ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗ, ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΤΩΝ ΧΙΛΙΕΤΙΩΝ…
19.2.2017
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου π.Χ. αιώνα έχει χαρακτηριστεί ως «χρυσός αιώνας» και πολλοί ταυτίζουν ακόμη και σήμερα την περίοδο αυτή με ό,τι πιο ενδεικτικό είχε να επιδείξει η ιστορική εκείνη φάση του ελληνισμού. Κεντρική μορφή της χρονικής εκείνης περιόδου υπήρξε ο Περικλής, πρόσωπο που «στιγμάτισε» με την πορεία του την εξέλιξη του ελληνικού πολιτισμού και επηρέασε τα μέγιστα πράγματα και καταστάσεις σε βάθος χρόνου. Στη διάρκεια αυτής της συγκεκριμένης εποχής «άνθισε» το θαύμα της ελληνικής φιλοσοφίας, ενώ προς το τέλος της ξεκίνησε ο περίφημος Πελοποννησιακός πόλεμος με τα γνωστά επακόλουθα που προκάλεσε για τον μείζονα ελληνικό κόσμο. Θα μπορούσε ο «χρυσός αιώνας» της αρχαιότητας να συγκριθεί με τη σύγχρονη περίοδο αναμφισβήτητης παρακμής του ελληνικού έθνους που ονομάζεται «Μεταπολίτευση»; Χωρίς καμία αμφιβολία, η απάντηση στο ερώτημα είναι θετική! Διότι ανάμεσα στις ως άνω χρονικές περιόδους εξέλιξης του ελληνισμού, παρά τη μεγάλη απόσταση χρόνου που τις χωρίζει και τις ιδιαιτερότητες που είχε η κάθε μια από αυτές, παρατηρούνται αρκετές εντυπωσιακές ομοιότητες και, θα μπορούσαμε να πούμε, αμφότερες ακολουθούν ένα κοινό «μοντέλο» γέννησης, ακμής, παρακμής και θανάτου· ο εξελικτικός κύκλος δηλ. τόσο της μίας όσο και της άλλης περιόδου είναι, θα λέγαμε, κοινός. Εάν λοιπόν δούμε καθ’ ολοκληρίαν αυτό που συνέβη στην Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα, θα μπορούσε να μας χρησιμεύσει σήμερα, τόσες χιλιετίες μετά, για να εξάγουμε λίαν ωφέλιμα συμπεράσματα σχετικά με τη μετα-μεταπολιτευτική περίοδο που αναπόφευκτα καταφτάνει εντός ολίγου. Ο «χρυσός αιώνας» υπήρξε ουσιαστικά το μεταίχμιο δύο μεγάλων πολέμων του ελληνισμού της αρχαιότητας: των Περσικών πολέμων (αρχές 5ου αιώνος π.Χ.) και του Πελοποννησιακού πολέμου, στο δεύτερο ήμισυ του ιδίου αιώνος. Ήταν δηλ. η ενδιάμεση κατάσταση ειρήνης των αρχαίων Αθηνών ανάμεσα σε δύο μεγάλες πολεμικές περιπέτειες. Έτσι και η Μεταπολίτευση στην Ελλάδα του τελευταίου τετάρτου του 20ού αιώνα και των πρώτων ετών του 21ου: είναι μία περίοδος μεγάλης ειρήνης, η οποία ήρθε λίγο μετά τη φωτιά του Β΄ παγκοσμίου πολέμου (αλλά και του εμφυλίου πολέμου ή συμμοριτοπόλεμου στην Ελλάδα) και φεύγει την ώρα που ο πλανήτης οδεύει, απ’ ό,τι όλα δείχνουν, προς έναν νέο γενικευμένο πόλεμο ανάμεσα στον ενωμένο κόσμο Δύσης-Ρωσίας και την κινεζο-ϊσλαμιστική συμμαχία. Ο Περικλής υπήρξε η κεντρική προσωπικότητα, αναμφισβήτητα, του «χρυσού αιώνα». Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί ποια θα ήταν η εξέλιξη των πραγμάτων χωρίς τον δημιουργό του «αθηναϊκού θαύματος» εκείνου του αιώνα. Κάπως έτσι, η Μεταπολίτευση του 1974 στην Ελλάδα ταυτίστηκε στις συνειδήσεις Ελλήνων και ξένων με το πρόσωπο του «εθνάρχη» Κωνσταντίνου Καραμανλή. Ο Καραμανλής ήταν (και παραμένει ακόμη, παρά την πάροδο του χρόνου) ο βασικός πρωταγωνιστής της μετάβασης του πολιτικού συστήματος της χώρας μας, πριν από 43 χρόνια, σε δύο επίπεδα: α) από τη δικτατορία σε δημοκρατικό καθεστώς και β) από βασιλευόμενη σε προεδρευόμενη δημοκρατία, μετά το σχετικό δημοψήφισμα που διενεργήθηκε τότε. Στο επίκεντρο του «χρυσού αιώνα» της αρχαιότητας βρίσκεται η αντιπαλότητα του δημοκρατικού Περικλή με το παλαιό αριστοκρατικό κατεστημένο. Αρχή του «χρυσού αιώνα» θεωρείται το έτος 461 π.Χ., όταν η Εκκλησία του Δήμου πέρασε ένα ιστορικό ψήφισμα, που αφαιρούσε τα προνόμια του Αρείου Πάγου (απομεινάρι της παλιάς αριστοκρατίας). Εν μία ουσιαστικά νυκτί η Αθήνα πέρασε σε νέο πολιτικό σύστημα, σε μια καινούρια εποχή όπου η μορφή του Περικλή δέσποζε, τόσο ως ηγέτη της δημοκρατικής παράταξης όσο και ως επικεφαλής της αθηναϊκής πόλης-κράτους. Αντίστοιχα, η ουσία της Μεταπολίτευσης του 1974 υπήρξε η επιβολή μιας νέας ελληνικής δημοκρατίας, υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, που θα ανέτρεπε το παλιό καθεστώς, στη μορφή του βασιλικού θεσμού και της ανάμειξης του στρατεύματος στα πολιτικά πράγματα. Με τα γεγονότα του καλοκαιριού του 1974 και, κυρίως, με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου του ιδίου έτους, η σύγχρονη ελληνική πολιτεία πέρασε σε ένα άλλο πολίτευμα, με τον Καραμανλή σε δεσποτικό ρόλο. Έτσι, το 461 π.Χ. με το ψήφισμα της Εκκλησίας του Δήμου δύναται άνετα να παραλληλιστεί με το 1974 και το δημοψήφισμα που διενεργήθηκε για τη μορφή του πολιτεύματος της χώρας. Ο Περικλής της αρχαιότητας πήρε την απόλυτη ισχύ στα χέρια του, όταν κατάφερε να εξοστρακίσει τον σημαντικότερό του πολιτικό αντίπαλο (ηγέτη της συντηρητικής παράταξης), Κίμωνα. Όπως ακριβώς και ο σύγχρονος «Περικλής», ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, παραμέρισε το 1974 τη συντηρητική παράταξη της Δεξιάς, διώχνοντας τον Βασιλέα και καταδιώκοντας τους αξιωματικούς της επανάστασης της 21ης Απριλίου, ιδρύοντας μία νέα παράταξη που την ονόμασε (επηρεασμένος από το ομώνυμο μαοϊκό σύνθημα) «Νέα Δημοκρατία». Το αποτέλεσμα υπήρξε, και στις δυο περιπτώσεις, μία κατ’ επίφαση «δημοκρατία», όπου κυριαρχούσε η προσωποκρατία των δύο ηγετών, αντίστοιχα του Περικλή και του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Οι δύο άνδρες έμοιαζαν εντυπωσιακά και κατά τούτο: στην εκδικητικότητα που επέδειξαν έναντι των πολιτικών τους αντιπάλων. Σύμφωνα με τον κορυφαίο Έλληνα ιστορικό, Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, στο κλασικό του έργο «Ιστορία του ελληνικού έθνους», ο Περικλής ήθελε να εδραιώσει το δημοκρατικό πολίτευμα στην αρχαία Αθήνα, προωθώντας μία σειρά φιλολαϊκών μέτρων τα οποία λειτούργησαν πολύ καλά όσο αυτός ήταν στην εξουσία, όμως μετά τον θάνατό του, η Αθήνα παρασύρθηκε σε έναν ωκεανό πολιτικής αβεβαιότητας και αναταραχής, κυβερνώμενη κυρίως από τυχοδιωκτικούς δημαγωγούς, όπως ο ανιψιός του Αλκιβιάδης και ο στρατηγός Κλέων, δικαιώνοντας απόλυτα τον συντηρητικό του αντίπαλο Κίμωνα, που υποστήριζε ότι η δημοκρατία δεν έχει πια περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης και εδραίωσης, και οποιεσδήποτε φιλολαϊκές υποχωρήσεις από αυτό το σημείο και έπειτα θα σήμαναν την βαθιά διάβρωση του πολιτικού και γενικότερα κοινωνικού ιστού της Αθήνας. Τα ίδια ακριβώς φαινόμενα συνέβησαν και στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Ο Καραμανλής και οι πολιτικοί του «επίγονοι» (ειδικά ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κώστας Σημίτης, αλλά και ο ανιψιός του Κώστας Καραμανλής) επέλεξαν, εντελώς ανεύθυνα, να «θυσιάσουν» το μέλλον των επόμενων ελληνικών γενεών, προκειμένου η Ελλάδα να αποκτήσει την ψευδαίσθηση μίας προσωρινής «ανάπτυξης» και «ευημερίας», διάρκειας μίας γενιάς, η οποία όμως ξεφούσκωσε γρήγορα και έτσι η χώρα μπήκε στον «αστερισμό» της δυστυχίας των Μνημονίων. Όπως στην αρχαιότητα, έτσι και στη σύγχρονη περίοδο η καταστροφή προήλθε από ανεύθυνους δημαγωγούς και τυχοδιώκτες… Σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής, οι ομοιότητες ανάμεσα σε αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία του Περικλέους και σύγχρονη μεταπολιτευτική Ελλάδα του Καραμανλή είναι εξίσου εκπληκτικές. Κεντρική θέση του Περικλή υπήρξε η δημιουργία μίας «συνομοσπονδίας» των πόλεων του ελληνικού κόσμου, με αφορμή την ιδέα του να επανεξεταστεί το ζήτημα της επανακατασκευής των μνημείων που είχαν καταστραφεί κατά τη διάρκεια της περσικής εισβολής στην Ελλάδα, το 480 π.Χ. Πίσω όμως απ’ αυτή την αντίληψη, κρυβόταν η φιλοδοξία του Περικλή να διευρύνει τη δυναμική και την επιρροή του δημοκρατικού καθεστώτος των Αθηνών και σε άλλα σημεία του ελληνικού χώρου (όπως απέδειξε άλλωστε και η μετέπειτα πολιτική που ακολούθησε). Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε διαχρονικά και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Όραμά του, η προσχώρηση της Ελλάδας σε μια υπερεθνική ένωση (χαλαρή «συνομοσπονδία») των ευρωπαϊκών εθνών, την ΕΟΚ-Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν όμως στην πραγματικότητα ένα πρόσχημα προσωπικής του ανάδειξης, έτσι ώστε η ιστορία να τον γράψει μια μέρα ως τον άνθρωπο εκείνο, ο οποίος ενέταξε την Ελλάδα στον «στενό πυρήνα» των κρατών της Ευρώπης, για να την «εξευρωπαΐσει» και «εκπολιτίσει», βγάζοντάς την από την τροχιά της υπανάπτυξης και της μιζέριας. Όπως ο Περικλής μετέτρεψε την Αθήνα της αρχαιότητας σε ένα «υδροκέφαλο τέρας», έτσι ακριβώς συνέβη και στην καραμανλική δημοκρατία της Μεταπολίτευσης. Ο Περικλής μετέτρεψε τη Δηλιακή Συμμαχία σε Αθηναϊκή Συμμαχία, ενισχύοντας κατά πολύ τον ρόλο των Αθηνών έναντι των συμμάχων της, περιφερειακών πόλεων-κρατών του ελληνικού κόσμου. Έτσι και ο Καραμανλής, ήδη από τη δεκαετία του 1950, αλλά κυρίως μετά το 1974, μετέβαλλε την Αθήνα σε μία τερατούπολη, χωρίς αρχή και τέλος, υποβαθμίζοντας έντονα τον ρόλο της ελληνικής υπαίθρου που ερήμωσε. Το αποτέλεσμα και των δύο αυτών ιστορικών περιόδων του ελληνισμού υπήρξε η πλήρης ανισορροπία «κέντρου»-«περιφέρειας», με αρνητικότατες συνέπειες (δημογραφικές, στρατιωτικές, οικονομικές κτλ.) για τον ευρύτερο ελληνισμό. Μοιραία στιγμή για την αρχαία Αθήνα υπήρξε το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου. Δεν είναι λίγοι οι ιστορικοί, οι οποίοι αποδίδουν την ευθύνη για τον πόλεμο εκείνο (που διήρκεσε μία ολόκληρη γενιά, από το 431 έως το 404 π.Χ.) στον ίδιο τον Περικλή προσωπικά και, εν γένει, στην Αθήνα. Σύμφωνα με τον αρχαίο ιστορικό Πλούταρχο, στο έργο του «Βίοι παράλληλοι», ο κύριος λόγος του μεγάλου εκείνου πολέμου ήταν η υπεροψία της Αθήνας και της μεγάλης ναυτικής ηγεμονίας που είχε δημιουργήσει. Όμως ο Πελοποννησιακός πόλεμος προκάλεσε πολλά δεινά στους Αθηναίους, με καταστροφικά επακόλουθα… Έτσι και για τη σύγχρονη Ελλάδα, μοιραία στιγμή θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ο Τροϊκανός πόλεμος που ξεκίνησε το 2010, με την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, ο οποίος οφείλεται στην υπεροψία των μεταπολιτευτικών κυβερνήσεων ότι με την είσοδο της Ελλάδας στην ΕΟΚ και, έπειτα, στην Ευρωζώνη θα έρθουν «χρυσές ημέρες» για τον τρόπο και θα τρώμε με «χρυσά κουτάλια». Όπως η αρχαία Αθήνα οδηγήθηκε σε τραγωδία, έτσι και η τωρινή Ελλάδα οδηγείται νομοτελειακά σε νέα ανείπωτη εθνική καταστροφή… Ύστερα από δύο ολέθρια χρόνια πολέμου για την Αθήνα, ο περιβόητος «λοιμός των Αθηνών», το έτος 429 π.Χ., υπήρξε το οριστικό τέλος του «χρυσού αιώνα» του Περικλέους. Επρόκειτο για μία καταστρεπτική επιδημία, η οποία χτύπησε την πόλη-κράτος των Αθηνών, και ενώ η πόλη επολιορκείτο ασφυκτικά από τους Σπαρτιάτες, τους ανταγωνιστές της στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Οι προμήθειες σε τρόφιμα κτλ. διακόπηκαν απότομα και μια μεγάλη πείνα εξαπλώθηκε γρήγορα στους εγκλωβισμένους κατοίκους των Αθηνών, οι οποίοι αποδεκατίζονταν από την έλλειψη πρώτων αγαθών κι απ’ την αρρώστια. Τον θάνατο εκείνη τη δραματική περίοδο για την Αθήνα βρήκε κι ο ίδιος ο Περικλής, όπως και άλλα μέλη της οικογένειάς του (ανάμεσα στα οποία κι οι δυο γιοι του)… Έτσι άδοξα και δραματικά τελείωσε η αρχαία ελληνική δημοκρατία του «χρυσού αιώνα» των Αθηνών. Δυστυχώς, ανάλογο προβλέπεται να είναι και το τέλος της σύγχρονης ελληνικής δημοκρατίας της Μεταπολίτευσης. Ένας νέος «λοιμός», συνδυασμός της πείνας μετά από το βέβαιο Grexit (έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη) που έρχεται και των ασθενειών που φέρνουν στη χώρα οι εκατομμύρια πλέον λαθρομετανάστες που κατακλύζουν την πατρίδα μας, αναμένεται να δώσει δραματικές διαστάσεις στη νομοτελειακή κατάληξη της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας. Μιας περιόδου, η οποία άνοιξε τον φαύλο κύκλο της με την εθνική τραγωδία της Κύπρου και πάει τώρα να τον κλείσει με νέα ασύλληπτη εθνική συμφορά…