτέ στ’ αλήθεια, παρά μόνο μέσα στους ελληνικούς θρύλους, πλασμένες ίσως από αληθοφανή γεγονότα. Αυτή η θέση είναι πέρα για πέρα λανθασμένη. Η διαρκής δράση του λαού των Αμαζόνων μέσα στην ιστορία αποδεικνύει περίτρανα την ύπαρξή τους. Είναι τυχαίο ότι τις συναντάμε από την προϊστορική εποχή, ύστερα στην αρχαιότητα και στους ελληνιστικούς χρόνους και τέλος στο Βυζάντιο; Κανένας μεγάλος ήρωας δεν περνούσε στην αθανασία, αν πρώτα δεν αντιμετώπιζε την εκάστοτε βασίλισσα των Αμαζόνων. Άρα δεν μπορεί παρά να υπήρχαν οι αδάμαστες αυτές πολεμίστριες...
Ο παντοδύναμος ήρωας Ηρακλής, ο πιο δυνατός άνθρωπος που εμφανίστηκε ποτέ στον πλανήτη, είχε αναλάβει την εκτέλεση δώδεκα άθλων. Ένας απ’ αυτούς ήταν να πάει στην γη των Αμαζόνων και να φέρει στον βασιλιά Ευρυσθέα την ζώνη της αρχηγού των Αμαζόνων, της βασίλισσας Ιππολύτης. Την ζώνη αυτή, που την ήθελε κάθε γυναίκα για δικιά της, την επιθυμούσε φυσικά και η κόρη του Ευρυσθέα. Έτσι ο Ηρακλής έσπευσε στην χώρα των Αμαζόνων...
Στην αρχή ο ήρωας δεν ήθελε να παλέψει με τις Αμαζόνες, που κατά βάθος τις θαύμαζε. Πήγε λοιπόν κατευθείαν στην Ιππολύτη και της ζήτησε να του παραδώσει αμέσως την ζώνη της! Η Ιππολύτη βρέθηκε τότε σε μεγάλο δίλημμα: απ’ την μία δεν ήθελε καθόλου να στερηθεί το ιερό αυτό αντικείμενο (που, εκτός της αξίας του σε χρυσάφι, είχε συμβολική αξία για τον λαό της, ως δώρο του θεού Άρη), όμως απ’ την άλλη δεν επιθυμούσε να τα βάλει με τον πανίσχυρο Ηρακλή, που κι αυτή εκτιμούσε. Μετά από πολύ σκέψη, αποφάσισε τελικά να παραδώσει την ζώνη στον Ηρακλή κι εκείνος να φύγει ειρηνικά απ’ την χώρα της...
Τότε μπήκε στην μέση η θεά Ήρα, που είναι γνωστό ότι μισούσε και καταδίωκε τον Ηρακλή, άναψε το μίσος στην καρδιά των Αμαζόνων για να πολεμήσουν τον ήρωα και να τον σκοτώσουν. Έτσι ρίχτηκαν ξαφνικά πάνω στον Ηρακλή, ο οποίος αντέδρασε αμέσως. Έπεσαν έτσι από το ξίφος του Ηρακλή νεκρές κάμποσες Αμαζόνες, ακόμα και η βασίλισσά τους η Ιππολύτη... Έτσι ο Ηρακλής πήρε τελικά την ζώνη της Ιππολύτης και ολοκλήρωσε έναν ακόμη συναρπαστικό άθλο.
Λίγα χρόνια μετά τον Ηρακλή, ένας άλλος θαυμαστός ήρωας της Ελλάδας, ο γενναίος βασιλιάς της Αθήνας Θησέας, έμελλε κι αυτός να τα βάλει με τις Αμαζόνες. Είχε ακούσει για τους ηρωισμούς και τα κατορθώματα της βασίλισσας των Αμαζόνων (και διαδόχου της Ιππολύτης) Αντιόπης. Πάνω απ’ όλα όμως είχε ακούσει για την μοναδική της ομορφιά, που σε συνδυασμό με την γενναιότητά της, είχε κάνει την Αμαζόνα αρχηγό να είναι ό,τι πιο ωραίο και υγιές υπήρχε την εποχή του Θησέα! Έτσι ο ήρωας-βασιλιάς ερωτεύτηκε την Αντιόπη και θέλησε να πάει στην πατρίδα της, να την γνωρίσει και – γιατί όχι; – να την κάνει ακόμη και γυναίκα του!
Δεν έχασε λοιπόν χρόνο, μάζεψε τους πιστότερους από τους στρατιώτες του και κίνησε για την γη των γενναίων και ηρωικών αυτών θηλυκών! Με το που έφτασε, θαμπώθηκε από την εξωτική ομορφιά και την σκληρή γοητεία της Αντιόπης και ορκίστηκε να την πάρει πάση θυσία για σύζυγό του! Είναι γνωστό ότι ο Θησέας δεν δείλιαζε: στάθηκε λοιπόν μπροστά στην πεντάμορφη Αμαζόνα και την ζήτησε σε γάμο! Η Αντιόπη όμως, παρόλο που θαύμασε κι αυτή την ομορφιά και το θάρρος του νέου, αρνήθηκε πεισματικά (ως γνήσια Αμαζόνα) να τον ακολουθήσει στην πατρίδα του, την Αθήνα, προδίδοντας έτσι τις πιστές της συντρόφους!... Ο Θησέας στενοχωρέθηκε πάρα πολύ, όμως συνέχισε να επιμένει. Αλλά επέμενε κι η Αντιόπη. Έτσι, λόγο στο λόγο το ποτήρι ξεχείλισε...
Μαζεύτηκαν λοιπόν οι επίλεκτοι του Θησέα απ’ τη μια μεριά κι οι Αμαζόνες πολεμίστριες απ’ την άλλη και ξεκίνησε μια φοβερή κι αιματηρή μάχη... Η αναμέτρηση ήταν σκληρή, στο τέλος όμως επικράτησαν οι άντρες του βασιλιά της Αθήνας... Τότε η Αντιόπη, πεσμένη στο έδαφος, στα πόδια του Θησέα, είπε: «Ήταν θέλημα του παντοδύναμου Άρη να χάσουμε στη μάχη. Ο άντρας αυτός είναι πολυμήχανος σαν θεός και γρήγορος σαν τον άνεμο»! Αποφάσισε λοιπόν να τον ακολουθήσει και να ζήσει ευτυχισμένη στο πλάι του, ως βασίλισσα της Αθήνας. Απέκτησαν μάλιστα και γιο μαζί, που τον είπανε Ιππόλυτο...
Οι υπόλοιπες όμως Αμαζόνες ένιωσαν προδομένες από την βασίλισσά τους που τις εγκατέλειψε για χάρη του Θησέα, μα και προσβεβλημένες θανάσιμα από τον Αθηναίο βασιλιά, που τις έκλεψε την αγαπημένη τους αρχηγό... Σύντομα λοιπόν αναδιοργανώθηκαν και αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν εκστρατεία κατά της Αθήνας, για να πάρουν εκδίκηση για τα όσα τους είχε προξενήσει ο Θησέας. Έφτασαν λοιπόν στην Αθήνα και επιτέθηκαν με φοβερή ορμή εναντίον της πόλης! Άγρια μάχη ξέσπασε, που κράτησε ώρες πολλές. Οι Αθηναίοι, με επικεφαλής τον θρυλικό βασιλιά τους, ανασυντάχθηκαν όπως-όπως, στο τέλος όμως κατάφεραν να ισορροπήσουν, παρά τις τρομακτικές απώλειες που υπέστησαν από τα κοφτερά ξίφη των κοριτσιών, που έβγαζαν αφρούς από το κακό τους!... Τελικά, υπό την ηγεσία του Θησέα, κατόρθωσαν στο τέλος να πάρουν το πάνω χέρι στη μάχη και να αποδεκατίσουν σιγά-σιγά τις Αμαζόνες... Οι ελάχιστες που γλίτωσαν γύρισαν πίσω στην πατρίδα τους, χωρίς βασίλισσα και με πληγωμένο το γυναικείο τους εγωισμό...
Τις Αμαζόνες τις συναντούμε και στον πασίγνωστο τρωικό πόλεμο. Ως κάτοικοι της Μικράς Ασίας ήταν φυσικό οι Αμαζόνες να συμμαχήσουν με τους Τρώες εναντίον των Αχαιών. Υποστήριξαν λοιπόν τα ηρωικά κορίτσια με όλες τους τις δυνάμεις την Τροία του γέροντα βασιλιά Πριάμου, έχοντας επικεφαλής τους την δικιά τους βασίλισσα, την πανέμορφη και αντρεία Πενθεσίλεια.
Ανάμεσα στις Αμαζόνες της Πενθεσίλειας και τον στρατό του πιο δυνατού άντρα εκείνης της εποχής, του γιου της Θέτιδας Αχιλλέα, διεξήχθη μια από τις πιο φοβερές και συναρπαστικές μάχες της τρωικής εκστρατείας. Τα δυο στρατεύματα πάλεψαν σώμα με σώμα, με τις Αμαζόνες κυριολεκτικά να πολεμούν έχοντας άγνοια του θανάτου, παιδεύοντας τρομερά τους άντρες του Αχιλλέα! Νεκροί έπεφταν κι από τις δυο πλευρές, με το χώμα να ξεδιψά από το αίμα τόσο των παλικαριών του Αχιλλέα, όσο και των μοναδικών πολεμιστριών της Πενθεσίλειας... Στο τέλος επικράτησε ο στρατός του παντοδύναμου γιου της Θέτιδας, ο οποίος είχε μονομαχήσει με την Αμαζόνα βασίλισσα, σε μια σύγκρουση που όμοιά της δεν υπάρχει στην ιστορία!... Την στιγμή που η κόρη του Άρη έπεφτε σκοτωμένη στα πόδια του Αχιλλέα, δάκρυα κύλησαν στα μάτια του ήρωα. Είχε κι αυτός με τη σειρά του νικηθεί. Το βέλος του Έρωτα τον πέτυχε κατευθείαν στην καρδιά! Δεν ξέχασε ποτέ τη νεκρή Αμαζόνα στο υπόλοιπο της σύντομης ζωής του...
Τις Αμαζόνες τις συναντάμε και στην εκστρατεία του Μεγαλέξανδρου προς την Ανατολή. Είχε τόσα ακούσει ο Αλέξανδρος για τον λαό αυτό, που θέλησε να συνάψει συμμαχία μαζί του. Βασίλισσα των Αμαζόνων στην εποχή του ήταν η γενναία και όμορφη Θάληστρις. Μετά από σύντομη σχέση η Αμαζόνα αγάπησε τον Αλέξανδρο, που όμοιός του δεν υπήρχε τα χρόνια εκείνα και θέλησε να κάνει ένα παιδί μαζί του. Ο Αλέξανδρος, εντυπωσιασμένος κι αυτός από την έντονη προσωπικότητα της βασίλισσας, δέχτηκε. Έτσι στη χώρα των Αμαζόνων θα γεννιόταν ένα παιδί που ήταν ο καρπός του έρωτα της Θαληστρίδας με τον άντρα που τόσο θαύμαζε!... (1: Βλέπε και στο βιβλίο μας «Οι θαυμαστές περιπέτειες του Μεγαλέξανδρου»)
Τέλος, τις Αμαζόνες τις βρίσκουμε και στο έπος του μεγάλου Βυζαντινού ήρωα, του Διγενή Ακρίτα, του προστάτη και φύλακα-αγγέλου του ελληνισμού και της αυτοκρατορίας. Τότε βασίλισσα των Αμαζόνων ήταν η ανεπανάληπτη Μαξιμώ, τόσο γενναία που ήταν αδιανόητο να το χωρέσει ο νους του καθημερινού ανθρώπου. Η Μαξιμώ στην αρχή έτρεφε εχθρικά αισθήματα προς τον Διγενή. Αυτά όμως άλλαξαν μετά από την συγκλονιστική μονομαχία της με τον Ακρίτα. Από τότε η Μαξιμώ έγινε το δεξί του χέρι. Έμεινε στην ιστορία για τις στρατηγικές της ικανότητες και για τις νίκες της επί των βαρβάρων, ενώ συγκλονίζει κάθε ανθρώπινη ψυχή ο θάνατός της από το ύπουλο χτύπημα Άραβα αντιπάλου κατά την διάρκεια της πολιορκίας της Αντιόχειας. Η Μαξιμώ κάλυπτε την αδύνατη πλευρά της παράταξης, ενώ ο Διγενής πάλευε πάνω στα τείχη σαν λιοντάρι... (2: Βλέπε και στο βιβλίο μας «Διγενής Ακρίτας»)