21.7.2005
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Ο Τζωρτζ Όργουελ, ο μεγάλος Άγγλος συγγραφέας και πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών της πατρίδας του, υπήρξε αναμφίβολα προσωπικότητα προφητική. Στο έργο του προείδε γεγονότα και καταστάσεις που αργότερα πολύ είδαν το φως της ημέρας. Τα σημαντικότερα όμως από αυτά μόλις τώρα αρχίζουν να πραγματοποιούνται...
Όταν το έτος 2001 ο γράφων έκανε λόγο για πρώτη φορά για το «γεωπολιτικό τριγωνικό μοντέλο του μέλλοντος» (στο πλαίσιο ακαδημαϊκής εκδήλωσης), είχε βασικά κατά νου την προφητική διατύπωση του Όργουελ, όπως αυτή περιγράφτηκε με τρόπο σαφή στο κλασικό του μυθιστόρημα «1984» (που κυκλοφόρησε ένα χρόνο πριν τον πρόωρο θάνατο του συγγραφέα, δηλ. το 1949).
Ο Όργουελ στο συγκεκριμένο έργο διαχωρίζει τον πλανήτη σε τρία υπερκράτη: την Ωκεανία (ατλαντικές αγγλοσαξονικές δυνάμεις υπό τις Η.Π.Α.), την Ευρασία (Ενωμένη Ευρώπη από κοινού με τη Ρωσία) και την Ανατολασία (τα κράτη στα βάθη της Ασίας, με κυρίαρχο το ρόλο της Κίνας). Και όντως σήμερα είναι πια φανερή η σχηματοποίηση ενός τέτοιου κόσμου: η Βρετανία αποτελεί τον πιστότερο σύμμαχο των Η.Π.Α. στην Ευρώπη (παρεμποδίζοντας μια ομαλή ευρωπαϊκή ολοκλήρωση), η Ευρώπη προσεγγίζει την πολιτική (και όχι μόνο οικονομική) ενοποίησή της μέσω του περιβόητου Συντάγματός της, η δε Κίνα βρίσκεται σε διαρκή άνοδο, τόσο οικονομική, όσο και πολιτικοστρατιωτική.
Το οργουελικό πρότυπο μας θυμίζει σίγουρα τη θεωρία του καθηγητή του πανεπιστημίου της Ottawa (Καναδάς) Δημητρίου Κιτσίκη περί των διαφορετικών πολιτισμικών περιοχών Δύσης – Ανατολής, με τη Δύση σίγουρα διχασμένη (τόσο ως «ψυχοσύνθεση» των λαών της όσο και ως προς τους πολιτικούς της στόχους) και ασφαλώς οδηγούμενη σε μια διάσπασή της, που ήδη έγινε ορατή το 2003 με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ με τη διχογνωμία Ουάσιγκτον – Λονδίνου από τη μια πλευρά και Βερολίνου – Παρισίων από την άλλη. Η βασική ιδέα του Κιτσίκη περί πολιτισμικών σφαιρών αντιγράφτηκε μερικές δεκαετίες αργότερα από τον Αμερικανό πολιτικό επιστήμονα (και συνεργάτη της CIA) Σάμουελ Χάντινγκτον, ο οποίος στο έργο του «Η σύγκρουση των πολιτισμών» ακολουθεί το πρότυπο του Ελληνοκαναδού καθηγητή.
Στην ουσία το έργο του Όργουελ για την δομή του μελλοντικού κόσμου χωρίζεται σε δύο μέρη, τα οποία αφορούν την προεπαναστατική περίοδο και την περίοδο μετά την επικράτηση της επανάστασης, αντίστοιχα στα βιβλία «Η φάρμα των ζώων» και «1984». Πολλοί πίστεψαν ότι η εικόνα της επανάστασης αφορούσε την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στη Ρωσία (Σοβ. Ένωση) κατά το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα και η μορφή του «Μεγάλου Αδελφού» δεν απεικόνιζε παρά τον ίδιο τον Στάλιν. Όμως τόσο οι εξελίξεις, που οδήγησαν στην πτώση του κομμουνισμού (εξαιτίας του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ) όσο και τα κατόπιν γεγονότα απόπειρας επιβολής της παγκοσμιοποίησης και ανόδου της παγκόσμιας τρομοκρατίας, δείχνουν ότι ο οργουελικός κόσμος είναι τελικά αυτός του δικού μας αιώνα, του 21ου.
Τα πρόσωπα που ο Άγγλος διανοούμενος περιγράφει στην «Φάρμα των ζώων» ως επαναστατημένα ζώα κατά του δυνάστη που τελικά επιτυγχάνουν την επιβολή της ιδεολογίας τους, του «ανιμαλισμού» («ζωισμός» σε ελεύθερη ελληνική απόδοση), στο «1984» αποτελούν πλέον την γραφειοκρατία του υπερκράτους της Ωκεανίας, το οποίο μπορεί και ελέγχει τα πάντα, αλλάζοντας ακόμα και αυτήν την ίδια την ιστορία: μεταλλάσσοντας το παρελθόν κατά το συμφέρον της η εξουσιαστική κάστα της Ωκεανίας ελέγχει πλήρως το παρόν και συνεπώς και το μέλλον! Παραλλάσσει κάθε έννοια, όπως για παράδειγμα ονομάζει τον πόλεμο «Ειρήνη» (όπως θα λέγαμε πλέον σήμερα «επιχείρηση ειρήνης» την στρατιωτική εισβολή!), ενώ την Ελευθερία τη θεωρεί σκλαβιά... Κυρίαρχο στοιχείο είναι ο απόλυτος έλεγχος της προσωπικής ζωής των ατόμων, μέσω ευρείας χρήσης των καμερών και άλλων τρόπων παρακολούθησης των ιδιωτικών δεδομένων της ανθρωπότητας.
Ποιος άραγε μπορεί εν έτει 2005 με το χέρι στην καρδιά να ισχυριστεί ότι όλα αυτά που περιγράφει ο Όργουελ είναι απλώς «επιστημονική φαντασία» και όχι κάτι πολύ περισσότερο και απτό;