Μαϊος 2009
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Στη χώρα μας σήμερα όλοι όσοι ασχολούμαστε με τον τουρισμό και τις πολυποίκιλες διαστάσεις του βιώνουμε την κρίση που μαστίζει αυτόν τον νευραλγικό για όλους μας τομέα, νευραλγικό τόσο για την εθνική μας οικονομία όσο και για τον εθνικό μας πλούτο. Βιώνουμε μια κρίση επιδερμικά μεν αριθμητική, καθαρά ποσοτική, που όμως δεν είναι παρά η κορυφή της πυραμίδας, δεν είναι παρά το «φαίνεσθαι» μιας ολόκληρης υπολανθάνουσας αρνητικής διαδικασίας, η οποία απειλεί να υπονομεύσει για δεκαετίες μπροστά αυτόν τον εθνικό ελληνικό πλούτο, αυτό το ανυπέρβλητο κεφάλαιο της πατρίδας μας, που δεν είναι παρά ο τουρισμός. Η κρίση του σημερινού ελληνικού τουρισμού είναι πέρα και πάνω απ’ όλα τα άλλα κρίση ποιοτική, με όλες τις παράλληλες και ταυτόχρονες διατάσεις που συνεπάγεται κάτι τέτοιο. Είναι δηλαδή μαζί κρίση ηθική, κρίση αξιών, κρίση πνεύματος, κρίση ψυχής, κρίση με δυο λόγια πολιτισμική! Και αυτό είναι το σημαντικότερο, αφού ο πολιτισμός αποτελούσε, αποτελεί και πάντοτε θ’ αποτελεί την πεμπτουσία της εθνικής υπόστασης ενός λαού... Ο πολιτισμός είναι που δείχνει το επίπεδο της καθημερινότητας (και όχι μόνο) δεδομένου έθνους σε δεδομένο χώρο και χρόνο. Και αλίμονο αν η πολιτισμική στάθμη ενός έθνους είναι χαμηλή, πόσο μάλλον όταν αυτή υπήρξε κάποτε η κορυφαία στον πλανήτη μας όλο! Γι’ αυτό και ένας δείκτης σοβαρός, με τον οποίο «μετράται» η πολιτισμική αυτή στάθμη είναι αυτός ακριβώς ο τουρισμός. Πολιτισμός και τουρισμός είναι έννοιες βαθιές, έννοιες στενά αλληλένδετες μεταξύ τους. Ο τουρισμός είναι πολιτισμός και εμπεριέχεται ολόκληρος μέσα σ’ εκείνον, αποτελώντας βασική συνιστώσα του και ιδιαίτερα στις νεωτερικές μας συνθήκες, με την άρση των συνοριακών, γλωσσικών και άλλων εμποδίων, σε ένα «παγκόσμιο χωριό», όπως οι θιασώτες της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας αποκαλούν πια τον πλανήτη Γη μας. Στις νεωτερικές αυτές συνθήκες ο τουρισμός είναι ο ίδιος ο καθρέφτης μιας κοινωνίας, η προς τα έξω εικόνα της, πόσο μάλλον που οι σημερινές ταχύτητες, επικοινωνιακές, τεχνολογικές και άλλες, δεν επιτρέπουν στον παρατηρητή παρά μία συνοπτική περισσότερο ερμηνεία των πραγμάτων. Γι’ αυτό και μπορούμε χωρίς επιφύλαξη να πούμε ότι ο τουρισμός είναι η «φωτογραφία» της στιγμής για συγκεκριμένο πολιτισμό, είναι το απάνθισμα ουσιαστικά της δεδομένης εθνικής ψυχοσύνθεσης! Τουρισμός είναι λοιπόν τα πάντα γύρω μας, ειδικά σε ό, τι αφορά την τουριστική μας Ελλάδα. Τουρισμός είναι η καθημερινή μας συμπεριφορά. Είναι ο τρόπος μας προς τον ξένο και προς τον εντόπιο, είναι η καλλιεργημένη μας συνειδητότητα, η ευγένειά μας προς τον «μικρό» και προς τον «μεγάλο», ανεξαρτήτως προελεύσεων και δίχως διακρίσεις και διαφοροποιήσεις. Είναι ο ανθρωπισμός μας, η αδυναμία μας, η συμπόνια που επιδεικνύουμε στον αδύναμο, μα και το αίσθημα περηφάνιας που ανασηκώνουμε μπρος στον ισχυρό! Τουρισμός είναι η οργάνωση της καθημερινής μας ζωής, η οποία δύναται να συστήσει ολόκληρο δίκτυο βελτίωσης μιας σκληρής καθημερινότητας, η οποία δύναται να αποτελέσει εθνικό πρότυπο για την οργάνωση επιτέλους γερών και σταθερών βάσεων στον κρατικό και κοινωνικό μας περίγυρο. Πραγματικά, ένας τουρισμός θεμελιώνεται οργανικά πάνω στην καθημερινή πρακτική οργάνωση του λαού, είναι μια απευθείας αντανάκλαση του εσωτερικού και εξωτερικού κόσμου των ανθρώπων ενός καλά οργανωμένου κοινωνικού γίγνεσθαι. Τουρισμός, τέλος, είναι η αναγκαία και επείγουσα ανάδειξη όλων εκείνων των στοιχείων, από τα οποία βρίθει κυριολεκτικά η Ελλάδα, και τα οποία δυστυχώς παραμένουν εν πολλοίς άγνωστα ακόμα και σήμερα, όταν και έχουμε εισέλθει για τα καλά πλέον στον 21ο αιώνα. Γιατί άραγε αυτή η χώρα δεν αναδεικνύει την ίδια την υπόστασή της, ως ένας μοναδικός συνδυασμός του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και της χριστιανικής ορθοδοξίας; Ως ο κύριος εκφραστής της πνευματικής αλήθειας, ό, τι του ανώτερου και λαμπρότερου έχει δημιουργήσει το ανθρώπινο πνεύμα και το οποίο βρήκε την ιστορική του και πολιτισμική έκφραση ακριβώς σ’ αυτήν εδώ την τόσο ευλογημένη μα και βασανισμένη συνάμα γη; Διότι εκεί ακριβώς βρίσκεται η ανάδειξη του τουρισμού διαμέσου του πολιτισμού, καθώς και η εννοιολογική τους ταύτιση προς το συμφέρον της πατρίδας. Βρίσκεται δηλαδή στην ανάδειξη όλων εκείνων των πολιτισμικών και ιστορικών στοιχείων καθιστούν αυτόν εδώ τον τόπο μοναδικό τόσο σε σημασιολογική αξία όσο και σε βάθος χρόνου, που – να μου επιτραπεί να πω – δεν διαθέτει καμία άλλη γωνιά της Γης στον μείζονα, τον υπερθετικό βαθμό που τα διαθέτει η ελληνική γη!... Πολιτισμός και τουρισμός είναι ένα αδιαίρετο σύνολο απόδειξης της ανθρωπιάς, αλλά και των γενικότερων ικανοτήτων ενός λαού. Όχι, δεν μπορεί να είναι πολιτισμός ούτε και τουρισμός η σκαιά συμπεριφορά, η αισχροκέρδεια, η αγραμματοσύνη που επιδεικνύεται έναντι του ξένου επισκέπτη, που έτσι «σκοτώνει» μέσα του την αξία που λέγεται «ελληνικό πνεύμα»... Δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι πολιτισμός ούτε και τουρισμός η κουτοπονηριά μερικών να προτιμούν μια Ελλάδα φτωχή στο πνεύμα και στην τσέπη, την ίδια ώρα που η γειτονική Τουρκία εκμεταλλεύεται έξυπνα (ίσως και πονηρά) την μεγάλη ελληνική και ορθόδοξη-βυζαντινή κληρονομιά, που ιστορικά μπορεί να μην της ανήκει, κάνει όμως τα πάντα για να την προβάλλει και να φανεί χαρακτηριστικότερος σήμερα κληρονόμος της απ’ ότι η ίδια η Ελλάδα... Θλίβει πραγματικά το γεγονός της σύγκρισης ανάμεσα στις δύο χώρες, με την Ελλάδα να αδειάζει διαρκώς όχι μόνο από πληθυσμιακό δυναμικό λόγω της υπογεννητικότητας, αλλά και από τουριστική κίνηση! Και την ίδια στιγμή η Τουρκία να αυξάνει τους αριθμούς και την ποιότητά της, να βελτιώνει εκπληκτικά την τουριστική της υποδομή, σε βάρος της Ελλάδας, που δεν κατάφερε να εκμεταλλευτεί ούτε και τους πρόσφατους διεξαχθέντες στο έδαφός της Ολυμπιακούς αγώνες... Δεν πρέπει και ούτε θα γίνουμε μεμψίμοιροι και απαισιόδοξοι. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι όλα είναι αναστρέψιμα, ότι κάθε κρίση – πολιτισμική και τουριστική – μπορεί να καταστεί θετικός παράγοντας προς μια αναστροφή των πραγμάτων, προς μια ανοδική πορεία. Αρκεί να εκμεταλλευτούμε ως λαός την πλούσια παιδεία και τα διδάγματα του παρελθόντος, αρκεί να κοιτάξουμε και πάλι βαθιά μέσα στην πλούσια παράδοσή μας, αρκεί να μάθουμε ότι οι λύσεις, το «κλειδί» για κάθε πρόοδο και κάθε ανέλιξη βρίσκεται σ’ εμάς και σε καμία μεταμοντέρνα, ψεύτικη, λύτρωση. Πατάμε πάνω σε γερά θεμέλια πολιτισμού και ανθρωπισμού και δεν πρέπει να φοβόμαστε τίποτα τη στιγμή που θα ξεκινήσουμε σοβαρά την πορεία αναδίπλωσης των δυνάμεών μας. Και όλα πλέον συγκλίνουν στο ότι η στιγμή αυτή της εθνικής μας και ανθρωπιστικής μας ανάτασης δεν θα αργήσει να έρθει! * Ομιλία-εισήγηση του Ησαΐα Κωνσταντινίδη, στις εκδηλώσεις για τα 50 χρόνια της Ε.Δ.Σ.Τ.Ε. (Ένωσης Δημοσιογράφων & Συγγραφέων Τουρισμού Ελλάδος), στη Ρόδο, τον Μάιο του 2009, και στην Ερμούπολη, τον Νοέμβριο του 2009.