(η εφαρμογή του στην Ελλάδα)
1.10.2011
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Πολλά έχουν ακουστεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα για διάφορα οικονομικά μοντέλα-πρότυπα προηγμένων ευρωπαϊκών χωρών, που θα μπορούσαν να τύχουν εφαρμογής (κατάλληλα προσαρμοσμένα) και στη χώρα μας, για να ζήσουμε κι εμείς κάποιο σύγχρονο «οικονομικό θαύμα». Θεωρούμε ότι η αναζήτηση ξένου μοντέλου που να «επικολληθεί» στις ιδιαίτερες ελληνικές ανάγκες είναι ορθή, εφόσον το εν Ελλάδι πολιτικό σύστημα αποδείχτηκε τελικά ανίκανο να δημιουργήσει – πόσο μάλλον να εφαρμόσει... – κάτι αντίστοιχο. Το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου υιοθέτησε το περίφημο «σουηδικό μοντέλο ανάπτυξης», η δε Νέα Δημοκρατία (υπό τον Κώστα Καραμανλή τότε) εκφράστηκε υπέρ του λεγόμενου «ιρλανδικού μοντέλου ανάπτυξης». Αμφότερα όμως δεν μπορούν να τύχουν εφαρμογής στην Ελλάδα: το πρώτο αφορά μία εντελώς διαφορετική κοινωνία, με τελείως αντίστροφη κρατική δόμηση από την ελληνική, το δε δεύτερο δεν φαίνεται τελικά να έβαλε την Ιρλανδία σε έναν δρόμο οικονομικής (και όχι μόνο) ανάτασης και, εν τέλει, αποδείχτηκε «θαύμα των τριών ημερών»...
Πρόσφατα, στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε στη Δ.Ε.Θ., η πρόεδρος της Δημοκρατικής Συμμαχίας, κ. Ντόρα Μπακογιάννη, εκφράστηκε δημόσια υπέρ της προσπάθειας εφαρμογής στη χώρα μας ενός άλλου μοντέλου ανάπτυξης: του φινλανδικού. Τι είναι όμως αυτό το μοντέλο; Ταιριάζει στην Ελλάδα; Είναι εφικτή, εν τέλει, η εφαρμογή του σε μια χώρα όπως η δική μας;
Το φινλανδικό μοντέλο ανάπτυξης ταιριάζει απολύτως στην Ελλάδα βασικά για τους κάτωθι λόγους: 1. οι δύο χώρες έχουν περίπου τον ίδιο πληθυσμό και το ίδιο μέγεθος στο διεθνές περιβάλλον, 2. έχουν όμοια κοινωνική-οικονομική δομή, όντας πρώην κατά βάση αγροτικές χώρες, των οποίων ο πληθυσμός κατόπιν αστικοποιήθηκε και 3. η γεωγραφική-γεωπολιτική τους θέση είναι στο μεταίχμιο του δυτικού με τον ανατολικό κόσμο κι έτσι – ενώ δομικά ανήκουν σαφώς στη Δύση – ενσωματώνουν και αρκετά ανατολικά στοιχεία (στην καθημερινή νοοτροπία, τη λαϊκή ψυχοσύνθεση κτλ.). Και, βέβαια, απ’ όλα αυτά προκύπτει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε κάλλιστα να ακολουθήσει το θετικό παράδειγμα της Φινλανδίας και για έναν επιπρόσθετο λόγο: οι δύο λαοί, ελληνικός και φινλανδικός, έχουν την ίδια τάση προς την καινοτομία, δηλ. την εφευρετικότητα και τον «πειραματισμό», είναι δύο έθνη που μπορούν και δημιουργούν νέες ιδέες και τεχνολογίες, απορρίπτοντας – λόγω της ιδιαίτερής τους ιδιοσυγκρασίας – τον «μηχανιστικό» τρόπο σκέψης και δράσης άλλων λαών της Ευρώπης και του κόσμου.
Όταν η Φινλανδία ήταν στα πρόθυρα της ένταξής της στην ΕΟΚ, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η οικονομική και κοινωνική της κατάσταση κάθε άλλο παρά ενέπνεαν αισιοδοξία (πόσο μάλλον αν κάποιος συνέκρινε τα εγγενή της χαρακτηριστικά με αυτά της, επίσης τότε προς ένταξη στην ΕΟΚ, γειτονικής της Σουηδίας). Φτώχεια, εξαθλίωση και έλλειψη προοπτικής ήταν τα βασικά συστατικά στοιχεία μιας χώρας, που – επί Ψυχρού πολέμου – αποτελούσε ουσιαστικά μία «ουδέτερη ζώνη» ανάμεσα στα δύο αντιμαχόμενα πλανητικά μπλοκ, ενώ η όλη της οργάνωση και δομή ήταν μάλλον «σοβιετικού τύπου»... Και, παρ’ όλη την τόσο αρνητική εκκίνησή της στον κοινό ευρωπαϊκό χώρο, η Φινλανδία τα κατάφερε!
Το πρώτο πράγμα, στο οποίο το φινλανδικό κράτος επένδυσε, ήταν η παιδεία. Όλα τα φινλανδικά πολιτικά κόμματα κατανόησαν ότι η εκπαίδευση είναι η βάση κάθε μελλοντικής ανάπτυξης και – παραμερίζοντας τις μικροκομματικές τους διαφορές – εκπόνησαν ένα σχέδιο επένδυσης στην παιδεία, στο οποίο όλοι συμφώνησαν και σύντομα είχαν τα πρώτα ευνοϊκά σημάδια. Δόθηκε δηλ. έμφαση στο λεγόμενο «ανθρώπινο κεφάλαιο», με τον ίδιο τον άνθρωπο να καταλαμβάνει την κεντρική θέση στο τόσο φιλόδοξο αυτό αναπτυξιακό μοντέλο. Έτσι, τέθηκε υψηλότατος πήχυς στην εκπαιδευτική διαδικασία, με εκπληκτικά τελικά αποτελέσματα. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι σήμερα για να διοριστεί κάποιος δάσκαλος ή καθηγητής σε φινλανδικό σχολείο πρέπει υποχρεωτικά να διαθέτει μεταπτυχιακό ή διδακτορικό τίτλο σπουδών στο σχετικό αντικείμενό του, καθώς και πιστοποιητικό κατάρτισης στην παιδαγωγική! Διαμέσου αυτής της μεθόδου καταπολεμήθηκε πλήρως στη Φινλανδία ο άλλοτε μαζικός αναλφαβητισμός, που επικρατούσε στη χώρα αυτή.
Απ’ την άλλη, στο πλαίσιο αυτού του εκπαιδευτικού συστήματος, οι μαθητές οφείλουν στο τέλος του μαθητικού τους κύκλου να γνωρίζουν άπταιστα τουλάχιστον δύο ξένες γλώσσες, ενώ στρέφονται βασικά στην τεχνική-επαγγελματική κατεύθυνση σπουδών (και όχι τόσο στη θεωρητική-γενική), ακριβώς για να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη νέων, καινοτόμων, τεχνολογιών. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι πλέον φιλόδοξες ανακαλύψεις και εφευρέσεις της τελευταίας εικοσαετίας στον κόσμο στους τομείς της «λεπτής νανοτεχνολογίας» και των «υψηλής ποιότητας τεχνικής» (ηλεκτρονικοί υπολογιστές, κινητή τηλεφωνία, καλωδιακή τηλεόραση κτλ.) προήλθαν ως αποκλειστικές ευρεσιτεχνίες φινλανδικής προέλευσης. Πρέπει οπωσδήποτε να σημειώσουμε εδώ ότι, παρά την αρχική δυσανασχέτηση των Φινλανδών μαθητών, το ως άνω πρωτοποριακό πρόγραμμα έτυχε πλήρους εφαρμογής και σήμερα δεν υπάρχει άνθρωπος στη χώρα που να του ασκεί την ελάχιστη έστω κριτική. Κι αυτό, για έναν και μοναδικό λόγο: διότι πολύ απλά είναι 100% επιτυχημένο, πολύ εφικτό και απολύτως μέσα στο πνεύμα της Νέας Εποχής.
Ένας άλλος τομέας, στον οποίο η Φινλανδία επένδυσε εδώ και περίπου 20 χρόνια, είναι αυτός της περιβόητης «πράσινης ανάπτυξης». Αντιλαμβανόμενη ότι κάθε έννοια εξέλιξης πρέπει να συνοδεύεται από τον σεβασμό προς τη φύση, η πολιτική ελίτ της χώρας αυτής προώθησε τα μέγιστα ένα δυναμικό πρόγραμμα εκμετάλλευσης κάθε φυσικού πόρου, χωρίς όμως να προξενούνται με τον τρόπο αυτό ανεπανόρθωτες βλάβες ή φθορές στον φυσικό της πλούτο. Για παράδειγμα, είναι πολύ ενδεικτικό πως μόνο το 8% των βιομηχανικών αποβλήτων της Φινλανδίας καταλήγει σε βιολογικούς καθαρισμούς: το υπόλοιπο 92% είτε ανακυκλώνεται είτε χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας. Θλίψη προκαλεί πράγματι η σύγκριση με την Ελλάδα, που επιπροσθέτως να σημειωθεί ότι δεν διαθέτει στο ελάχιστο τη βαριά βιομηχανία της Φινλανδίας... Και, παρ’ όλα αυτά, επιβαρύνει πολύ περισσότερο τη φύση της με βιομηχανικά απόβλητα!
Εξάλλου, η Φινλανδία αποτελεί σήμερα τον μεγαλύτερο παραγωγό, μεταποιητή, αλλά και εξαγωγέα χαρτιού στον κόσμο. Κι όμως πάνω από το 70% του χαρτιού που διατίθεται και καταναλώνεται στο εσωτερικό της χώρας αυτής ανακυκλώνεται αμέσως! Χρειάζεται άραγε εδώ να κάνουμε σύγκριση με την Ελλάδα, που ούτε υποδομή ούτε νοοτροπία ανακύκλωσης διαθέτει;... Με δυο λόγια η φινλανδική «πράσινη ανάπτυξη» εφαρμόστηκε αμέσως και πλήρως, δημιουργώντας ένα πλήθος ευεργετικών συνεπειών, όπως για παράδειγμα χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας κι έτσι – συν τοις άλλοις – καταπολεμήθηκε σε σημαντικό βαθμό το πρόβλημα της ανεργίας στη χώρα, που κάποτε αποτελούσε «γάγγραινα» και εμπόδιο στην όποια πρόοδο και ανάπτυξή της. Ενώ στην Ελλάδα η «πράσινη ανάπτυξη» του ΠΑΣΟΚ κατάντησε... «πράσινα άλογα»! Κρατικιστές και αντιπαραγωγικοί οι, σωματειακού-συντεχνιακού τύπου, Έλληνες σοσιαλιστές αποτελούν διαχρονική τροχοπέδη στην ανάπτυξη της χώρας μας και δημιουργούν συνθήκες «δολιοφθοράς» της ελληνικής παραγωγής. Και τα ίδια, δυστυχώς, ισχύουν και για την παλαιοκομματικού τύπου Νέα Δημοκρατία, που μιμείται στα πάντα το ΠΑΣΟΚ...
Το «φινλανδικό θαύμα» επένδυσε επίσης στη λεγόμενη «κοινωνία της πληροφορίας» σε συνδυασμό με το «κράτος πρόνοιας». Σ’ αυτό το πλαίσιο ο μοναδικός ρόλος του κράτους, η όποια ανάμειξή του στα κοινωνικά-οικονομικά δρώμενα, αφορά στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη διαφύλαξη των δημοκρατικών θεσμών και την εγγύηση κανόνων στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς με παράλληλη εγγύηση της ατομικής ιδιοκτησίας. Έτσι, ο κοινωνικοπολιτικός τομέας έχει αποκτήσει μία τέτοια διαφάνεια, ανώτερης ποιότητας, ώστε – αντίθετα και πάλι απ’ την Ελλάδα – να υπάρχει μία γενική αίσθηση λαϊκής εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα. Σήμερα η Φινλανδία είναι στις ανώτερες παγκοσμίως θέσεις των χωρών όπου επικρατεί η αντι-διαφθορά, ενώ κατατάσσεται και στις πρώτες θέσεις των χωρών, στις οποίες κάποιος θα προτιμούσε να ζήσει. Η αντίστροφη δηλ. εικόνα της σημερινής παρακμιακής Ελλάδας των «συνδικαλιστών» που δεν εργάζονται, του υπερδιογκωμένου και βραδυκίνητου δημόσιου τομέα, της καταστροφής κάθε ικμάδας παραγωγής, του πολιτικού συστήματος που θαρρείς και βρίσκεται «εκτός τόπου και χρόνου».
Το παράδειγμα της Φινλανδίας αποδεικνύει περίτρανα πώς μία χώρα, μία οικονομία, ένα έθνος μπορούν να αποβάλλουν ένα κακό παρελθόν και να δημιουργήσουν, μέσα σε συνθήκες κρίσης, μία «επανέναρξη» της ιστορικής τους πορείας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει το φινλανδικό μοντέλο ανάπτυξης και για έναν επιπρόσθετο λόγο: την πολιτισμική της διάσταση, που είναι μοναδική και με διαστάσεις ευρύτερες, όπως π.χ. στον τομέα του τουρισμού. Αρκεί η πολιτική ελίτ της πατρίδας μας να κατανοήσει ότι το πνεύμα της εποχής επιτάσσει ριζική αλλαγή παλαιοκομματικών νοοτροπιών και μετάλλαξη των ίδιων των κομματικών δομών, που όλα αυτά εμποδίζουν κάθε αναπτυξιακή έννοια. Και, αν αυτό δεν γίνεται (με δεδομένη την ανεπάρκεια του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ), τότε η Ελλάδα χρειάζεται άμεσα την προώθηση νέων, «άφθαρτων», προσώπων και καινούριων πολιτικών σχηματισμών.
Comments