18.7.2020
Του Ησαΐα Κωνσταντινίδη
Με ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα όλων των εποχών, σε παγκόσμιο επίπεδο, ονειρεύεται να βάλει τη “σφραγίδα” του στις εξελίξεις ο Τούρκος πρόεδροας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Πρόκειται για το έργο-μαμούθ που μετατρέπει την Κωνσταντινούπολη -και συγκεκριμένα το ιστορικό της κέντρο- σε... νησί, ένα έργο που ακόμη και μέσα στην Τουρκία αρκετοί αποκάλεσαν “φαραωνικού χαρακτήρα”! Πέρα από τις πασίδηλες γεωπολιτικές προεκτάσεις που αυτό το έργο (αν τελικά κάποτε ολοκληρωθεί) έχει, υπάρχουν και πολλές παράμετροι που έχουν να κάνουν με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον της περιοχής και τους γενικότερους οικολογικούς κινδύνους που εγκυμονούνται...
Το εν λόγω έργο προϋποθέτει την κατασκευή μιας νέας διώρυγας στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης, παράλληλα με τα περίφημα Στενά του Βοσπόρου, η οποία θα συνδέει τον Εύξεινο Πόντο (Μαύρη Θάλασσα) με την Προποντίδα. Μ' αυτό τον τρόπο, ένα μεγάλο νησί δημιουργείται από το πουθενά στο κέντρο της τουρκικής μεγαλούπολης και άλλοτε Βασιλεύουσας του Βυζαντίου, αλλάζοντας ριζικά μια σειρά από δεδομένα στην περιοχή. Για το όνειρο ζωής του, ο Ερντογάν είχε δηλώσει πριν από μερικά χρόνια τα εξής πολύ χαρακτηριστικά: “Η δημιουργία μιας νέας διώρυγας παράλληλα με τον Βόσπορο, που εμείς αποκαλούμε Κανάλι της Κωνσταντινούπολης, είναι το όνειρό μου... Υπάρχει η διώρυγα του Σουέζ, η διώρυγα του Παναμά, θα υπάρχει τώρα και η διώρυγα της Κωνσταντινούπολης”.
Στόχος (αρκετά φιλόδοξος πάντως): το έργο να έχει ολοκληρωθεί έως το έτος 2023, μέχρι δηλαδή την 100ή επέτειο του σύγχρονου τουρκικού κράτους. Ταυτόχρονα, μια σειρά από άλλα γιγάντια έργα (όπως το τρίτο τεράστιο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, η σήραγγα κάτω από τον Βόσπορο και πολλές καινούριες γέφυρες) δίνουν την εντύπωση ενός απέραντου εργοτάξιου, που θα δώσει νέα σύγχρονη μορφή στην Κωνσταντινούπολη. Όσο για τη διώρυγα, προβλέπεται να έχει μήκος 43 χιλιόμετρα και, μέσω της λίμνης Κιουτσούκ Τσεκμετζέ, θα φθάνει στην Προποντίδα, περνώντας μέσα από δάση, αγροτικές εκτάσεις και πηγές γλυκού νερού.
Πάμε τώρα στις ενστάσεις αναφορικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της διώρυγας στην ευρύτερη περιοχή... Ήδη από την πρώτη στιγμή ανακοίνωσης του σχεδίου, ειδικοί επιστήμονες προειδοποίησαν ότι η κατασκευή της διώρυγας θα διαταράξει αναπόφευκτα την ευαίσθητη οικολογική ισορροπία ανάμεσα στη Μαύρη Θάλασσα και την Προποντίδα, οδηγώντας σε απότομη αύξηση του υδρόθειου στη θάλασσα του Μαρμαρά. Αποτέλεσμα: να επικρατήσει στον αέρα της Κωνσταντινούπολης μια έντονη μυρωδιά... κλούβιου αυγού, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για μια σειρά νευραλγικών παραγόντων (όπως ο τουρισμός κτλ.)!
Μάλιστα, σε πρόσφατο (Ιανουάριος 2020) συνέδριο που διοργανώθηκε στην Κωνσταντινούπολη γι' αυτό το θέμα 40 επιστήμονες και πολιτικοί εξέθεσαν τις απόψεις τους, προκειμένου να αναλύσουν τους μεγάλους κινδύνους που εγκυμονεί το εν λόγω έργο. Και αυτοί, όπως και πολλοί ακόμη προηγουμένως, έφτασαν σε ένα και μοναδικό συμπέρασμα: η διώρυγα θα έχει ολέθριες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Κατηγόρησαν μάλιστα δημόσια τους εμπειρογνώμονες του τουρκικού Υπουργείου Περιβάλλοντος, οι οποίοι έκαναν λόγο για “θετικό” έργο, πως το πόρισμά τους δεν έγινε με επιστημονικά κριτήρια, αλλά υπήρξε αποτέλεσμα πολιτικών πιέσεων (από πλευράς Ερντογάν).
Από τα βασικότερα επιχειρήματα κατά της κατασκευής της διώρυγας είναι ότι αυτή θα καταστρέψει ολοσχερώς τις δασικές εκτάσεις, όπως επίσης και ότι θα αφανίσει τελείως τα αποθέματα υδάτων βορείως της Κωνσταντινούπολης. Βέβαια, η επίσημη εκτίμηση του Υπουργείου ήταν ότι για την κατασκευή της διώρυγας θα κοπούν αναγκαστικά “μόλις” 200.000 δέντρα· όμως οι επικριτές του έργου απέδειξαν με μελέτες, ότι τελικά θα κοπούν τουλάχιστον τα διπλάσια (400.000) δέντρα... Επίσης, το Υπουργείο είχε καθησυχάσει αρχικά τον κόσμο, ισχυριζόμενο ότι ναι μεν θα χαθούν υδάτινα αποθέματα, αυτά όμως θα αντικατασταθούν από το σχεδιαζόμενο φράγμα Μελέν. Κι αυτό όμως δεν ισχύει -λένε οι ευαισθητοποιημένοι περί τα περιβαλλοντικά-, διότι ακόμη και να κατασκευαστεί το φράγμα αυτό, η επάρκειά του σε νερό δεν δύναται να καλύψει τις ανάγκες μιας περιοχής τόσων εκατομμυρίων κατοίκων, συνεπώς σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει τα ήδη υπάρχοντα αποθέματα νερού που θα χαθούν...
Παράλληλα, σεισμολόγοι προειδοποιούν ότι η κατασκευή μιας διώρυγας σε απόσταση μόλις 12 χιλιομέτρων από το ρήγμα της βόρειας Ανατολίας -που έχει προκαλέσει τεράστιες καταστροφές στο παρελθόν, όπως π.χ. στον θανατηφόρο σεισμό του 1999- θέτει σε άμεσο κίνδυνο τις ζωές εκατομμυρίων κυριολεκτικά ανθρώπων. Ειδικότερα, μια εκ νέου ενεργοποίηση του ρήγματος (όπου συναντώνται οι τεκτονικές πλάκες Ανατολίας και Ευρασίας) καθιστά άμεσα υποψήφια θύματα όλους όσους προβλέπεται να εγκατασταθούν στις όχθες του νέου Βοσπόρου. Ειδικοί εκτιμούν ότι δεν αποκλείεται μέσα στα επόμενα χρόνια να ξεσπάσει σεισμός τουλάχιστον 7 Ρίχτερ, που θα ισοπεδώσει ολόκληρες περιοχές της Κωνσταντινούπολης! Εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί θα μπορούσε να είναι η τραγική συνέπεια της κατασκευής της διώρυγας...
Πέραν των παραπάνω, ενδέχεται -σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς- να προκληθούν σημαντικές καταστροφές και σε ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικούς χώρους, εξαιτίας της κατασκευής της διώρυγας. Για παράδειγμα, η Βαθονεία -αρχαιοελληνικός οικισμός, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη, που ξεκίνησε να ανασκάπτεται το 2007- κινδυνεύει να υποστεί ανεπανόρθωτες φθορές, όπως φυσικά το ίδιο ισχύει και για άλλους σπουδαίους χώρους-μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού της ευρύτερης περιοχής. Άλλος οικισμός που απειλείται με παρόμοια καταστροφή, είναι το σπήλαιο Γιαριμπουργκάζ, ένα από τα αρχαιότερα γνωστά κατοικήσιμα μέρη της Ευρώπης, που βρίσκεται κατά μήκος της διώρυγας.
Τέλος, διόλου ευκαταφρόνητες δεν πρέπει να θεωρούνται οι εξαιρετικά αρνητικές παρενέργειες στο οικοσύστημα της περιοχής, που αναμένονται λόγω της κατασκευής της διώρυγας. Απειλούνται, για παράδειγμα, άμεσα οι μεταναστευτικές οδοί, ακόμη και η ίδια η επιβίωση ορισμένων ειδών ψαριών, ενώ φυσικά αυξημένος είναι ο κίνδυνος μόλυνσης ταμιευτήρων νερού δυτικά της Κωνσταντινούπολης. Με δυο λόγια: “Η διώρυγα της Κωνσταντινούπολης είναι ένα εγκληματικό σχέδιο”, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά τον Δεκέμβριο του 2019 όχι όποιος κι όποιος, αλλά ο ίδιος ο δημοφιλής δήμαρχος της πόλης, ο Εκρέμ Ιμάμογλου!
Από εκεί και πέρα, υπάρχουν βέβαια και σημαντικές οικονομικές συνέπειες. Σε μια χρονική περίοδο κατά την οποία η τουρκική οικονομία αποδεδειγμένα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα (η τουρκική λίρα βυθίζεται διαρκώς την τελευταία διετία...), ένα τέτοιο υπερφιλόδοξο σχέδιο ενδέχεται να φέρει ακόμη μεγαλύτερα χρέη, αφού πολλοί θεωρούν ότι θα κοστίσει τουλάχιστον τα διπλάσια από όσα το κοστολόγησε η Κυβέρνηση: αντί των 11,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, να αγγίξει ή και να ξεπεράσει τα 23 δις! Όπως δήλωσε μία ειδικός από το Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης: “Και μόνο το κόστος των σχεδιαζόμενων οκτώ γεφυρών, που θα είναι μεγαλύτερες από τη νέα γέφυρα στον Βόσπορο, θα φτάσει τα 2,5 δις δολάρια”.
“Δεν έχουμε ανάγκη τη διώρυγα της Κωνσταντινούπολης... Θα ήταν μια περιβαλλοντική σφαγή”! Αυτά δήλωσε μία κάτοικος της περιοχής, από τους δεκάδες χιλιάδες που πρόσφατα συμπλήρωσαν το έντυπο αντίθεσης στο έργο. Η δήλωση αυτή τα λέει πραγματικά όλα. Είναι φανερό ότι, πέραν όλων των άλλων συνεπειών (γεωπολιτικών, και όχι μόνο) ένα νέο οικολογικό έγκλημα σχεδιάζεται να συμβεί σε μια περιοχή που αποκλήθηκε άλλοτε “το κέντρο του κόσμου”.