Η “ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ” ΠΟΥ ΕΡΧΕΤΑΙ...
28.12.2011
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Όλοι πλέον οι ερευνητές και ειδικοί επιστήμονες συμφωνούν σε κάτι το πολύ κεντρικό: ότι οι ημέρες μας σηματοδοτούν σαφέστατα την περίοδο μετάβασης από μία Εποχή σε μια άλλη. Ότι δηλ. τελειώνει οριστικά ο κύκλος μιας δεδομένης προηγούμενης παγκόσμιας κατάστασης και η ανθρωπότητα εισέρχεται δυναμικά σε εντελώς καινούρια δεδομένα, πρωτόγνωρα για την ίδια και με όλες βεβαίως τις συνέπειες – θετικές ή αρνητικές – εμπεριέχει αυτό το αναμφίβολο γεγονός...
Ενώ όμως μέχρι τη δεκαετία του 1990 το κεντρικό ζητούμενο ήταν αν η Νέα αυτή Εποχή θα είναι η περίφημη «διαστημική εποχή» (η κυριαρχία δηλ. του ανθρώπου στο διάστημα), τελικά η νανοτεχνολογία ήταν εκείνη που απέκτησε την πρωτοκαθεδρία, στέλνοντας τα όνειρα για το σύμπαν στη... λήθη της ιστορίας! Η Νέα Εποχή λοιπόν είναι μια εποχή εσωστρεφής και καμία σχέση δεν έχει με το σχετικά πρόσφατο όραμα του ανθρώπου για «άνοιγμα σε άλλους πλανήτες». Είναι η ηλεκτρονική εποχή, ή άλλιώς – σύμφωνα με έναν πιο θεολογικό χαρακτηρισμό – η εποχή του «Ψηφιακού Αντίχριστου»...
Ένας συγγραφέας και διανοούμενος που από τους πρώτους παγκοσμίως – και σε εντελώς ανύποπτο χρόνο – έθεσε τα νέα αυτά πλανητικά δεδομένα, υπήρξε ο Αμερικανός μελλοντολόγος επιστήμονας Άλβιν Τόφλερ. Ο Νεοϋορκέζος, 83 ετών σήμερα, στοχαστής της Νέας Εποχής των τεχνολογιών έγραψε μερικά πολύ σημαντικά έργα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν κυρίως τα εξής: “Future shock” (1970), “The third wave” (1980) και “Power Shift” (1990). Πρόκειται για έργα άκρως σημαντικά και εν πολλοίς «προφητικά» για την εποχή κατά την οποία γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν, τα οποία και εισήγαγαν στις επιστήμες της πολιτειολογίας και της κοινωνιολογίας νέους ορισμούς, μα πάνω απ’ όλα νέες αντιλήψεις και τρόπους σκέψης. Αν και ειδικά το πρώτο του σχετικό έργο, από το 1970, το «Σοκ του μέλλοντος», προκάλεσε πολλές αντιδράσεις και θεωρήθηκε από παλιούς πανεπιστημιακούς περισσότερο ως «επιστημονική φαντασία» απ’ ότι ως καθαρά επιστημονική ανάλυση, εν τούτοις οι εξελίξεις δικαίωσαν τον Τόφλερ, εφόσον τα πράγματα σταδιακά έφτασαν στα όσα αυτός προέβλεψε.
Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1970 οι δύο υπερδυνάμεις των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ βρίσκονταν ακόμη σε «κατάσταση μέθης» από τις διαστημικές τους επιτυχίες και σχεδίαζαν «σύντομα» ταξίδια στον Άρη, ακόμα και... εκτός του ηλιακού μας συστήματος κτλ.! Κι όμως λίγα μόλις χρόνια αργότερα η μεν αμερικανική NASA πέταξε κυριολεκτικά στον «κάλαθο των αχρήστων» τα φιλόδοξα διαστημικά της προγράμματα, η δε άλλοτε κραταιά Σοβιετική Ένωση κατέρρεε υπό το βάρος των δαπανών της για την «κατάκτηση του διαστήματος» και των στρατιωτικών της εξοπλισμών...
Έτσι, η ανθρωπότητα αντικατέστησε τη «Μεγάλη Ιδέα» της εξωστρεφούς εξάπλωσής της σε άλλους κόσμους εκτός Γης με αυτό που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως «παγκόσμια ομφαλοσκόπηση»: «προσγείωση» του ανθρώπου στην πεζότητα της καθημερινότητας, απότομη στροφή της επιστήμης σε ένα άλλο «σύμπαν» (αυτό των Η/Υ) και μία επιστροφή στις μεταφυσικού τύπου θεολογικές αναζητήσεις, προκειμένου να υπάρχει οδός διαφυγής από το «κολαστήριο» μιας εξαντλητικής ρουτίνας και μιας αγχωτικής πραγματικότητας. Ίσως αυτή δε η αντικατάσταση του διαστημικού «ονείρου» από τον πραγματιστικό εφιάλτη των διάφορων χρηματιστηρίων και των πιστωτικών οίκων να είναι η βασική αιτία που ο άνθρωπος βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στο δράμα της κατάθλιψης, των ψυχοφαρμάκων και της απόγνωσης: στο λεγόμενο «μεταφυσικό αδιέξοδο».
Η κεντρική ιδέα του Άλβιν Τόφλερ υπήρξε αυτή περί του Τρίτου Κύματος, την οποία ανέλυσε λεπτομερώς στο ομώνυμο έργο του εν έτει 1980. Εξαντλώντας όλα τα εν δυνάμει ερευνητικά πεδία (από την οικονομία και την τεχνολογία έως τις οικογενειακές σχέσεις και τη δομή του πολιτικού συστήματος), ο Τόφλερ ανέπτυξε τη θέση του, η οποία συνίστατο στην ανάδυση ενός νέου εξελικτικού κύματος για την ανθρωπότητα, του Τρίτου Κύματος, που δεν είναι παρά ο φορέας νέων κυρίαρχων αντιλήψεων που αναπόφευκτα θα επιβληθούν στη ζωή μας. Αυτή τη νέα κατάσταση την περιέγραψε ως ένα «παλιρροϊκό κύμα» (μια σαρωτική δηλ. νέα πραγματικότητα, αντιτιθέμενη στην υπάρχουσα προηγούμενη), το οποίο δημιουργεί έναν καινούριο, δικό του πολιτισμό: με τον δικό του τρόπο ζωής, τον δικό του κύκλο εργασιών, τις δικές του πολιτικές και οικονομικές δομές, τις δικές του αντιλήψεις ζωής, αλλά και τη δική του σεξουαλική συμπεριφορά κτλ. Ένας εντελώς νέος κόσμος, ριζικά διαφορετικός από τον προηγούμενο...
Και εδώ έγκειται μία σπουδαία παράμετρος του θέματος όλου. Διότι το Τρίτο αυτό Κύμα έρχεται να πάρει τη θέση του Δεύτερου Κύματος, της προγενέστερης δηλ. κυρίαρχης στον κόσμο κατάστασης. Όπου το Δεύτερο Κύμα ο Τόφλερ ταυτίζει με τη βιομηχανική επανάσταση (περίπο στην εποχή της ευρωπαϊκής αναγέννησης), που και εκείνο τότε είχε αντικαταστήσει – έπειτα από μια περίοδο έντονων διεργασιών και ταραχών – το Πρώτο Κύμα, εκείνο δηλ. της αγροτικής επανάστασης...
Όμως αυτή η μετάβαση κάθε άλλο παρά είναι ειρηνική. Διότι, όπως συμβαίνει πάντοτε σε συνθήκες δραματικών κοσμοϊστορικών μεταβολών, προκύπτει σφοδρή σύγκρουση ανάμεσα στις παλιές και τις νέες δυνάμεις, με επακόλουθο την «υπερσύγκρουση για το μέλλον». Αυτό δηλ. που ζούμε εμείς σήμερα, και μάλιστα στην ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΗ του! Διότι είναι πλέον «ηλίου φαεινότερο» ότι επέρχεται πολύ σύντομα κάποια τεράστια αλλαγή – μέσω προφανώς ενός συγκλονιστικού παγκοσμίων διαστάσεων συμβάντος – που θα σημάνει την οριστική εισδοχή του πλανήτη στις Νέες Συνθήκες...
Να τι γράφει χαρακτηριστικά (επαναλαμβάνουμε, το 1980!) στο «Τρίτο Κύμα» ο ίδιος ο Άλβιν Τόφλερ: «Πολλές από τις σημερινές αλλαγές δεν είναι ανεξάρτητες η μια από την άλλη. Ούτε και είναι τυχαίες. Παραδείγματος χάρη, η διάλυση της πυρηνικής οικογένειας, η παγκόσμια ενεργειακή κρίση, η διάδοση των ειδών λατρείας και της τηλεόρασης, η εμφάνιση του ελαστικού ωραρίου και το ξέσπασμα αυτονομιστικών κινήσεων από το Κεμπέκ μέχρι την Κορσική, μπορεί να φαίνονται σαν μεμονωμένα γεγονότα. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ακριβώς αντίθετη. Αυτά, αλλά και πολλά άλλα φαινομενικά άσχετα γεγονότα ή τάσεις, συνδέονται μεταξύ τους. Αποτελούν, στην πραγματικότητα, τμήματα ενός πολύ μεγαλύτερου φαινομένου: του θανάτου της βιομηχανοποίησης και της εμφάνισης ενός νέου πολιτισμού»!...
Τι κρύβεται όμως πίσω απ’ όλα αυτά; Πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε εμείς σήμερα όλα τα παραπάνω – τα γραφόμενα προ τριάντα και πλέον ετών – υπό το φως των συγκλονιστικών αλλαγών που γνώρισε έκτοτε ο πλανήτης μας και υπό το πρίσμα της δικής μας ερευνητικής μεθοδολογίας; Διότι εμείς πάντοτε συνδυάζουμε στα κείμενά μας ακόμα και τις πλέον διαφορετικές τάσεις, επιστημονικές ή άλλες, ακριβώς λόγω του ότι παρατηρούμε τα πράγματα στο σύνολό τους και όχι αποσπασματικά, ως γεγονότα ξεκομμένα από τον ιδιαίτερό τους χωροχρόνο. Βλέπουμε δηλ. τα πράγματα τόσο πλανητικά-σφαιρικά όσο και μέσα σε βάθος χρόνου, αφού η ιστορία δεν είναι παρά ένα ενιαίο σύνολο κυκλικών αυτοεπαναλαμβανόμενων (σε νέο όμως «περίβλημα») καταστάσεων.
Πίσω λοιπόν από την κεντρική ιδέα του Τρίτου Κύματος εμείς βλέπουμε ξεκάθαρα – χρησιμοποιώντας στον συλλογισμό μας στοιχεία και από την πλούσια ορθόδοξη χριστιανική παράδοση, που ο Τόφλερ φυσικά αγνοεί – αυτό που στις δικές μας έρευνες και δημοσιεύσεις αποκαλέσαμε ως Νέα Εποχή. Τη δε επίπονη διαδικασία του περάσματος προς τα νέα παγκόσμια δεδομένα την έχουμε χαρακτηρίσει ως «μετάβαση στη Νέα Εποχή» (από την οποία είναι φανερό ότι βγαίνουμε, ίσως και εντός του 2012).
Νέα Εποχή λοιπόν: η απρόσωπη εποχή της πλήρους επικράτησης του μηχανικού τρόπου ζωής, του ολοκληρωτικού ελέγχου της ανθρωπότητας, και φυσικά της παγκοσμιοποίησης υπό τον εξουσιασμό του Μεγάλου Αδελφού... Κι αυτό βέβαια μας θυμίζει έντονα τη θρησκευτική παράδοση περί ερχομού του Αντιχρίστου ως παγκοσμίου κυβερνήτη, ο οποίος θα δώσει στον κόσμο μας εκείνο που ο Τόφλερ θέτει ως βασική ιδέα στο «Τρίτο Κύμα», δηλ. την «πλανητική συνειδητότητα». «Όλος ο Κόσμος να γίνει Ένα», δηλ. η πολιτική-οικονομική παγκοσμιοποίηση και εξάλειψη-απαλοιφή των «τοπικών» (εθνικών, εθιμικών, θρησκευτικών κτλ.) διαφορών και η παγκόσμια διακυβέρνηση υπό μία ανώτερη Συνείδηση-Κυβερνήτη του Κόσμου [με θεολογικούς όρους «οικουμενισμός»]. Και, βεβαίως, δεν λησμονούμε τη δραματική προειδοποίηση του Κοσμά του Αιτωλού ότι «τον κόσμο θα κυβερνήσουν τα άλαλα και τα μπάλαλα», δηλ. οι μηχανές σε έναν κόσμο αυτοματοποιημένης παραγωγής των πάντων...
Όμως, πάντοτε σε κάτι το νέο εμπεριέχεται και η δυναμική της αντίστροφης τάσης! Έτσι, η Νέα Εποχή της παγκοσμιοποίησης περιλαμβάνει και το σύνολο των δυνάμεων της πιθανής της ανατροπής και ματαίωσης. Πρόκειται για την αντίρροπη – και ελπιδοφόρα – προοπτική της γέννησης μιας αντίστασης ενάντια σε όλα αυτά, η οποία και θα οδηγήσει σε γρήγορη πτώση του Παγκόσμιου Εφιάλτη! Και όλα αυτά βεβαίως περιγράφονται συμβολικά τόσο στην Αποκάλυψη του Αγίου Ιωάννη όσο και σε πλήθος άλλων παραδόσεων του ιστορικού μας παρελθόντος.