21.11.2016
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
«Έφυγε» χθες αργά το βράδυ, σε ηλικία 90 ετών, ο παλαίμαχος Έλληνας πολιτικός και πρώην πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Κωστής Στεφανόπουλος. Ο αείμνηστος πλέον Στεφανόπουλος υπήρξε μία από τις πιο εμβληματικές, όσο και σοβαρές σύγχρονες προσωπικότητες της ελληνικής πολιτικής ζωής. Έντιμος άνθρωπος, προσπάθησε σε ολόκληρη την πολιτική του πορεία να κινηθεί βάσει των όσων ο ίδιος πίστευε για ορθά, χωρίς να εξυπηρετήσει ποτέ σκοπιμότητες κάτω απ’ το «τραπέζι».
Είχε γεννηθεί στην Πάτρα τον Δεκαπενταύγουστο του 1926. Εν μέρει καταγόταν από τη Δρόβιανη της Βορείου Ηπείρου, από όπου τον 19ο αιώνα είχε μετοικήσει για την Πάτρα ο παππούς του, Σπυρίδων Πράτσικας. Σπούδασε νομικά και άσκησε τη μαχόμενη δικηγορία έως το 1974. Ήταν μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Πατρών. Τελικά, τον «απορρόφησε» η ενεργός πολιτική, στην οποία αφοσιώθηκε επί σειρά αρκετών δεκαετιών.
Εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Αχαΐας στις εκλογές του 1964, με την ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις), σε μια εκλογική μάχη κατά την οποία η Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου θριάμβευσε με το 53% των ψήφων! Με τη Μεταπολίτευση του 1974 προσχώρησε αμέσως στη Νέα Δημοκρατία, της οποίας υπήρξε από τα ηγετικά και από τα πλέον ικανά στελέχη. «Καθαρόαιμος» δεξιός, ουδέποτε θέλησε να συμβιβαστεί με εξωπαραταξιακούς παράγοντες, «νοθεύοντας» τις ιδέες του, αλλά κινήθηκε πάντοτε με βάση τη λογική και τη συναινετική διάθεση· κάτι που του αναγνωρίζεται σήμερα από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα της πατρίδας μας.
Διετέλεσε υπουργός εσωτερικών στην πρώτη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, από το 1974 έως το 1976. Την περίοδο 1976-1977 ήταν υπουργός κοινωνικών υπηρεσιών, ενώ μετά τις εκλογές του 1977 ανέλαβε το κορυφαίο πόστο του υπουργού προεδρίας της κυβερνήσεως (κατ’ ουσίαν, Νο 2 μετά τον πρωθυπουργό), το οποίο διατήρησε και μετά την άνοδο του Γεωργίου Ράλλη στην πρωθυπουργία και την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, έως τις εκλογές του 1981.
Ήταν το μέλος της κυβέρνησης Ράλλη, που τον Φεβρουάριο του 1981 επιτέλεσε ένα πολύ δύσκολο καθήκον, μία «καυτή» πραγματικά αποστολή: εκπροσώπησε την κυβέρνηση στην κηδεία της Βασίλισσας Φρειδερίκης στο Τατόι. Όμως κατά τη διάρκεια της κηδείας, μόλις οι οπαδοί της βασιλείας τον αντιλήφθηκαν, δέχτηκε τις έντονες αποδοκιμασίες των παρευρισκομένων, ενώ ακούστηκε και η ιαχή… «και στα δικά σου»! Φυσικά, αυτά όλα δεν συνάδουν με το ανώτατο ήθος της βασιλικής οικογένειας και υπήρξαν απλώς το ξέσπασμα της λαϊκής οργής για την άθλια στάση που κράτησε τότε η κυβέρνηση Ράλλη απέναντι σε ένα βαθύτατα ανθρώπινο θέμα (την κηδεία της Βασιλομήτορος)…
Μετά τη συντριβή της ΝΔ στις εκλογές του 1981 και την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ο Κωστής Στεφανόπουλος έθεσε υποψηφιότητα για την ηγεσία της παράταξης. Δεν κατάφερε όμως να εκλεγεί: στην εσωκομματική διαδικασία (που τότε γινόταν από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος) έλαβε μόνο 32 ψήφους, ενώ ο Ευάγγελος Αβέρωφ που τελικά εξελέγη πήρε 67 ψήφους, με τρίτο υποψήφιο τον Ιωάννη Μπούτο (12 ψήφοι). Πάντως, αμέσως ο Αβέρωφ τοποθέτησε τον Στεφανόπουλο ως κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο της ΝΔ, αξίωμα στο οποίο παρέμεινε μέχρι τις εκλογές του 1985. Κατά κοινή ομολογία, την τετραετία 1981-1985 ο Στεφανόπουλος νίκησε κατά κράτος, με τη ρητορική του δεινότητα και τα ισχυρά του επιχειρήματα, τους πολιτικούς του αντιπάλους του ΠΑΣΟΚ, κι αυτό σε μία πολύ δύσκολη εποχή για τη Δεξιά…
Μετά την ήττα της ΝΔ στις ευρωεκλογές του 1984, ο Ευάγγελος Αβέρωφ παραιτήθηκε από την ηγεσία του κόμματος. Επικαλέστηκε λόγους υγείας, που πράγματι (όπως έδειξε η μετέπειτα «Οδύσσειά» του στα νοσοκομεία) ίσχυε. Τότε, υποψηφιότητα για την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας έθεσαν ο Κωστής Στεφανόπουλος, αλλά και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, άλλοτε μεγαλοστέλεχος της Ένωσης Κέντρου, που προσχώρησε στη ΝΔ και την κυβέρνηση Καραμανλή το 1978. Τελικά, στην εκλογική διαδικασία της κοινοβουλευτικής ομάδας του κόμματος, ο Μητσοτάκης εξελέγη νέος αρχηγός της ΝΔ με 70 ψήφους, ενώ ο Στεφανόπουλος περιορίστηκε στις 41.
Όμως η ΝΔ έχασε ξανά τις εκλογές για το ελληνικό κοινοβούλιο, τον Ιούνιο του 1985, παρά τη σημαντική της άνοδο. Αυτό σήμανε μια απίστευτη εσωκομματική γκρίνια και εσωστρέφεια, ενώ οι λεγόμενοι «καραμανλικοί» της ΝΔ ετοίμαζαν ανοιχτά «ανταρσία» κατά του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Τότε ο Μητσοτάκης παραιτήθηκε αιφνιδιαστικά από την ηγεσία του κόμματος και τέθηκε στη διάθεση της κοινοβουλευτικής ομάδας της ΝΔ, για να αποφασίσει αυτή εάν θα παρέμενε ή όχι αρχηγός. Ο Στεφανόπουλος διαφώνησε έντονα με την κίνηση του Μητσοτάκη, πιστεύοντας ότι το θέμα έπρεπε να επιλυθεί από το επόμενο συνέδριο του κόμματος. Γι’ αυτό και αποφάσισε να απέχει ο ίδιος από την ψηφοφορία της Κ.Ο., που επανεξέλεξε τον Μητσοτάκη στη θέση του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας…
Όλα αυτά όμως δημιούργησαν ένα ψυχικό και πολιτικό χάος ανάμεσα στους Μητσοτάκη και Στεφανόπουλο. Ο τελευταίος δεν μπόρεσε να αντέξει τη δεύτερη ήττα του, μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο από τον Μητσοτάκη, και στις 6 Σεπτεμβρίου του 1985 αποχώρησε από τη ΝΔ, ανακοινώνοντας την ίδρυση ενός νέου κόμματος: της Δημοκρατικής Ανανέωσης (ΔΗΑΝΑ). Η ενέργεια αυτή του Στεφανόπουλου (που πήρε μαζί του συνολικά 12 βουλευτές) προκάλεσε την οργή του ιδρυτή της ΝΔ και πρώην προέδρου της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Καραμανλή, που ήθελε τον Στεφανόπουλο μέσα στη ΝΔ, να είναι επικεφαλής της «καραμανλικής» («αντιμητσοτακικής») αντιπολίτευσης. Έτσι, παρά τις φημολογίες της εποχής, τελικά ο Καραμανλής δεν ήταν πίσω από τη ΔΗΑΝΑ, ως «σκιώδης» αρχηγός της, ούτε και στήριξε δημόσια το εγχείρημα του Κωστή Στεφανόπουλου…
Η ΔΗΑΝΑ άρχισε να αποσυντίθεται αμέσως μετά τις δημοτικές εκλογές του 1986, όταν οι υποψήφιοί της γνώρισαν παντού τη συντριβή. Όταν μάλιστα το φθινόπωρο του 1987 ο πρόεδρος της ΝΔ, Μητσοτάκης, απηύθυνε προσκλητήριο στους αποχωρήσαντες βουλευτές του κόμματος να επανέλθουν σ’ αυτό, στο πλαίσιο της συστράτευσης για την εξουσία, αρκετοί βουλευτές της ΔΗΑΝΑ εγκατέλειψαν τον Στεφανόπουλο και επαναπροσχώρησαν στη ΝΔ. Τελικά, η ΔΗΑΝΑ κινήθηκε σε εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά στις αλλεπάλληλες εκλογές της περιόδου 1989-1990: τον Ιούνιο του 1989 πήρε μόλις το 1% των ψήφων και κατόρθωσε να εκλέξει έναν μόνο βουλευτή, τον ίδιο τον Στεφανόπουλο, κι αυτό χάρις στο εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής που ίσχυε τότε· τον Νοέμβριο του 1989 δεν κατήλθε καν στις εκλογές (για οικονομικούς λόγους), ενώ στις εκλογές του Απριλίου 1990 εξέλεξε μόνο έναν βουλευτή, ο οποίος αργότερα… «αποστάτησε» και επανεντάχθηκε στη ΝΔ.
Πάντως, το καλοκαίρι του 1989, στις τότε διερευνητικές εντολές και πριν από τον σχηματισμό της κυβέρνησης Τζαννετάκη, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Ανδρέας Παπανδρέου πρότεινε τον Κωστή Στεφανόπουλο για πρωθυπουργό συμμαχικού σχήματος ΠΑΣΟΚ-Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου! Ο ΣΥΝ απεδέχθη την πρόταση για τον Στεφανόπουλο, η οποία όμως δεν προχώρησε λόγω του ότι οι τότε επικεφαλής της Αριστεράς (Φλωράκης και Κύρκος) συμφώνησαν με τον Μητσοτάκη για τη διαμόρφωση συγκυβέρνησης ΝΔ-ΣΥΝ…
Αμέσως μετά τις εκλογές της 8ης Απριλίου 1990, όταν η ΝΔ παρά το 47% που έλαβε δεν είχε κοινοβουλευτική πλειοψηφία (της υπολειπόταν ένας βουλευτής), ο Κωστής Στεφανόπουλος συναντήθηκε με τον Μητσοτάκη και συμφώνησε να στηρίξει άνευ όρων κυβέρνηση της ΝΔ! Και μπορεί μεν ο Στεφανόπουλος να μην ζήτησε τίποτα, ο Μητσοτάκης όμως λίγο καιρό αργότερα (το καλοκαίρι του 1990) δεν δίστασε να αποδεχτεί την «αποστασία» του μοναδικού βουλευτή της ΔΗΑΝΑ, Κατσίκη, και να τον εντάξει στην Κ.Ο. της ΝΔ. Έτσι, η ΔΗΑΝΑ έμεινε χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση και ο Στεφανόπουλος κατήγγειλε «συναλλαγή» ανάμεσα στον Κατσίκη και την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας…
Στις ευρωεκλογές της 12ης Ιουνίου 1994 η ΔΗΑΝΑ κατήλθε αυτόνομη, αλλά δεν έπιασε για ελάχιστα το εκλογικό όριο του 3% (πήρε 2,8%). Έτσι, δεν κατόρθωσε ο Κωστής Στεφανόπουλος να εκλεγεί ευρωβουλευτής και ανήγγειλε τη διάλυση του κόμματός του και την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική… Όταν όμως η Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά πρότεινε τον Κωστή Στεφανόπουλο για πρόεδρο της Δημοκρατίας το 1995, το κυβερνών ΠΑΣΟΚ έσπευσε να στηρίξει την υποψηφιότητά του· η ΝΔ του Έβερτ δεν στήριξε την υποψηφιότητα, επειδή ζητούσε διάλυση της βουλής και πρόωρες εκλογές. Πάντως ο Στεφανόπουλος εξελέγη πρόεδρος της Δημοκρατίας με 181 ψήφους υπέρ. Το 2000 επανεξελέγη από τη βουλή με ψήφους-ρεκόρ έως τότε (269), κατόπιν συμφωνίας ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Θρυλική θα παραμείνει η προσφώνησή του το 1999 στον Μπιλ Κλίντον, πρόεδρο των ΗΠΑ, όταν εκείνος επισκέφτηκε την Ελλάδα· ο Στεφανόπουλος άσκησε δριμεία κριτική εναντίον του! Μετά από δύο θητείες στην προεδρία της Δημοκρατίας, ο Κωστής Στεφανόπουλος αποσύρθηκε από την πολιτική το 2005…