20.6.2022
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Χωρίς διάθεση σωβινισμού, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές φαίνεται ότι είναι μία πανάρχαια ελληνική υπόθεση. Απόδειξη; Πάνω απ' όλα, ο περίφημος μηχανισμός των Αντικυθήρων: υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε στη διάρκεια του 1ου αιώνα π.Χ. (ελληνιστική περίοδος της Ιστορίας) και αποτελείται από 30 ή περισσότερα χάλκινα γρανάζια, καθώς και μια συσκευή με ακίδες και οπές. Πιστεύεται ότι αναπαριστούσε τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων -του Ηλίου, της Σελήνης και των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος-, ενώ στη διαδικτυακή Βικιπαίδεια διαβάζουμε τα εξής: “...είναι ένα αρχαίο τέχνεργο, το οποίο λειτουργούσε ως αναλογικός, μηχανικός υπολογιστής και όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων και παρουσιάζει ομοιότητες με πολύπλοκο ωρολογιακό μηχανισμό”. Ανασύρθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα από τον βυθό ενός ναυαγίου, έξω από το νησί των Αντικυθήρων.
Από εκεί και πέρα, έως ότου φθάσουμε στη σύγχρονη συγκλονιστική πρόοδο με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (εποχή των κομπιούτερς), περάσαμε από πολλά εξελικτικά στάδια. Από τις αναγεννησιακές μηχανές -είδη πρώιμων υπολογιστών- του Πασκάλ και του Λάιμπνιτς, κατά τον 17ο αιώνα, ως την αναλυτική μηχανή του Μπάμπατζ (1822) και την απογραφική μηχανή του Χόλεριθ (1890). Όλα αυτά απετέλεσαν σπουδαία βήματα της ανθρωπότητας προς την ψηφιακή περίοδο ανάπτυξής της, μέχρι που μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, και κυρίως από τη δεκαετία του 1980 και ύστερα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές κυριάρχησαν πλέον παντού: σε σπίτια και γραφεία, αλλά και στα ταξίδια, σε βουνά, θάλασσες και γενικά όπου κινείται ο άνθρωπος...
Απ' ό,τι δείχνουν οι σύγχρονες εξελίξεις, οι τουρκογενείς λαοί έχουν ιδιαίτερη έφεση στις ψηφιακές τεχνολογίες και την επιστήμη της κυβερνητικής. Έθνη όπως η Φινλανδία και η Εσθονία (αμφότερα τουρκικής προέλευσης και με γλώσσες που υπάγονται στην τουρκόφωνη ομάδα), ειδικά μετά το 1990, προόδευσαν πολύ στις νανοτεχνολογίες και τη ρομποτική. Αλλά και στην ίδια την Τουρκία, αναπτύχθηκαν έντονα τόσο η κυβερνητική επιστήμη όσο και, εν γένει, οι δράσεις των διαφόρων χάκερς στον άϋλο κυβερνοχώρο. Σ' ένα κείμενό μας, δημοσιευμένο ήδη εν έτει 2011, περιγράφουμε την πρόοδο της Τουρκίας στον τομέα της πληροφορικής.
Από το κείμενό μας εκείνο (“Τουρκική κυβερνητική επιστήμη και... η ελληνική απάντηση!”), με ημερομηνία δημοσίευσης στον αθηναϊκό Τύπο 12 Σεπτεμβρίου 2011, αντιγράφουμε εδώ ορισμένα ενδεικτικά αποσπάσματα: “Η Τουρκία όχι απλά έχει εδώ και χρόνια οργανώσει ένα γερό σύστημα αντιμετώπισης ηλεκτρονικών ιών, δημιουργώντας μια δυναμική «ελίτ» νέων ανθρώπων («πρακτόρων» της ΜΙΤ), που είναι άριστα εξειδικευμένοι στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, αλλά και κάτι παραπάνω: εκμεταλλευόμενοι τη σχετική αμάθεια που επικρατεί δυστυχώς στη χώρα μας στην «υψηλή εξειδίκευση» των Η/Υ, οι Τούρκοι «χάκερς» εξαπέλυσαν έναν ανελέητο «κυβερνοπόλεμο» στη χώρα μας, καταφέρνοντας να «σπάσουν» άκρως απόρρητους κωδικούς νευραλγικών υπουργείων και δημοσίων υπηρεσιών μας!... Επικεφαλής του τουρκικού «Κρίκου κυβερνοάμυνας και αντίμετρων» (όπως ονομάζεται το απόρρητο τμήμα που δημιούργησε ο τουρκικός στρατός σε συνεργασία με τη ΜΙΤ) είναι ένας από τους θεωρούμενους «εγκεφάλους» της παγκόσμιας κυβερνητικής επιστήμης, ο «σκοτεινός» Σουλεϊμάν Ανίλ. Είναι μάλιστα τόσο μεγάλη η επιστημονική αξία του Ανίλ, ώστε και το ίδιο το ΝΑΤΟ ζήτησε τη συνδρομή του και μάλιστα τον όρισε για ένα διάστημα και... υπεύθυνο ασφαλείας των ηλεκτρονικών συστημάτων της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας! Ο Ανίλ έθεσε ως στόχο η Ελλάδα να δέχεται «100 ηλεκτρονικές επιθέσεις την ημέρα», με σκοπό να εξαντληθούν τα «αμυντικά αντανακλαστικά» της και να καταστεί έρμαιο στα χέρια της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας και του ανερχόμενου νεοοθωμανισμού...”.
Αυτά γράφαμε, λοιπόν, πριν από 11 ολόκληρα χρόνια... Στην Τουρκία, πάντως, επικρατεί ένας “μύθος”. Σύμφωνα μ' αυτόν, ο “πατέρας” της κυβερνητικής, της ρομποτικής και της σύγχρονης ηλεκτρονικής επανάστασης -άρα και ο δημιουργός της λεγόμενης “κοινωνίας της πληροφορίας” του μέλλοντος- υπήρξε... Τούρκος! Πρόκειται για τον μεσαιωνικό εφευρέτη Ελ-Τζεζέρι (ή Αλ-Τζαζάρι), ο οποίος γεννήθηκε το 1136 στην τουρκική πόλη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας Τζίζρε και πέθανε 70 χρόνια αργότερα, δηλ. το 1206, στην ίδια πόλη. Το Τζίζρε είναι πόλη της επαρχίας Σιρνάκ, της νοτιοανατολικής Τουρκίας, κοντά στα σύνορα με το Ιράκ και τη Συρία -την διασχίζει ο ποταμός Τίγρης-, άρα βρίσκεται στην καρδιά της γεωγραφικής περιοχής του ευρύτερου Κουρδιστάν (Άνω Μεσοποταμία). [Σημείωση: στα τουρκικά το πλήρες όνομά του είναι: İsmâil bin er-Rezzâz el-Cezerî].
Βέβαια, είναι αμφίβολο εάν ο Τζεζέρι ήταν όντως τουρκικής καταγωγής. Ιρακινοί και Κούρδοι τον διεκδικούν επίσης ως δικό τους. Υπάρχουν, ωστόσο, ιστορικές πηγές από το παρελθόν που τον χαρακτηρίζουν ως “Τούρκο εφευρέτη”, αν και δεν αποκλείεται αυτό να οφείλεται στο γεγονός πως την εποχή εκείνη (12ος-13ος αιώνας) η περιοχή στην οποία γεννήθηκε ήταν μέρος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Στην Τουρκία η επίσημη θέση είναι πως πρόκειται για “μουσουλμανικής πίστης” επιστήμονα από το Τζίζρε, ο οποίος θεωρείται ως “η μεγαλύτερη ιδιοφυΐα στον τομέα της κυβερνητικής”, και που “περιέγραψε περίπου 50 μηχανικές συσκευές και οδηγίες για τον τρόπο κατασκευής τους”, ενώ “είναι κυρίως γνωστός για την εφεύρεση του υδάτινου ρολογιού-ελέφαντα“ [πηγή: τουρκική Βικιπαίδεια - Vikipedi].
Τι ήταν το περίφημο αυτό ρολόι; Το “υδάτινο ρολόι-ελέφαντας” ήταν ένας μηχανισμός, εμπνευσμένος απ' ευθείας από τα αρχαία πειράματα του Έλληνα Αρχιμήδη με το νερό, ενώ ο Τζεζέρι χρησιμοποιούσε επίσης το περίφημο “ινδικό ρολόι” -όπως και τον ινδικό ελέφαντα- για τη συσκευή του, η οποία περιελάμβανε ακόμη τον αιγυπτιακό φοίνικα, το περσικό χαλί και τους κινέζικους δράκους: συνθέτοντας όλα αυτά, δημιούργησε ένα πολύ λεπτομερές και υπέροχο έργο. Βαθύς συμβολισμός κρυβόταν πίσω απ' όλα αυτά. Π.χ. η φιγούρα του ελέφαντα συμβόλιζε τη βασιλεία και την αρχοντιά, ο φοίνικας την αναγέννηση, ο δε κινέζικος δράκος τη δύναμη και το αήττητο. Η εν λόγω εφεύρεση απετέλεσε τεράστια επιτυχία για την εποχή της! Ο μηχανισμός του Τζεζέρι λειτουργούσε ως εξής: Υπάρχει μια δεξαμενή νερού στην κοιλιά του ελέφαντα. Μέσα στο υδάτινο στοιχείο βρίσκεται ένα σκάφος που βυθίζεται ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Χάρη σε αυτή την κίνηση, μια σφαίρα αρχίζει να κινείται και να πηγαίνει στο ράμφος του πτηνού, στην κορυφή της όλης συσκευής. Από εκεί, η σφαίρα πέφτει στο στόμα ενός -ιδιαίτερα ευαίσθητου στο βάρος- δράκου. Όταν δε ο δράκος ελευθερώνει τη σφαίρα, ακούγεται ένας ήχος νερού, κάτι που φανερώνει ότι έχει περάσει μισή ώρα...
Το εφεύρημα αυτό είναι μέρος μόνο από το συνολικό έργο του Τζεζέρι, που αποτελείται επίσης από: απλό ρολόι νερού, ρολόι νερού με καντίλι, πισίνες και σιντριβάνια που περιλαμβάνουν μηχανήματα αυτόματης παραγωγής μουσικής, εργαλεία που ανεβάζουν νερό από ένα όχι πολύ βαθύ πηγάδι ή ένα ποτάμι που ρέει, καθώς και ένας ειδικός μηχανισμός-αριθμομηχανή... Και όχι μόνο: Περίπου 600 χρόνια πριν από τον αυτόματο αργαλειό ύφανσης του Γάλλου μηχανικού Ζακάρντ, που θεωρείται η πρώτη από τις αυτόματα ελεγχόμενες μηχανές, ο Τζεζερί είχε αναπτύξει μια “αυτόματη υπηρέτρια” που αποφασίζει πότε να ρίχνει νερό και πότε να σερβίρει φρούτα και ποτά, ανάλογα με τη στάθμη του νερού σε διαφορετικούς θαλάμους! Σε ορισμένες από τις μηχανές του, στράφηκε στο σύστημα εξισορρόπησης και κίνησης με υδρομηχανικά φαινόμενα, ενώ σε κάποιες από αυτές προσπάθησε να δημιουργήσει ένα σύστημα αμοιβαίας επιρροής, χρησιμοποιώντας γρανάζια ανάμεσα στους πλωτήρες και τις τροχαλίες. Σύγχρονοι επιστήμονες θεωρούν ότι μία από τις σημαντικότερες συνεισφορές του στον αυτοματισμό είναι ότι κατόρθωσε να δημιουργήσει μια ισορροπία αυτο-εξισορρόπησης και ρύθμισης, χρησιμοποιώντας την επίδραση της ισχύος και της πίεσης του νερού μέσα από αυτόματα συστήματα λειτουργίας. Τέλος, ένα άλλο διάσημο έργο του Τζεζερί είναι το περίφημο ηλιακό ρολόι του τζαμιού Ουλού στο Ντιγιαρμπακίρ της νοτιοανατολικής Τουρκίας...
Kommentare