8.7.2008
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Βρισκόμαστε ιστορικά γύρω στο 1070 π.Χ. Στη γη της Χαναάν συνεχίζεται η έντονη διαμάχη ανάμεσα στους Ισραηλίτες και τους Φιλισταίους για τον έλεγχο της περιοχής. Μια διαμάχη που ξεκινά ήδη βαθιά μέσα στην προϊστορία και διαρκεί έως και τις ημέρες μας, καταδεικνύοντας τη γεωπολιτική βαρύτητα της περιοχής αυτή˙ πράγματι, η αξία της Μέσης Ανατολής στο χάρτη είναι νευραλγικής σημασίας, ένας χώρος-κλειδί για τις γενικότερες εξελίξεις στην Ευρασία, ενώ ανέκαθεν ήταν γνωστή η σπουδαιότητά της ως μεταβατικού σημείου της κίνησης των εμπορευμάτων στον άξονα Ανατολή-Δύση, αλλά και στον άξονα Νότος-Βορράς. Αυτή ακριβώς η γεωοικονομική υπεραξία της περιοχής αποτελεί τον κύριο λόγο για τον οποίο η περιοχή που εκτείνεται από το Δέλτα του Νείλου έως τον Περσικό Κόλπο εγκυμονεί συνεχώς ιστορία, που γράφεται με πόνο και αίμα...
Την περίοδο που εξετάζουμε η πλάστιγγα της μεσανατολικής διαμάχης έγειρε σαφώς υπέρ των Φιλισταίων. Ο εβραϊκός λαός στέναζε κάτω από την κυριαρχία των αντιπάλων του και – σύμφωνα με την πανάρχαια ιουδαϊκή συνήθεια – αναζητούνταν ο θεόσταλτος σωτήρας, ο οποίος θα έβγαζε το έθνος από τη σκλαβιά και την παρακμή. Κάτι τέτοιο δεν άργησε να γίνει. Κατά την παράδοση της Παλαιάς Διαθήκης άγγελος Κυρίου φανερώθηκε στον Μανωέ και τη γυναίκα του και τους προανήγγειλε τη γέννηση γιου, που θα είχε ως αποστολή να λυτρώσει το λαό του από το ζυγό των Φιλισταίων. Έτσι κι έγινε. Σύντομα γεννήθηκε ο μελλοντικός εθνοσωτήρας των Εβραίων, τον οποίο ονόμασαν «Σαμψών», λέξη που παράγεται από την εβραϊκή και αραβική λέξη «σαμς» («ήλιος») και που αποδεικνύει συμβολικά την ηλιακή προέλευση του ήρωα, δηλαδή τον μεγάλο νομοτελειακό ρόλο που κλήθηκε να παίξει μέσα στην ιστορία.
Από πολύ νέος ο Σαμψών, αντιλαμβανόμενος την ιστορική του αποστολή, μυήθηκε ως Ναζωραίος (1). Ήταν έτσι από πολύ γρήγορα πανέτοιμος για την κήρυξη του απελευθερωτικού αγώνα του έθνους του κατά των ιστορικών του αντιπάλων. Επίσης, έγινε σύντομα πασίγνωστος για τη δεινή του σωματική δύναμη, που ξεπερνούσε εκείνη κάθε άλλου άνδρα της εποχής του. Η απίστευτη μυϊκή του δύναμη οφειλόταν αποκλειστικά στα μαλλιά του˙ το μυστικό του συνίστατο στο ότι όσο δεν έκοβε τις τρίχες της κεφαλής του θα παρέμενε παντοδύναμος, έτσι όμως και τις ψαλίδιζε θα έχανε απελπιστικά τη σωματική του ισχύ. Κατάφερε λοιπόν και οργάνωσε στοιχειωδώς τους νομάδες Εβραίους της περιοχής της Ιουδαίας και ξεκίνησε τα κατορθώματά του κατά του εχθρού.
Ένας θρύλος τον θέλει να εξοντώνει χίλιους πάνοπλους αντιπάλους, οπλισμένος μόνο με το σαγόνι ενός γαϊδάρου! Ένας άλλος διέσωσε το πώς ο Σαμψών κατάφερε και διέφυγε από τη «φωλιά» του εχθρού, την πόλη της Γάζας, όταν τον ανακάλυψαν οι Φιλισταίοι και ήταν έτοιμοι να τον συλλάβουν ή να τον σκοτώσουν˙ μην έχοντας καμία απολύτως διέξοδο, όντας τραγικά παγιδευμένος από όλες τις πλευρές, έβαλε όλη του τη δύναμη και γκρέμισε τις πύλες της πόλης με τα χέρια του, ξεφεύγοντας έτσι απ’ τους εχθρούς του! Τέλος, η παράδοση μας μεταφέρει πώς ο Σαμψών κατέστρεψε εξοργισμένος όλη τη σοδειά των Φιλισταίων, όταν ανακάλυψε ότι τον είχαν εξαπατήσει, δίνοντάς του για γυναίκα μια Φιλισταία, την οποία κατόπιν του έκλεψαν, παντρεύοντάς την με άλλον...
Τελικά ο Σαμψών κατόρθωσε και πέτυχε την απελευθέρωση των Εβραίων από τους καταπιεστές τους. Έγινε έτσι βασιλιάς του λαού του και ανακηρύχθηκε ο δωδέκατος Κριτής (2) του Ισραήλ. Οι Φιλισταίοι αναγκάστηκαν να περιοριστούν σε συρρικνωμένες εκτάσεις, χάνοντας κάθε έλεγχο στο χώρο όπου πραγματοποιούνταν οι οικονομικές δοσοληψίες μεταξύ των ηπείρων και οι πολιτισμικές επαφές ανάμεσα στους λαούς. Ήταν λοιπόν φυσικό να μη δεχτούν την περιθωριοποίησή τους αυτή, αλλά και να μην αποδεχτούν ουσιαστικά ποτέ την ταπείνωση που τους είχε προκαλέσει ο μεγάλος τους αντίπαλος, ο Σαμψών. Άρχισαν λοιπόν να ανασυγκροτούνται, με σκοπό την ανατροπή του Σαμψών και την επιδίωξη να επιβληθούν εκ νέου στους Εβραίους, ανακτώντας την κυριαρχία τους στην Ιουδαία.
Μετά από πολλές σκέψεις, οι Φιλισταίοι κατέληξαν ότι θα ήταν περίπου αδύνατον να επικρατήσουν επί των αντιπάλων τους, όσο καιρό υπήρχε στη ζωή ο Σαμψών. Ήταν τόσο τρομακτική η δύναμη του κορμιού του, που κανένας Φιλισταίος δεν επιθυμούσε να τα βάλει μαζί του. Αποφασίστηκε λοιπόν να αντιμετωπιστεί ο ανίκητος εχθρός με άλλο τρόπο, έμμεσο και πονηρό. Θα του απέστελλαν μια πανέμορφη γυναίκα, για να τον σαγηνεύσει και να μάθει από αυτόν τον ίδιο το μυστικό της σωματικής του δύναμης. Μόνο έτσι υπήρχε κάποια πιθανότητα να νικηθεί ο αήττητος ως τότε αντίπαλος!
Η γυναίκα-δόλωμα βρέθηκε πολύ γρήγορα. Στην κοιλάδα Σορίκ της Μέσης Ανατολής ζούσε μια πεντάμορφη κοπέλα, που ονομαζόταν Δαλιδά. Η νεαρή αυτή Φιλισταία έμελλε να γίνει η πρώτη γυναίκα κατάσκοπος της Παλαιάς Διαθήκης και να επηρεάσει σημαντικά τις γενικότερες εξελίξεις στην τόσο κρίσιμη αυτή περιοχή. Οι ηγέτες των Φιλισταίων εξήγησαν στη γοητευτική γυναίκα όλες τις λεπτομέρειες της αποστολής της. Της υποσχέθηκαν για αντάλλαγμα ένα διόλου ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό, αφού ο καθένας τους δεσμεύτηκε να της δώσει από 1.100 ασημένια νομίσματα. Η Δαλιδά δέχτηκε τη γενναία αυτή προσφορά και, αφού πέρασε από κάποιου είδους εκπαίδευση, σύντομα στάλθηκε στο βασιλιά των Ισραηλιτών.
Ο Σαμψών έπεσε πράγματι αμέσως στην παγίδα. Ερωτεύτηκε παράφορα τη Δαλιδά από την πρώτη κιόλας φορά που την είδε και θέλησε να την κάνει ολότελα δικιά του. Η μυστική πράκτορας των Φιλισταίων ήταν διδαγμένη στο να κάνει υπομονή. Δέχτηκε να γίνει ερωμένη του Εβραίου βασιλιά, κάνοντάς του όλες τις εξυπηρετήσεις και χάρες, ώσπου στο τέλος του απέσπασε την τυφλή του εμπιστοσύνη. Άλλωστε κι ο Σαμψών ήταν πολύ ευχαριστημένος που είχε μια τέτοια γυναίκα στο πλάι του που να μπορούσε να την εμπιστεύεται απόλυτα, ενώ περηφανευόταν που κατόρθωσε να αποσπάσει την αγάπη μιας κοπέλας με τόσο σπάνια ομορφιά και γοητεία.
Πέρασε ο καιρός, ώσπου μια μέρα η Δαλιδά έκρινε ότι ο Σαμψών ήταν τόσο δεμένος μαζί της και τόσο εξαρτιόταν από εκείνη, που δε θα μπορούσε να της αρνηθεί τίποτα στον κόσμο. Έβαλε λοιπόν όλη τη θηλυκότητά της και, χρησιμοποιώντας τρυφεράδες και νάζια, ρώτησε τον Σαμψών ποια ήταν η πραγματική αιτία της απίστευτής του δύναμης. Ο Σαμψών δεν το σκέφτηκε καθόλου. Ούτε που του περνούσε από το μυαλό ότι η γυναίκα που τόσο αγαπούσε και έδινε γι’ αυτήν τα πάντα δεν ήταν παρά θανάσιμη κατάσκοπος των φανατισμένων εχθρών του και εργάζονταν στην πραγματικότητα για την καταστροφή του. Αποκάλυψε χωρίς δισταγμό το μυστικό του, που δεν γνώριζε ως τότε κανείς, κι έγινε έτσι έρμαιο πια στα χέρια της Δαλιδάς.
Η νεαρή Φιλισταία δεν έχασε καθόλου χρόνο. Βρήκε τρόπο κι ενημέρωσε αμέσως τους συμπατριώτες της, οι οποίοι γρήγορα κατέστρωσαν το τελικό σχέδιο προς εξολόθρευση του Σαμψών. Μια νύχτα λοιπόν που ο βασιλιάς των Ισραηλιτών αποκοιμήθηκε γλυκά στην αγκαλιά της Δαλιδάς, ένας Φιλισταίος πράκτορας εισήλθε κρυφά στο δωμάτιό του και του έκοψε προσεκτικά τα πλούσια μαλλιά του. Ο παντοδύναμος λίγο πιο πριν Σαμψών είχε πια απωλέσει την υπερφυσική του δύναμη και, όταν πια ξύπνησε, βρισκόταν αλυσοδεμένος στα χέρια των φανατικών του εχθρών...
Οι Φιλισταίοι ξέσπασαν πάνω στον Σαμψών, τρομερά οργισμένοι για όλες τις συμφορές που τους είχε προκαλέσει. Ήταν τόση η μανία τους εναντίον του, ώστε αφού τον βασάνισαν με τρομερά μαρτύρια και τον τύφλωσαν, θέλησαν να τον διασύρουν ενώπιον του λαού τους. Δεν πέρασαν λοιπόν παρά λίγοι μήνες από τη σύλληψή του και τότε διοργάνωσαν μία μεγάλη γιορτή για τη νίκη τους κατά του Σαμψών. Πήραν λοιπόν τον φυλακισμένο και, δεμένο με μπρούντζινες αλυσίδες, τον έσυραν ως τον κεντρικό τους ναό, όπου και διαδραματιζόταν το πανηγύρι τους. Εκεί του πέρασαν δεσμά και από τα δύο χέρια και τον έδεσαν ανάμεσα στις δύο κεντρικές κολώνες του ναού, έτσι ώστε να τον βλέπουν όλοι και να γελάνε μαζί του. Το τι έγινε τότε δεν περιγράφεται! Οι Φιλισταίοι διασκέδαζαν τόσο πολύ με τον τυφλωμένο Σαμψών, ξεσπώντας πάνω του όλη την εθνική τους υπερηφάνεια για την κυριαρχία τους στην περιοχή.
Ο Σαμψών περνούσε δραματικές στιγμές. Δεν άντεχε τον εξευτελισμό του από τους χιλιάδες Φιλισταίους που είχαν γεμίσει τον γύρω χώρο και τον ενέπαιζαν με ακατονόμαστες ύβρεις και πράξεις. Όμως οι εχθροί του δεν είχαν προσέξει μία πολύ σημαντική λεπτομέρεια. Ότι με την πάροδο των μηνών τα μαλλιά του Σαμψών είχαν και πάλι μεγαλώσει, άρα είχε επανακτήσει την τρομερή του σωματική δύναμη... Χρειάστηκε μόνο μία δραματική στιγμή για να το συνειδητοποιήσουν. Ήταν όταν ο Σαμψών, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να θέσει τέλος στην προσωπική του τραγωδία, έβαλε όλη του τη δύναμη και με τα χέρια του γκρέμισε το ναό, που βασιζόταν στις δύο κολώνες όπου ήταν δεμένος ο Εβραίος! Η συμφορά για τους Φιλισταίους ήταν πρωτοφανής και ανυπολόγιστη, αφού αμέτρητοι χάθηκαν, μεταξύ τους όλος ο ανθός της κοινωνίας τους... Την ώρα που ο Σαμψών προέβαινε στην ύστατη πράξη της απόγνωσής του αναφώνησε: «Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων»!...
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Ναζωραίος στα εβραϊκά έθιμα σημαίνει «αφιερωμένος», δηλαδή εκείνος που διαχωρίζει τον εαυτό του από τους υπόλοιπους και που προορίζεται για κάτι το πολύ σημαντικό στη ζωή. Είναι, λόγω της θέσης του, υποχρεωμένος να απέχει από μια σειρά καθημερινών πράξεων, όπως π.χ. να πίνει οινοπνευματώδη ποτά, ενώ κατά τη διάρκεια της μύησής του απαγορεύεται να κόψει τα μαλλιά του. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα μαλλιά θεωρούνταν στην εβραϊκή λατρεία ως το κέντρο της ζωής, γι’ αυτό και στην πρώιμη ιουδαϊκή περίοδο το μεγάλωμά τους αφήνονταν ελεύθερο, χωρίς να προβαίνουν σε πράξη κόμμωσης.
(2) Κριτές ήταν στην εβραϊκή ιστορία εκείνοι που είχαν τη δικαιοδοσία από το λαό τους να αποδίδουν δικαιοσύνη, να «κρίνουν». Η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες της ήδη στις ημέρες του Μωϋσή, όταν οι Εβραίοι περιπλανιόνταν στην έρημο. Κριτής μπορούσε να ανακηρυχθεί μόνο κάποιος με ιδιαίτερη σοφία, γνώσεις και αντίληψη των κανόνων. Να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την αναφορά της Παλαιάς Διαθήκης, ο Σαμψών υπήρξε ο τελευταίος Κριτής.