1.8.2015

Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Ένα αίνιγμα που απασχόλησε επί πολύ καιρό τους αρχαιολόγους, και όχι μόνο, αφορούσε στο θέμα της περίφημης «ζωφόρου» του Παρθενώνα. «Ζωφόρος» ετυμολογικά αναλύεται από τη λέξη «ζωή» και το ρήμα «φέρω». «Ζωφόρος» = «αυτός που φέρνει ζωή». Συνεπώς, το θέμα της «ζωφόρου» του Παρθενώνα θα έπρεπε να κρύβει κάποιο πολύ μεγάλο μυστικό, κάποιο πολύ μεγάλο νόημα. Και αυτό είναι -σύμφωνα με τις σημαντικότερες πλέον επιστημονικές εκτιμήσεις- η πομπή των Παναθηναίων που γινόταν στα μέσα περίπου του καλοκαιριού (τέλη Ιουλίου-αρχές Αυγούστου) στην Αθήνα.
Η εν λόγω πομπή δεν ήταν παρά το αποκορύφωμα της εορτής των Μεγάλων Παναθηναίων, που λάμβανε χώρα κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμήν της προστάτιδας («πολιούχου») της πόλης των Αθηνών, της θεάς Αθηνάς. Τον λαμπρότατο αυτό εορτασμό τον είχε ξεκινήσει αρχικά ο Εριχθόνιος, βασιλεύς των Αθηνών (μισός άνθρωπος-μισός όφις), και λεγόταν απλώς «Αθήναια». Όμως αργότερα, όταν στην πόλη βασίλευε ο μεγάλος Θησέας, η εορτή αναδιοργανώθηκε, αποκτώντας νέα «φρεσκάδα», και απέκτησε και τη μετέπειτα ονομασία της: Παναθήναια…
Το 586 π.Χ. ο τύραννος (αλλά μεγάλος ηγέτης των Αθηνών) Πεισίστρατος εμπλούτισε τη γιορτή με νέα στοιχεία και έτσι από τον «κακό» αυτό «τύραννο» τα Παναθήναια απέκτησαν πανελλήνιο μεγαλείο και έγιναν ξακουστά στον τότε γνωστό κόσμο. Επρόκειτο για έναν εορτασμό μεγαλείου (πνευματικού πάνω απ’ όλα), που έδινε ενότητα στους Αθηναίους και προωθούσε τα πολιτισμικά δρώμενα της πόλης. Ήταν όμως παράλληλα και μία σπουδαία μυσταγωγική διεργασία, στην οποία όποιος μετείχε γινόταν κατά πολύ πληρέστερος σαν άτομο και ολοκληρωμένος πνευματικά.
«Παναθήναια» σημαίνει βέβαια «εορτή όλων των Αθηναίων». Και πράγματι έτσι ήταν, εφόσον σ’ αυτή λάμβαναν μέρος όλοι οι κάτοικοι της Αττικής γης. «Παναθήναια» τα έκανε, όπως προείπαμε, ο Θησέας, αφού είναι ιστορικά γνωστό ότι ο λαμπρός αυτός βασιλιάς-ήρωας ένωσε όλους τους διασκορπισμένους έως τότε δήμους της Αττικής κάτω από μία κοινή πολιτειακή «σκέπη», με πρωτεύουσα την Αθήνα (δηλ. την περιοχή γύρω από την Ακρόπολη).
Το εορταστικό πρόγραμμα των Παναθηναίων περιελάμβανε κατά σειρά: α) μουσικούς διαγωνισμούς, β) αθλητικούς διαγωνισμούς, γ) ιππικούς αγώνες, δ) τα «Πυρρίχια» και τα «Ευάνδρια», ε) τους «Λάμπιους», τους «Πάννυχους», την «Πομπή», τη «Θυσία» και τον «Δείπνο» και στ) ιστιοπλοϊκούς αγώνες.
Σημειώσεις: 1. «Πυρρίχια». Από εδώ και ο περιβόητος «πυρρίχιος» χορός, αφιερωμένος στη νίκη των Ολυμπίων θεών ενάντια στους Γίγαντες και τους Τιτάνες. 2. «Ευάνδρια». Ήταν κάτι σαν ανδρικά καλλιστεία, όπου οι άνδρες έπαιρναν μέρος φορώντας πολεμική στολή. 3. «Λάμπιοι». Ήταν γυμναστικοί αγώνες με χρήση δαυλού, προς τιμήν του Εριχθόνιου, ιδρυτή των αρχικών Αθηναίων. 4. «Πάννυχοι». Στην «παννυχίδα» συμμετείχαν μικρά παιδιά (αγόρια και κορίτσια), τα οποία παρουσίαζαν διάφορους χορούς.
Comments