14.6.2017
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Τριάντα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, Τετάρτη 14 Ιουνίου του 2017, από μια ημερομηνία-σταθμό για την ελληνική καλαθοσφαίριση (μπάσκετ) και, εν γένει, για τον ελληνικό αθλητισμό: την Κυριακή 14 Ιουνίου 1987, όταν η εθνική Ελλάδας στο μπάσκετ νίκησε στον τελικό του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος, στην παράταση, την πανίσχυρη ομάδα της τότε Σοβιετικής Ένωσης, με σκορ 103-101 (κανονικός αγώνας: 89-89), κατακτώντας έτσι την πρώτη θέση στην Ευρώπη! Ήταν μια μεγάλη έκπληξη, με την είδηση να αποκτά παγκόσμιες διαστάσεις, αφού ουδείς περίμενε στην αρχή της διοργάνωσης του ευρωμπάσκετ των Αθηνών να έχει η Ελλάδα την παραμικρή ελπίδα να κατακτήσει κάτι καλύτερο, απ’ ό,τι π.χ. την είσοδό της στην προημιτελική φάση του τουρνουά. Ομάδες όπως η Σοβιετική Ένωση, η ενιαία τότε Γιουγκοσλαβία, η Ισπανία, η Ιταλία, αλλά και η Γαλλία, ήταν τα φαβορί για διάκριση και για μετάλλια.
Στο ευρωμπάσκετ των Αθηνών, το 1987, συμμετείχαν συνολικά 12 ομάδες (πριν αλλάξει το σύστημα), οι οποίες μοιράζονταν σε δύο ομίλους των έξι ομάδων, εκ των οποίων οι πρώτες τέσσερις περνούσαν στα προημιτελικά. Η Ελλάδα, αν και διοργανώτρια χώρα, έπεσε στον πολύ δύσκολο πρώτο όμιλο, όπου -πλην ίσως της Ρουμανίας που αντιμετώπισε στην πρεμιέρα- όλες οι υπόλοιπες εθνικές ομάδες ήταν σημαντικές δυνάμεις στο παγκόσμιο μπασκετικό γίγνεσθαι της δεκαετίας του 1980. Ο στόχος που τέθηκε εξ αρχής ήταν να μπορέσει η ομάδα να περάσει στην επόμενη φάση, μετά τον όμιλο, στους «8» της διοργάνωσης.
Στην πρεμιέρα η Ελλάδα έπαιζε με τη θεωρούμενη ως πιο εύκολη ομάδα του ομίλου, τη Ρουμανία, την οποία και διέλυσε με 109-77, δείχνοντας ότι μπορούσε να ελπίζει πολύ ψηλότερα απ’ τους προημιτελικούς! Όμως στη δεύτερη αγωνιστική ακολουθούσαν τα δύσκολα: απέναντι στην Ελλάδα η υπερδύναμη της Γιουγκοσλαβίας, με εκπληκτικούς παίκτες στη σύνθεσή της. Κι όμως, η Ελλάδα νίκησε την υπερδύναμη αυτή, με σκορ 84-78, εκπλήσσοντας τους πάντες! Η υπερπροσπάθεια όμως που καταβλήθηκε φάνηκε στην κούραση της τρίτης αγωνιστικής: ήττα… με το κεφάλι κάτω της Ελλάδας από την Ισπανία, με 89-106… Παρ’ όλα αυτά, στην προτελευταία αγωνιστική του ομίλου, παίζοντας απέναντι στη δευτεραθλήτρια κόσμου (από το μουντιάλ του 1986) Σοβιετική Ένωση, η Ελλάδα άγγιξε το θαύμα: ηττήθηκε -άδικα, με «σφαγιαστικά» σφυρίγματα των διαιτητών- με σκορ 66-69! Έτσι, όλα «παίζονταν» στην τελευταία αγωνιστική, με αντίπαλο τη Γαλλία: ήττα κι αποκλεισμός ή νίκη και πρόκριση στην επόμενη φάση; Τελικά, ενώ όλοι περίμεναν έναν αγώνα-θρίλερ, η Ελλάδα νίκησε σχετικά άνετα, με 82-69, και πέρασε στους «8» του ευρωμπάσκετ!
Εκεί, αντίπαλος της εθνικής Ελλάδας ήταν η πρώτη (και αήττητη) του δευτέρου ομίλου, η παντοδύναμη τα χρόνια εκείνα Ιταλία. Η οποία, δύο χρόνια προηγουμένως (στο ευρωμπάσκετ του 1985), είχε ηττηθεί από τη Σοβιετική Ένωση στον ημιτελικό, κι έτσι δεν κατόρθωσε να κατακτήσει το τρόπαιο. Τώρα, το 1987, ερχόταν «διψασμένη» για τη διάκριση και έβλεπε στην Ελλάδα έναν μάλλον… εύκολο αντίπαλο… Να όμως που το θαύμα έγινε, για μία ακόμη φορά! Μπροστά σε ένα κατάμεστο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, στο Νέο Φάληρο, η εθνική Ελλάδας, έχοντας σε μεγάλη μέρα όλους τους άσσους της, νίκησε με διαφορά την Ιταλία! Σκορ: 90-78. Ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη (μέχρι τη στιγμή εκείνη) του τουρνουά, ίσως και όλων των πρόσφατων ευρωπαϊκών πρωταθλημάτων! Η Ελλάδα προκρίθηκε στον ημιτελικό, όπου θα αντιμετώπιζε ξανά τη Γιουγκοσλαβία που διέσυρε με σκορ 128-81 την Πολωνία…
Παρασκευή 12 Ιουνίου 1987. Λίγη ώρα πριν, στο κατάμεστο και πάλι στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, η Σοβιετική Ένωση συνέτριψε στον πρώτο ημιτελικό την Ισπανία με 113-96 και πέρασε στον τελικό. Ποια θα ήταν η αντίπαλός της; Η Γιουγκοσλαβία των μεγάλων μπασκετικών αστέρων -των αδελφών Πέτροβιτς, του Γκρίμποβιτς, του Ντίβατς, αλλά και του πρωτοεμφανιζόμενου νεαρού Κούκοτς- ή η μεγάλη έκπληξη της διοργάνωσης, η γηπεδούχος Ελλάδα; Σίγουρα οι Σοβιετικοί θα προτιμούσαν, για πολλούς λόγους, να αντιμετωπίσουν την Ελλάδα στον τελικό. Με τους Γιουγκοσλάβους είχαν «ανοιχτούς λογαριασμούς» από τον ημιτελικό του παγκοσμίου πρωταθλήματος της Ισπανίας, έναν χρόνο πριν, όταν οι Σοβιετικοί… τα «χρειάστηκαν» και νίκησαν στα τελευταία δευτερόλεπτα, με 91-90, γυρνώντας ένα χαμένο ειδάλλως παιχνίδι, έπειτα από έναν καταιγισμό εύστοχων τριπόντων!
Άρχισε λοιπόν ο μεγάλος ημιτελικός. Σχεδόν κανένας δεν πίστευε ότι μέσα σε λίγες μέρες η «μικρή» και «άσημη» Ελλάδα, η οποία δεν συμμετείχε καν στο προηγούμενο ευρωμπάσκετ (Δυτική Γερμανία, 1985), αφού είχε αποκλειστεί στα προκριματικά, θα μπορούσε να βρει τις δυνάμεις για να νικήσει ξανά τη γιουγκοσλαβική μπασκετική υπερ-μηχανή. Αλλά και κανένας δεν θα κατηγορούσε τους Έλληνες αθλητές σε περίπτωση ήττας, διότι είχαν ήδη κάνει πάρα πολλά: και μόνο η συμμετοχή τους στον ημιτελικό, πράγμα αδιανόητο πριν την έναρξη της διοργάνωσης, αποτελούσε τεράστια επιτυχία! Πράγματι λοιπόν, στο μεγαλύτερο διάστημα του ημιτελικού, οι Γιουγκοσλάβοι ήταν καλύτεροι και προηγήθηκαν με σημαντική διαφορά. Το παιχνίδι φαινόταν, πολύ φυσιολογικά, να γέρνει υπέρ τους. Να όμως που από ένα σημείο και μετά, στο δεύτερο ημίχρονο, άρχισε η ελληνική αντεπίθεση! Με τον νεαρό φόργουορντ του Πανιωνίου, τον Φάνη Χριστοδούλου, σε μεγάλη όντως βραδιά, η Ελλάδα έφερε τα πάνω-κάτω: κέρδισε ξανά τη Γιουγκοσλαβία, με 81-77 αυτή τη φορά, και πέρασε στον μεγάλο τελικό! Ήταν κάτι το ασύλληπτο, αλλά ήταν πέρα για πέρα αληθινό…
Έφτασε λοιπόν και η ώρα του τελικού… Κυριακή 14 Ιουνίου του 1987, όπως προείπαμε. Ξανά μέσα σε ελάχιστες μέρες Έλληνες και Σοβιετικοί διασταύρωναν τα «ξίφη» τους. Όλα (μα όλα) ήταν υπέρ της σοβιετικής ομάδας. Η παράδοση: ποτέ έως τότε η Ελλάδα δεν είχε καταφέρει να νικήσει, ούτε καν σε φιλική αναμέτρηση, τη Σοβιετική Ένωση! Η δυναμικότητα των ομάδων: απέναντι στους Έλληνες αθλητές, που λίγοι γνώριζαν τότε στην Ευρώπη και πολύ λιγότεροι στον κόσμο, στέκονταν μερικοί από τους κορυφαίους καλαθοσφαιριστές, σε παγκόσμιο επίπεδο, της δεκαετίας του 1980. Αλλά και ο πάγκος: η ελληνική εθνική ομάδα είχε όλο κι όλο 5-6 αθλητές που μπορούσαν να αντιμετωπίσουν, σε ύψος και σε βάθος χρόνου, μια ετοιμοπόλεμη υπερ-ομάδα, που είχε 12 παίκτες, πανέτοιμους ανά πάσα στιγμή να μπουν στο παιχνίδι.
Μεγάλο ατού βέβαια της εθνικής ομάδας της Ελλάδας, ο κόσμος της: στο στάδιο Ειρήνης και Φιλίας δεν έπεφτε ούτε «καρφίτσα»! Έτσι, μπήκαν στον αγωνιστικό χώρο οι Έλληνες παίκτες να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους τους. Μια ομάδα άτυχη συν τοις άλλοις, η ελληνική, αφού στη διάρκεια της διοργάνωσης είχαν τραυματιστεί δύο σημαντικοί παίκτες της: ο άσσος του Άρη Θεσσαλονίκης, Νίκος Φιλίππου, ψηλός αθλητής με δύναμη κοντά στο καλάθι, και ο παίκτης του Παναθηναϊκού Μέμος Ιωάννου, ένας ικανότατος περιφερειακός μπασκετμπολίστας. Ίσα που μπορούσαν στον τελικό να μπουν για λίγο μέσα και να βοηθήσουν… Ήταν αναμφίβολα ένας επιπρόσθετος πονοκέφαλος για τον προπονητή της εθνικής μας, τον πολύπειρο Κώστα Πολίτη, που έτσι κι αλλιώς ελάχιστες επιλογές είχε…
Από τη Σοβιετική Ένωση, μία ισχυρή απουσία υπήρχε: ο μεγάλος απών του τουρνουά, Άρβιντας Σαμπόνις, ο Λιθουανός γίγαντας των 2,21 μέτρων, αποκαλούμενος ως «θαύμα της φύσης», που είχε τραυματιστεί πολύ σοβαρά πριν τη διοργάνωση. Υπήρχαν όμως παίκτες τεράστιας αξίας και παγκόσμιας φήμης, όπως ο Αλεξάντερ Βολκόφ, ο Βαλέρι Τιχονένκο, ο Σαρούνας Μαρτσουλιόνις, ο Βάλντις Βάλτερς, ο Βαλντεμάρας Χομίτσιους και πολλοί άλλοι. Τεχνικός της σοβιετικής ομάδας, ο «στρατηγός» Αλεξάντερ Γκομέλσκι, μια από τις μεγαλύτερες μορφές όλων των εποχών στο μπασκετικό στερέωμα. Απέναντί τους οι Έλληνες, με αναμφισβήτητο ηγέτη τον μεγάλο Νίκο Γκάλη, με τον αρχηγό της εθνικής ομάδας Παναγιώτη Γιαννάκη, με την «αράχνη» Παναγιώτη Φασούλα, με τον Φάνη Χριστοδούλου, αλλά και τον «αγαθό γίγαντα» του Ολυμπιακού, τον Αργύρη Καμπούρη κ.ά. Άρχιζε ένας αγώνας χωρίς αύριο.
Ίσως κανένας να μην πίστευε ότι στον τελικό θα επαναλαμβανόταν το θρίλερ του προ μερικών ημερών αγώνα, όταν η Ελλάδα ηττήθηκε με 66-69. Κι όμως, αυτό ακριβώς συνέβη! Οι δύο ομάδες ήταν πολύ κοντά, σε όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού, και καμία δεν μπορούσε να ξεφύγει μπροστά στο σκορ. Λίγο πριν τη λήξη του αγώνα οι Σοβιετικοί ήταν μπροστά με 89-87. Τότε, κέρδισε ελεύθερες βολές ο άσσος του Παναθηναϊκού, ο έμπειρος Λιβέρης Ανδρίτσος. Αρκούσε σε μία εξ αυτών να αστοχήσει και το τρόπαιο πήγαινε αυτομάτως στη Σοβιετική Ένωση… Να όμως που ο Ανδρίτσος βρήκε την ψυχραιμία, ευστόχησε και στις δύο κρίσιμες βολές και έστειλε το παιχνίδι στην παράταση, μετά την ισοπαλία 89-89 του κανονικού αγώνα!
Στην παράταση το θρίλερ συνεχίστηκε, ίσως ακόμη πιο έντονο… Η ελληνική ομάδα έχασε δύο βασικότατα στελέχη της, τον Παναγιώτη Γιαννάκη και τον Παναγιώτη Φασούλα, που αποβλήθηκαν με πέντε φάουλ. Έτσι, «λαβωμένη», έφθασε μέχρι τα τελευταία δευτερόλεπτα… 101-101, ύστερα από απίστευτη υπερπροσπάθεια των Ελλήνων παικτών, και με το στάδιο Ειρήνης και Φιλίας να «βράζει»… Τελευταία δευτερόλεπτα και ο Μέμος Ιωάννου, που μπήκε μέσα αν και τραυματίας, σουτάρει για να δώσει τη νίκη στην ελληνική ομάδα. Αστοχεί, αλλά το επιθετικό ριμπάουντ παίρνει ο Αργύρης Καμπούρης, ο οποίος επιπροσθέτως κερδίζει ελεύθερες βολές! Τώρα, στα δικά του χέρια είναι η νίκη και ο θρίαμβος των θριάμβων…
Αρκούσε να είναι εύστοχος σε μία και μόνο βολή, για να δώσει τη μεγάλη νίκη, ο Αργύρης Καμπούρης. Ευστόχησε και στις δύο, με εκπληκτική ψυχραιμία, η οποία αποτυπώθηκε από τις κάμερες! Στα ελάχιστα δευτερόλεπτα που απέμεναν οι αγχωμένοι Σοβιετικοί αστόχησαν… Το θαύμα έγινε! Η Ελλάδα στέφθηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης! Ήταν η μεγαλύτερη, έως τότε, έκπληξη στο παγκόσμιο μπάσκετ. Αλλά δεν έμεινε έκπληξη. Κι αυτό, διότι η τότε υπερ-ομάδα που χτίστηκε γύρω από τον κορυφαίο άσσο όλων των εποχών, τον Νίκο Γκάλη, είχε συνέχεια. Έτσι, η εθνική Ελλάδας, ανανεωμένη και ενισχυμένη, πρωταγωνίστησε για πολλά χρόνια μετά, τόσο στην Ευρώπη όσο και στον κόσμο, δίπλα στις υπόλοιπες μεγάλες μπασκετικές δυνάμεις του πλανήτη.