Η ύπουλη αποδόμηση του Αρχετυπικού αρχαιοελληνικού κάλλους από τους σύγχρονους Σκοταδιστές προτύπων
3.2.2019
Του Μάθιου Αρώνη
Τέχνη είναι μια έμπρακτη και υποσυνείδητη μορφή μύησης στην ομορφιά και στην αρμονία μέσω των αισθήσεών μας. Έχει σκοπό να εξευγενίζει τον άνθρωπο, να του δημιουργεί θαυμασμό και σεβασμό για την τελειότητα προβάλλοντάς του, απτά πρότυπα-κανόνες μέσα στην καθημερινότητά του ώστε να τον παροτρύνουν και να τον προτρέπουν να τα υιοθετήσει οικειοθελώς για να εξελιχθεί προς αυτήν πνευματικά και ψυχικά.
Να εκπαιδεύσει τον συναισθηματικό του κόσμο και να τον εμπλουτίσει.
Να εξευμενίσει τα πάθη του χωρίς να χρειαστεί να τα απορρίψει ολοκληρωτικά αλλά να τα μετατρέψει σε δημιουργικότητα. (Δεν είναι λίγοι οι συνθέτες που διέπρεψαν εξωτερικεύοντας και εκφράζοντας τα πάθη τους μέσω μιας καλλιεργημένης μουσικής παιδείας χαρίζοντάς μας μνημειώδη έργα).
Στην αρχαία Ελλάδα η τέχνη είχε φτάσει σε πολύ υψηλά και εξεζητημένα επίπεδα υπηρετώντας το κάλλος και την Αρμονία για χάρη της κοινωνίας και κατ' επέκταση το κύτταρο αυτής, τον πολίτη-οπλίτη.
Είναι γνωστές οι φιλοσοφικές προσεγγίσεις εκείνης της εποχής προς την τέχνη και για το πόσο πολύ επηρεάζει τον άνθρωπο.
Ο Πλάτωνας επεσήμανε την σπουδαιότητα αλλά και τους κινδύνους που απορρέουν από την μη ασφαλή τέχνη για την διαπαιδαγώγηση και την μη επιτήρησή της από την εξουσία.
Κατά τον Πλάτωνα, λοιπόν, όταν η τέχνη είναι σωστή, βοηθά στη θετική διάπλαση του χαρακτήρα των νέων (Νόμοι, 664, 672e), γι' αυτό, το ίδιο το κράτος -και όχι οι καλλιτέχνες- είναι εκείνο που θα πρέπει να επιλαμβάνεται των ζητημάτων που αφορούν στην επίδραση των τεχνών στους ανθρώπους. Ο νομοθέτης οφείλει να επιβλέπει τη σύνθεση των έργων τέχνης (Νόμοι, 664a). Ο ποιητής για παράδειγμα θα πρέπει, κατά τον Πλάτωνα, να υποβάλλει τα έργα του σε λογοκριτές για να παίρνει έγκριση (Νόμοι, 801d) και εφόσον θα έχουν θεσπιστεί από το κράτος κανόνες, όποια καινοτομία τυχόν επιχειρείται, θα πρέπει να τιμωρείται με αυστηρές ποινές (Πολιτεία, 423-424, Νόμοι, 798-799).
Η τέχνη έχει τη δύναμη να υπονομεύει τον ηθικό τρόπο διαβίωσης των ανθρώπων, γεγονός που την καθιστά καταδικαστέα από τον Πλάτωνα.
Αντίθετα ο Αριστοτέλης ναι μεν δεν υπήρξε τόσο επικριτικός με την αρνητική πλευρά της τέχνης, όμως στα Ηθικά Νικομάχεια, γίνεται αναφορά στην έννοια της τέχνης και της καθάρσεως σε σχέση με τα ηθικά και πολιτικά έργα του Αριστοτέλη. Τονίζεται ο παιδαγωγικός ρόλος της και η αξία της για τον ηθικό βίο και κυρίως η χρησιμότητα της μουσικής ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Στο Ζ βιβλίο των Ηθικών Νικομάχειων (ζ 11339b 14-17) αναφερόμενες στις διανοητικές αρετές του ανθρώπου ο Αριστοτέλης καταλήγει στο συμπέρασμα πως υπάρχουν πέντε τύποι δράσεως διαμέσου των οποίων η ψυχή ανακαλύπτει την αλήθεια. Αυτοί είναι, η τέχνη, η επιστήμη, η φρόνηση, η σοφία και ο νους.
Από αυτή λοιπόν, την μικρή αναδρομή στις απόψεις των δύο κορυφαίων φιλοσόφων της αρχαιότητας κατανοούμε πλέον την σοβαρότητα και τις επιδράσεις του φαινομένου της Τέχνης στον ανθρώπινο βίο. Πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί προς τις καθημερινές προβολές που εκθέτουμε το νου μας, όπως ακριβώς οι αρχαίοι μας πρόγονοι. Δυστυχώς ένα “βαθύ σκοτάδι” ανέκοψε την πορεία και εξέλιξη της αρχαιοελληνικής τέχνης.
“Ο Μεσαίωνας”
Απαγορεύσεις και θανατώσεις κατέστησαν αδύνατη την συνέχεια της λαμπρής αυτής ανθρώπινης έκφανσης.
Δειλές προσπάθειες αναβίωσης είχαν τραγικό τέλος ώσπου έφτασε το πλήρωμα του χρόνου και έκανε την εμφάνισή της η...
“Αναγέννηση”
Ένα κίνημα από νοσταλγούς της κλασικής αρχαιότητας που τοποθετείται προσεγγιστικά μεταξύ του 15ου και 17ου αιώνα, στην Ιταλία και από εκεί μεταλαμπαδεύτηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Υπήρξε το πολιτιστικό εκείνο κίνημα, το οποίο επέφερε την άνθηση της τέχνης, της θρησκείας και της πολιτικής επιστήμης, καθώς και την αναβίωση της μελέτης κλασικών συγγραφέων. Επαναπροσδιορίστηκε έτσι εκ νέου η αξία και τα ιδεώδη του Αρχετυπικού αρχαιοελληνικού κάλλους στην τέχνη και μετά από μια τεράστια απουσία επαναφέρει την χαρά και τον ποιοτικό θαυμασμό στον πολιτισμένο άνθρωπο. Ο Ευρωπαίος καταπιάνεται με την τέχνη (ενώ εμείς δυστυχώς ματώνουμε υπό τον οθωμανικό ζυγό) και αισίως έρχεται και ο...
“Κλασικισμός”
Ένα νέο απαστράπτον προχωρημένο πολιτισμικό, αισθητικό και καλλιτεχνικό κίνημα της Γαλλίας, αλλά και ευρύτερα της Ευρώπης, του 17ου και 18ου αιώνα (από το 1660 έως και το 1715) όπου θα μπορούσε να δει κάποιος την πληρέστερη αντιγραφή της κλασικής αρχαιότητας στα περισσότερα είδη τέχνης αλλά στα μέτρα και τα σταθμά της εν λόγω εποχής. Γνώρισε μεγάλη άνθηση κατά τον 18ο αιώνα και εκφράστηκε σε όλες τις εκφάνσεις της τέχνης. Στην αρχιτεκτονική, στη μουσική, στη ζωγραφική και στη λογοτεχνία (κυρίως τη θεατρική). Αυτός με τη σειρά του έδωσε τη σκυτάλη στον “Ρομαντισμό”, πριν γνωρίσει μία νέα άνθηση με τον “Νεοκλασικισμό”. Και εκεί, λοιπόν, που όλα φάνταζαν πως είχαν πάρει τον δρόμο της ανόδου, συμβαίνει κάτι καταστροφικό.
“Ο Μοντερνισμός” (τέλη 19ου αιώνα)
Η Νέα Τάξη στην τέχνη αυτοπροσώπως ως προπομπός ενός νέου γενικευμένου πανηγυρικού σκοταδισμού που έχει ως σκοπό να αλώσει τις υπάρξεις μας με ύπουλο τρόπο.
Ο Απολλύων στην θέση του Απόλλωνα / Το σκοτάδι στη θέση του Φωτός
Ό,τι γνωρίζαμε μέχρι τώρα θα έπρεπε να το ξεχάσουμε. Νέα σταθμά και κατακρήμνιση του ωραίου και του ιδανικού. Το μέτρο και οι ισορροπίες χάνονται καθώς και η τάξις και η συμμετρία, παραδίδοντας τη θέση τους στο “τερατούργημα”. Παράξενοι όροι κάνουν την εμφάνισή τους για πρώτη φορά, οι οποίοι αποτελούν συστρατεύσεις του ιδίου εχθρού και “δολοφόνου” του κλασικισμού αλλά με διαφορετικά πρόσωπα. (Φοβισμός, ντανταϊσμός, κυβισμός κλπ.).
Αυτή η νέα τάση χαρακτηρίζεται από μια κενή προσέγγιση στις τέχνες, τέτοια ώστε πλέον να μην έχει πρωτεύουσα σημασία η ακριβής αναπαράσταση των αντικειμένων όσο ο πειραματισμός με νέους και πρωτότυπους τρόπους απεικόνισής τους, συχνά αποδομώντας το αντικείμενο ή προβάλλοντάς το αφαιρετικά. Επιστρατεύονται διάσημοι και πετυχημένοι καλλιτέχνες (όπως ο Πάμπλο Πικάσο) και δέχονται να δώσουν το φιλί του θανάτου στην κλασική τέχνη που μέχρι τότε υπηρετούσαν ενώ ταυτόχρονα βάφτισαν τον κλασικισμό ως “Κιτς”, προωθώντας την καταστολή του, για μια μελλοντική ολική θανάτωση. Καταπιάνονται με μανία και γεννούν εκτρωματικά “δημιουργήματα” που μόνο συναισθήματα φρίκης μπορούν να προκαλέσουν στον ανθρώπινο νου.
Έτσι, φτάνουμε και στην εποχή μας όπου το μεγαλύτερο μέρος αυτού που ονομάζεται τέχνη (με ελάχιστες εξαιρέσεις), είναι άχρηστη συνάθροιση υλικών χωρίς καμία χρησιμότητα για τις συναισθηματικές ανάγκες του ανθρώπου. Αντιθέτως μάλιστα, κάποιες πτυχές αυτού του υποείδους, όχι μόνο δεν χρησιμεύουν, αλλά φέρουν και αρνητικό συναισθηματικό σύμπλεγμα ερεθισμάτων στον άνθρωπο, υποτροπιάζοντας την ήδη υπαρκτή αποχαύνωσή του, αναγάγοντάς την σε χαοτική αντιληπτική ανωμαλία ανωτάτου επιπέδου, μη έχοντας να αντιπαραβάλλει κάτι υγιές.
Η σύγχυση και το χάος δεν είναι τέχνη
Η τέχνη αγκαλιάζει, υιοθετεί το κάλλος και το προβάλλει ακόμα και σε υπερθετικό ίσως βαθμό, για να τέρψει και να προσανατολίσει την ταλαιπωρημένη ανθρώπινη ψυχή. Να την κρατά στο σκοτάδι και να την οδηγεί πάντα προς το φως (και όχι το αντίθετο), υπενθυμίζοντάς της τί είναι σωστό σε αυτή την κατά τα άλλα μάλλον καταραμένη και προσωρινή ζωή για να μην γίνει ακόμα χειρότερη. Έτσι οι κοινωνίες χειραγωγούνται πιο εύκολα αποκαμωμένες από την συνεχή αναζήτηση του τί είναι καλό και κακό, σωστό και λάθος, έχοντας όμως ως προβολή προτύπων πλέον, το κακό και το λάθος, δοσμένα καθημερινά από τους επικυρίαρχους μέσω της τέχνης. Στο χέρι μας είναι το αν θα γονατίσουμε στον εχθρό που τολμά να μας υποδεικνύει το λάθος για σωστό και το παράλογο για λογικό.
Έχουμε γνώμονα σύγκρισης και κρίσης εμείς οι Έλληνες πια.
Γνωρίζουμε. Δεν είμαστε ορφανοί. Το Αρχετυπικό κάλλος ζητά να κρατήσει το χέρι μας και να μας οδηγήσει στο Ανώτερο.
Στο Φως. (Αγωγή της ψυχής-ψυχαγωγία).
Αρκεί να του το επιτρέψουμε και να το τολμήσουμε χωρίς φόβο ενώπιον εχθρού, αδιαφορώντας για κάθε συνέπεια.
“Οταν περιτριγυρίζεσαι από Φως είναι αδύνατον να αγαπήσεις το σκοτάδι”
Comments