19.7.2019
Συνέντευξη στον Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Ο κ. Σοφοκλής Θ. Έξαρχος, συνταξιούχος ιατρός, καταγόμενος από το Πωγώνι Αργυροκάστρου της Βορείου Ηπείρου, είναι ο συγγραφέας ενός εξαιρετικού πονήματος 500 σελίδων, με τίτλο «Η Τσιάτιστα Πωγωνίου» και υπότιτλο «Η ταξική πάλη και ο αφελληνισμός της εθνικής ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία 1945-1990». Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις «3Ε – Ελίκρανον» και έχει εξαντληθεί πολύ γρήγορα, πράγμα που δείχνει την αξία του, ιστορική και συγγραφική.
Η αγάπη και η νοσταλγία του γιατρού για την πατρίδα του, τη Βόρειο Ήπειρο, ήταν που τον ώθησαν να ασχοληθεί και να εκδώσει την ιστορία της Τσιάτιστας, σε συσχετισμό με την γενικότερη ιστορία της εθνικής ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας. Πιο πριν από το βιβλίο αυτό μετέφρασε από την αλβανική γλώσσα και εξέδωσε στα ελληνικά το έργο με τον ανάλογο τίτλο «Τσιάτιστα Πωγωνίου», με συγγραφέα τον Δημήτριο Μπεντούλη (γραμμένο από τους αξιωματούχους του δικτατορικού κομμουνιστικού καθεστώτος του Χότζα, αλλά ολοκληρωμένο από τον Μπεντούλη).
Στη συνέχεια και μετά από έρευνες σε βάθος των γεγονότων, στο δικό του βιβλίο, ο κ. Έξαρχος περιγράφει με με ακρίβεια και αντικειμενικότητα γεγονότα και καταστάσεις της ταξικής πάλης ή του κοινωνικού ρατσισμού από το δικτατορικό καθεστώς των Χότζα-Αλία στην Αλβανία. Με τον συγγραφέα και γιατρό κ. Έξαρχο κάναμε μία ενδιαφέρουσα κουβέντα, η οποία αφορά το μείζον εθνικό θέμα του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού.
Τι ακριβώς πραγματεύεται το έργο σας, κ. Έξαρχε; Δώστε μου κάποιες λεπτομέρειες για τη δουλειά σας;
Το βιβλίο μου εξιστορεί κυρίως πολιτικά γεγονότα, που αφορούν μια εκατονταετία. Ειδικά εξιστορεί γεγονότα από την περίοδο των βαλκανικών πολέμων, του Α΄ παγκοσμίου πολέμου και αναλύει λεπτομέρειες του βορειοηπειρωτικού ζητήματος σε ιστορική βάση. Παρουσιάζει επίσης δεδομένα και ντοκουμέντα, έχει αρκετά στατιστικά στοιχεία για τη Βόρεια Ήπειρο γενικώς, όπως και πολλούς πίνακες που αφορούν τις μετακινήσεις πληθυσμών και πολλά άλλα συγκεκριμένα γεγονότα που αφορούν και τους Έλληνες και τους Αλβανούς στον περασμένο αιώνα.
Πείτε μου την άποψή σας για το ζήτημα της Βορείου Ηπείρου… Σας ρωτώ, επειδή εδώ στην Ελλάδα αρκετοί ερευνητές λένε πολλά και διάφορα…
Σχετικά με το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα, οι θέσεις μου είναι ξεκάθαρες. Δεν είναι ακραίες, όπως κάνουν άλλοι Έλληνες μελετητές που έχουν εξτρεμιστικές θέσεις σχετικά με το εθνικό μας αυτό ζήτημα. Η θέση του βιβλίου μου είναι ότι όταν οριοθετήθηκαν τα ελληνοαλβανικά σύνορα το 1913 έγινε μια μεγάλη αδικία σε βάρος του ελληνικού πληθυσμού της Βορείου Ηπείρου, γιατί αυτός ο πληθυσμός αναγκάστηκε να μείνει εντός των ορίων της αλβανικής επικράτειας. Μάλιστα, έχω τονίσει ότι τότε θα μπορούσε να γίνει δημοψήφισμα στις μεγάλες πόλεις της Νότιας Αλβανίας, όπως η Κορυτσά και το Αργυρόκαστρο, για να αποφανθούν ελεύθερα οι κάτοικοί τους σε ποια χώρα να ανήκουν. Η μεγαλύτερη δε αδικία έγινε με τις καθαρές ελληνικές περιοχές (που αναγνωρίζονται και σήμερα ως ελληνικές μειονοτικές από το αλβανικό κράτος), π.χ. η Χειμάρρα, το Αργυρόκαστρο κι οι Άγιοι Σαράντα, και οι οποίες υπέστησαν τη μεγαλύτερη πίεση του αλβανικού εθνικιστικού στοιχείου. Ιδιαίτερα στη διάρκεια της δικτατορίας του Ενβέρ Χότζα, που προσπάθησε να αφομοιώσει και να εξαφανίσει τον ελληνισμό, συρρικνώνοντας τη διδαχή της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία, αλλά και καταργώντας την ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας που ήταν η βάση του ελληνικού πνεύματος στην Αλβανία.
Ποιο κατά τη γνώμη σας είναι το σημαντικότερο κομμάτι του βιβλίου σας και ποια άλλα θέματα πραγματεύεστε σ’ αυτό;
Το πιο σημαντικό τμήμα του βιβλίου μου είναι το δεύτερο κεφάλαιό του, που αφορά το αντιφασιστικό κίνημα της ελληνικής εθνικής μειονότητας της Αλβανίας, που πιστεύω ότι είναι μια πρωτότυπη και μοναδική μελέτη που δεν έχει συγγράψει κανείς άλλος μέχρι σήμερα. Η κεντρική ιδέα του δεύτερου μέρους της εξιστόρησης είναι: το αντιφασιστικό κίνημα των Ελλήνων της Αλβανίας που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1942 από το Πωγώνι (τη γενέτειρά μου) οργανώθηκε και καθοδηγήθηκε από το αλβανικό κομμουνιστικό κόμμα! Το οποίο επιστράτευσε μειονοτικά στελέχη έμπιστα προς αυτό… Στην αρχή οι Αλβανοί κομμουνιστές υποσχέθηκαν στους μειονοτικούς αντάρτες ότι μετά τον πόλεμο θα τους αποδώσει αυτοδιάθεση και αυτονομία, με σκοπό να τους προσελκύσει. Στο τέλος του πολέμου όμως όχι μόνο τους εξαπάτησαν με δόλο, αλλά τους εξανάγκασαν κι από πάνω να ακολουθήσουν τις επιδιώξεις των Αλβανών κομμουνιστών (που στην ουσία ήταν σοβινιστικές). Σ’ αυτό το γεγονός, δηλ. στην προσκόλληση του αντιφασιστικού κινήματος των Ελλήνων στο αλβανικό ΕΑΜ, συντέλεσε αποφασιστικά η στάση του ελληνικού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που πήρα σάρκα και οστά στο προδοτικό «Συμφωνητικό» της Κονίσπολης τον Αύγουστο του 1943, όταν απεφάνθησαν ότι μειονοτικοί και Αλβανοί παρτιζάνοι θα πολεμήσουν μαζί τον κατακτητή· η συνέπεια ήταν η ανάμειξη των Ελλήνων μειονοτικών στα αλβανικά αντάρτικα τάγματα.
Ποιος ήταν από ελληνικής πλευράς ο κομμουνιστής εκπρόσωπος που δεν δίστασε να προδώσει τον ελληνισμό της Αλβανίας; Μπορείτε να μου πείτε;
Εκπρόσωπος και πληρεξούσιος του ελληνικού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ σ’ αυτή την προδοσία ήταν ο κομμουνιστής Μίλτος Κυργιάννης, γνωστός με το ψευδώνυμο «Αλέξης Γιάνναρης». Ο άνθρωπος αυτός αργότερα καταδικάστηκε δυο φορές από τα ελληνικά δικαστήρια και έγινε δύο φορές απόπειρα δολοφονίας εις βάρος του από τους ανθρώπους που είχε τόσο αδικήσει.
Ποια ήταν τα αποτελέσματα αυτής της προδοσίας για τον βορειοηπειρωτικό ελληνισμό;
Το αποτέλεσμα ήταν η συρρίκνωση και η ολική εξόντωση της ελληνικής εθνικής μειονότητας στην Αλβανία από το καθεστώς Χότζα.
Από αυτά που μου λέτε, διαπιστώνω ότι πρόκειται όντως για μια μελέτη μοναδική. Πού βασίζεται αυτή σας η εξαιρετική μελέτη;
Η μελέτη μου βασίζεται κυρίως στα πονήματα και τις έρευνες που έχουν εκδώσει κατά διαστήματα μετά το 1990 οι μειονοτικοί κομμουνιστές και που σ’ αυτά τα βιβλία βαφτίζουν το κρέας… ψάρι! Κρύβουν όλη την ιστορική πραγματικότητα, ερμηνεύοντάς την όπως συμφέρει σ’ αυτούς. Το βιβλίο μου αποκαλύπτει και ερμηνεύει την αντίθετη άποψη, από αυτή που είχαν ή και έχουν ακόμη αρκετοί απόγονοι κομμουνιστών από την ελληνική εθνική μειονότητα της Αλβανίας.
Δώστε μου, κύριε Έξαρχε, ένα παράδειγμα πάνω σ’ αυτά που μου αναφέρατε… Για να μην είμαστε γενικόλογοι!
Την έντονη παρουσία του στρατιωτικού αλβανικού παράγοντα εντός των χωριών της περιοχής Πωγωνίου Αλβανίας το 1945-46, αλλά και αργότερα, από τον φόβο των Αλβανών για μια υποτιθέμενη «επίθεση» των Ελλήνων εναντίον της Αλβανίας, οι μειονοτικοί κομμουνιστές την έβλεπαν σαν απελευθέρωση! Ενώ η δική μου άποψη είναι ότι επρόκειτο για αλβανική στρατιωτική κατοχή των εδαφών της ελληνικής μειονότητας, έστω και αν η περιοχή ήταν εντός των ορίων της αλβανικής επικράτειας. Να σας πω εδώ ότι τέτοια στρατεύματα δεν υπήρχαν προπολεμικά, δηλ. στο καθεστώς Ζόγου στην Αλβανία. Επιπροσθέτως, κάτι τέτοιο συνιστούσε παραβίαση του Πρωτοκόλλου της Κερκύρας του 1914, που έδινε ως γνωστόν αυτονομία στη Βόρεια Ήπειρο.
Πείτε μου ποιο ήταν το τελικό ή κεντρικό αποτέλεσμα όλων των παραπάνω;
Αυτή ακριβώς η στρατιωτική παρουσία των Αλβανών στα εδάφη της ελληνικής μειονότητας και η συνεργασία τους με τους μειονοτικούς κομμουνιστές ήταν ο κύριος παράγοντας που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ταξική πάλη και στον αφελληνισμό της Βορείου Ηπείρου…
Εάν έχετε την καλοσύνη, κάντε μου μια αναφορά και για τα υπόλοιπα θέματα του βιβλίου σας.
Το τρίτο και το τέταρτο μέρος του βιβλίου εξιστορούν συγκεκριμένα περιστατικά της ταξικής πάλης και αναφέρουν συγκεκριμένες πράξεις βίας από τα όργανα του κράτους και της αλβανικής Ασφάλειας του Χότζα σε βάρος του μειονοτικού στοιχείου, όπως και αναφέρονται στην πολιτική δραστηριότητα καμιά δεκαριά ατόμων από την περιοχή του Πωγωνίου, που εγώ γνώριζα καλά και που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη φυλάκιση, την εξορία κτλ. αρκετών ελληνικών οικογενειών της περιοχής. Γενικώς, εξιστορούν τον κοινωνικό ρατσισμό που εξάσκησε το αλβανικό δικτατορικό καθεστώς σε εκατοντάδες και χιλιάδες οικογένειες που θεωρήθηκαν αντιφρονούντες μόνο και μόνο για έναν λόγο: επειδή είχαν μέσα τους το ελληνικό φρόνημα!...
Θα ήθελα να μου αναφέρετε κάποια συγκεκριμένα στοιχεία για όλα αυτά.
Από τα δύο χωριά και μόνο του Πωγωνίου, την Τσιάτιστα και το Χλωμό που εγώ γνώριζα καλά, υπάρχουν στο βιβλίο οι κατάλογοι με τις οικογένειες και όλα τα ονόματα όλων εκείνων που υπέφεραν στις φυλακές και τις εξορίες του Ενβέρ Χότζα. Αυτός ο διωγμός του ελληνικού στοιχείου, σωματικά και ψυχικά, δυστυχώς συνετελέσθη με την βοήθεια και την συνεργασία ατόμων από τα χωριά μας, που ήταν πουλημένοι στον αλβανικό παράγοντα… Οι μειονοτικοί αυτοί κομμουνιστές, που εγώ τους αποκαλώ πρωταγωνιστές και οπαδούς της δικτατορίας ή ένθερμους υποστηρικτές του καθεστώτος Χότζα, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξόντωση του ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου.
Τι εννοείτε, όταν λέτε για ταξική πάλη στην Αλβανία και τη Βόρεια Ήπειρο; Εξηγείστε το μας λίγο…
Όπως είπα και πριν, εννοώ τον κοινωνικό ρατσισμό, που αφορά την εξόντωση του ελληνικού στοιχείου της Βορείου Ηπείρου! Κάτι που για εμένα δεν είναι μια αφηρημένη σκέψη ή ιδέα, αλλά έχει ονοματεπώνυμο και συγκεκριμένους πρωταγωνιστές… Το βιβλίο μου λοιπόν αποκαλύπτει τα ονοματεπώνυμα αυτών των πρωταγωνιστών, προβάλλοντας τις βίαιες και άδικες πράξεις τους στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βόρεια Ήπειρο. Είναι σημαντικό ότι η μελέτη μου βασίζεται κυρίως στις μελέτης της άλλης πλευράς, δηλ. των Αλβανών και μειονοτικών κομμουνιστών, που γράφτηκαν μάλιστα σε ανύποπτο χρόνο. Εκείνο που εγώ κατάφερα είναι να αποκαλύψω την εγκληματική δραστηριότητα των μικρών «Ενβέρηδων» του Πωγωνίου και γενικώς της ελληνικής εθνικής μειονότητας της Αλβανίας! Πιστεύω ότι τα κατάφερα…